عمارت ربع رشيدي باقي‌مانده‌ي مجموعه‌اي از ساختمان‌هاي عظيم و باشكوهي است كه در قرن هفتم هجري قمري به همت خواجه رشيد‌الدين فضل‌الله همداني در سمت وزير ايران و در محله‌ي وليان‌پور بنا نهاده شده است.

يكي از كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان آذربايجان شرقي درباره‌ي اين مجتمع تاريخي به خبرنگار بخش ايران‌شناسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)،‌ توضيح داد: اين عمارت 24 كاروانسراي بزرگ، يك‌هزار و 500 دكان، 30هزار خانه‌ي قديمي، كارخانه‌هاي متعدد از جمله كارخانه‌ي كاغذسازي، ضرابخانه و كتابخانه‌ي بزرگي شامل بيش از 60هزار جلد كتاب نفيس داشته است.

فرهاد سدادي افزود: اكنون تنها اثر باقي‌مانده از اين عمارت باروي آن است. همچنين پايه‌هاي برج‌هاي قلعه‌مانندي كه در سال 1020 هجري قمري به‌دستور شاه‌عباس ‌با تخريب ساختمان ربع رشيدي و استفاده از مصالح آن ساخته شده‌اند نيز وجود دارند.

وي با اشاره به با اهميت بودن اين بنا از نظر معماري و چندمنظوره بودن آن، گفت: حدود يك‌هزار و 200 قاري از كوفه، بصره و شام، يك‌هزار طلبه، 50 پزشك از كشورهاي مختلف در مدرسه‌هاي ديني و دارالشفاي ربع رشيدي ساكن بوده‌اند. به اين ترتيب، معلوم مي‌شود كه ربع رشيدي يك شهرك علمي، دانشگاهي و ديني بوده است.

به گزارش ايسنا، در سال 718 هجري قمري و در زمان سلطان ابوسعيد، خواجه رشيدالدين به قتل رسيد و در همان زمان، ربع رشيدي را ويران كردند؛ اگرچه اين محل يك دوران آباداني را نيز در زمان پسر خواجه رشيدالدين پشت سر گذاشت، ولي او نيز به سرنوشت پدرش دچار شد. پس از آن، ربع رشيدي به‌كلي ويران شد. اكنون از مجتمع علمي ربع رشيدي خواجه رشيدالدين فضل‌الله در شهر تبريز چيزي جز يك منطقه‌ي باستان‌شناسي و ويرانه‌هاي آن باقي نمانده‌اند؛ اما شايد خاك، مهربان‌تر از روزگار، بسياري از يادگارهاي آن دوره را به نيكي نگاه داشته و شايد در زير ويرانه‌هاي مجتمع قرن هفتم هجري قمري، دنيايي از تاريخ و پيشينه‌ي سرزمين‌مان مدفون باشد.

متاسفانه مجموعه‌ي تاريخي ربع رشيدي در سال‌هاي اخير مورد تجاوز خانه‌سازي و ساخت و سازهاي غيرمجاز قرار گرفته است. سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري با آغاز پژوهش و سامان‌دهي ربع رشيدي در سال 1382 به پاك‌سازي محوطه از آلاينده‌هاي شهري اقدام كرد.

شهريورماه امسال سرپرست هيات كاوش ربع رشيدي از تخريب بخشي از قلعه‌ي صفوي در اين محل با وجود كنترل ساخت و سازها خبر داد.

لاله روح‌انگيز گفت:‌ داخل عرصه‌ي ربع رشيدي، 850 پلاك مسكوني وجود دارند كه گرچه اين خانه‌هاي خارج از ديوار قلعه‌ي صفوي‌اند، ولي هر كدام چند طبقه با مساحت بسيار كمي حدود 40 مترمربع دارند كه در مدت بسيار كوتاهي ساخته مي‌شوند.

وي تاكيد كرد: ‌اين منطقه به حفاظت كاملي نياز دارد و اگر بخواهيم تمام ديوارهاي قلعه را خارج كنيم، به امكانات حفاظتي بيشتري نياز است. تاكنون مناطقي را كه كاوش شده‌اند، حفاظت نيز كرده‌ايم. البته مرمت نخستين در هنگام كاوش انجام مي‌شود؛ ولي قسمتي از برج كه ريخته است، بايد بازسازي شود.

يك كارشناس معماري نيز عقيده دارد: شش زمان بزرگ از نظر تاريخي در ايران وجود داشته‌اند كه يكي از آن‌ها و نقطه‌ي درخشان در تاريخ اين مرز و بوم، روي كار آمدن رشيدالدين فضل‌الله همداني و انجام اقداماتي از آن جمله تاسيس ربع رشيدي است.

منصور فلامكي درباره‌ي احياي مجتمع ربع رشيدي، توضيح داد: ‌در صورت احياي بناي اين مجتمع بايد از شيو‌ه‌ها و اسلوب‌هاي جديد علم معماري بهره برد؛ چراكه ما در قرن 21 زندگي مي‌كنيم و براساس دانش و تجربه‌ي چند قرن پيش از خود، اين كار را نمي‌نوانيم انجام دهيم.

انتهاي پيام