حسین محمدی مبارز در گفتوگو با ایسنا در رابطه با برگزاری جشنوارههای مهدوی در غنای شعر آیینی اظهار کرد: برگزاری جشنوارههای مهدوی، به عنوان یک «راهبرد کلان فرهنگی و هنری»، نقشهایی چندوجهی و بسیار مؤثری در غنای شعر آیینی، بهویژه شعر با محوریت حضرت مهدی (عج) ایفا میکند.
قائم مقام دبیرخانه شعر و ادبیات آیینی کشور ادامه داد: این نقشها را میتوان در چند محور اصلی؛ ایجاد انگیزه و تقویت روحیه تولید، ارتقای کیفی محتوا و دانش، تنوعبخشی به فرم و قالبهای شعری، شناسایی و پرورش استعدادها و گسترش دامنه مخاطبان و ترویج تحلیل کرد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: جشنوارهها یک نقطه کانونی ایجاد میکنند که شاعران را ترغیب میکند تا ذهن و قلم خود را متوجه موضوع مهدویت کنند. این امر از پراکندهکاری جلوگیری کرده و انرژی هنری را در یک مسیر متمرکز میسازد.
وی با تاکید بر اهمیت ارزشگذاری اجتماعی و معنوی اظهار کرد: تقدیر از شاعران برتر در این جشنوارهها، نه تنها یک تشویق مادی، بلکه یک اعتبار معنوی و اجتماعی بزرگ برای آنان محسوب میشود. این امر به شعر مهدوی اعتبار میبخشد و دیگر شاعران را نیز برای ورود به این عرصه ترغیب میکند.
مقابله با سطحینگری و شعارزدگی
محمدی مبارز اضافه کرد: یکی از بزرگترین آسیبهای شعر آیینی، آوردن مضامین تکراری و سطحی است. جشنوارههای ملی، با تشکیل جلسات نقد و بررسی، کارگاههای آموزشی و دعوت از استادان برجسته، به شاعران کمک میکنند تا با مبانی عمیقتر کلامی، فلسفی و عرفانی مهدویت آشنا شوند. این امر منجر به خلق آثاری با عمق مفهومی بیشتر میشود.
تولید ادبیات نظری
وی گفت: این جشنوارهها اغلب همراه با انتشار مقالات، کتابها و مجموعه سخنرانیها هستند که خود منبعی غنی برای الهامگیری شاعران میشوند و دانش آنان را درباره ابعاد مختلف موضوع، از «غیبت» و «انتظار» تا «ظهور» و «حکومت جهانی»، افزایش میدهند.
تنوعبخشی به فرم و قالبهای شعری
این شاعر آیینی تأکید کرد: رقابت سالم در جشنوارهها، شاعران را وادار میکند تا برای متمایز شدن، تنها به محتوا اکتفا نکرده و در حوزه «فرم» نیز نوآوری کنند. استفاده از قالبهای جدید، تصویرسازیهای بدیع، زبان استعاری عمیقتر و بیانی هنریتر، از نتایج این رقابت است.
این استاد دانشگاه افزود: جشنوارهها بستری برای شنیده شدن صداهای جدید و متفاوت هستند. شاعران با سبکهای شخصی خود (مثلاً ترکیبی از زبان سنتی و مدرن، یا استفاده از شاخصه های بومی) میتوانند خود را نشان دهند و این به غنای کلی مکتب شعر مهدوی کمک میکند.
شناسایی و پرورش استعدادها
قائم مقام دبیرخانه شعر و ادبیات آیینی کشور اظهار کرد: جشنوارهها محل ملاقات شاعران کهنهکار و تازهکار است. این تعامل و تبادل تجربه، به خودی خود یک دوره آموزشی فشرده و مؤثر برای نسل جوان محسوب میشود.
عمومیسازی شعر فاخر
وی یادآور شد: با برگزاری مراسم اختتامیه و انتشار آثار برگزیده در قالب کتاب و رسانهها، شعرهای فاخر مهدوی از حلقه محدود نخبگان خارج شده و در دسترس عموم مردم قرار میگیرد. این امر هم به غنای فرهنگی جامعه کمک میکند و هم بازخوردهای گستردهتری را به شاعر میرساند.
این شاعر آیینی با بیان اینکه جشنوارهها یک گفتمان زنده و پویا حول محور مهدویت در جامعه هنری ایجاد میکنند که خود باعث تداوم و تعمیق این جریان میشود، تصریح کرد: نتیجه آنکه به جرأت میتوان گفت جشنوارههای مهدوی، موتور محرک و خون تازه در رگهای شعر آیینی هستند. آنها از یک سو با ایجاد انگیزه و بستر رقابت، «کمیت» تولید را افزایش میدهند و از سوی دیگر با آموزش و نقد، به «کیفیت» آثار عمق میبخشند.
محمدی مبارز تأکید کرد: در نهایت، محصول این فرآیند، خلق دیوانها و اشعاری است که از یکسو از نظر ادبی درخشان و ماندگارند و از سوی دیگر، توانایی انتقال مفاهیم بلند مهدوی را به زیباترین شکل ممکن به نسلهای مختلف دارند. بنابراین، تداوم و تقویت این جشنوارهها، سرمایهگذاری برای پویایی و زندهماندن یکی از اصیلترین جلوههای هنر دینی، یعنی «شعر آیینی» است.
قائم مقام دبیرخانه شعر و ادبیات آیینی کشور در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: بررسی افقهای پیشروی شعر آیینی مهدوی، نیازمند نگاهی به وضعیت کنونی، نیازهای جامعه و ظرفیتهای هنری و محتوایی است.
گذر از توصیف به تجربهگرایی و حکمتاندیشی
وی با بیان اینکه بخش زیادی از شعر مهدوی امروز، بر توصیف ظاهری حضرت (قد، چشمان، سیما)، انتظار منفعلانه و تکرار مضامین شناختهشده متمرکز است، گفت: شعر آینده میتواند به سمت «تجربه زیست مهدوی» حرکت کند. یعنی شاعر تنها راوی توصیفات نیست، بلکه میکوشد «حس انتظار»، «رنج غیبت»، «شوق دیدار» و «دغدغهی زمینهسازی» را در کالبد کلمات به مخاطب برساند. همچنین، پرداختن به ابعاد حکمی و عرفانی وجود حضرت مهدی(عج) به عنوان انسان کامل و تجلیگاه اسماء الهی میتواند افقهای تازهای بگشاید.
شخصیتپردازی امام عصر(عج) به عنوان یک الگوی زنده و اثرگذار
این استاد دانشگاه با بیان اینکه امام عصر(عج) غالباً در ابعاد قدسی و دور از دسترس ترسیم میشوند، اظهار کرد: شعر میتواند بر جنبههای «انسانی-الهی» امام عصر(عج) تأکید کند، مهربانی با یاران، دغدغهی بندگان، شفقت بر انسانهای معاصر، صبر و استقامت ایشان در طول غیبت. این نگاه، امام را به الگویی زنده و قابل ارتباط برای انسان مدرن تبدیل میکند که میتواند در مشکلات روزمره، پناه و راهنمای او باشد.
پیوند مفاهیم مهدویت با مسائل جهانی و انسان معاصر
قائم مقام دبیرخانه شعر و ادبیات آیینی کشور با اشاره به اینکه شعر مهدوی اغلب در حصار جغرافیا و جامعه خاصی محدود است، بیان کرد: شاعر آیندهنگر میتواند مسائل جهانی مانند بحران محیط زیست، جنگها، بیعدالتیهای کلان، پوچاندیشی مدرن و احساس تنهایی انسان در کلانشهرها را در مکتب مهدویت قرار دهد و نشان دهد که ظهور، پاسخگوی این دردهای مشترک بشریت است. این نگاه، شعر مهدوی را از حیطه ادبیات دینی صرف، به عرصه «ادبیات اعتراض جهانی» و «ادبیات امید» ارتقا میدهد.
نوآوری در فرم، زبان و تصویرسازی
وی اظهار کرد: شعر مهدوی هنوز به شدت تحت تأثیر قالبهای کلاسیک (به ویژه غزل) و تصاویر سنتی است؛ لذا استفاده از قالبهای مدرن مانند شعر سپید، نیمایی، شعر تصویری و حتی هایکو میتواند بیانگری شعر مهدوی را افزایش دهد.
محمدی مبارز با بر لزوم پالایش زبان از کلیشهها و ایجاد پیوند بین زبان روز و مفاهیم بلند مهدوی، یادآور شد: خلق تصاویر بدیع و ملموس از مفاهیم انتزاعی مانند «غیبت»، «انتظار» و «ظهور». برای مثال، میتوان «غیبت» را به «نسیمی که نمیبینیمش اما راز تپش برگهاست» تشبیه کرد.
تعامل با هنرهای دیگر و مخاطبشناسی دقیقتر
وی با اشاره به اینکه شعر مهدوی عمدتاً در محافل سنتی و به صورت مکتوب ارائه میشود، تعامل چندرسانهای را به عنوان افق پیشرو شعر مهدوی مورد توجه قرار داد و گفت: تبدیل شعر به موسیقی، کلیپهای تصویری، نقاشی خط، نمایشنامههای اجرایی تأثیر آن را چندبرابر میکند.
این استاد دانشگاه گفت: سرایش شعر مهدوی برای قشرهای مختلف؛ کودکان (با زبانی ساده و تصاویر کودکانه)، نوجوانان (با زبان پویا و پرانرژی)، جوانان (با پرداختن به دغدغههای هویتی و آرمانخواهی آنان) و فرهیختگان (با عمق فلسفی و عرفانی) بسیار اهمیت دارد.
رویکرد انتقادی و خوداندیشانه
وی تأکید کرد: شعر مهدوی میتواند از حالت تکریم صرف، به سمت نگاهی نقادانه به «ما» منتظر برود. شاعر میتواند با شجاعت، به نقد رفتارهای ناصحیح منتظران، ریاکاریها، کوتاهیها در زمینهسازی و تفسیرهای نادرست از مهدویت بپردازد. این نگاه، شعر را به ابزاری برای «خودشناسی» و «اصلاح جامعه» تبدیل میکند.
محمدی مبارز در خصوص چالشهای رویکرد انتقادی در شعر مهدوی، خطر سطحینگری را مورد توجه قرار داد و بیان کرد: گسترش کمی شعر مهدوی ممکن است به کاهش کیفیت و تکرار مضمونهای تکراری بینجامد.
وی تصریح کرد: دشواری خلق تصاویر نو و پرهیز از شعارزدگی را از دیگر چالشها دانست و گفت: خلق تصاویر بدیع برای شخصیتی که دیده نشده، همواره چالش برانگیز است؛ همچنین نزدیکی به فضای آیینی، همیشه خطر تبدیل شعر به شعار را به همراه دارد.
نتیجه آنکه افق شعر مهدوی، افقی «انسانگرا»، «جهانی»،«عمیق» و «هنرمندانه» است. شاعر مهدوی آینده، دردهای بشر امروز را میفهمد و درمان آن را در اندیشه مهدوی جستوجو میکند و آن را با زبانی بدیع و تأثیرگذار به تصویر میکشد. این شعر، هم میتواند مخاطب عام را در فضای ایمانی خود غرق کند و هم میتواند ذهن مخاطب خاص را به چالش و تفکر وادارد.
انتهای پیام