حمیدرضا گلمحمدی تواندشتی فعال فرهنگ، هنر، یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده است به اهمیت برگزاری جشنوارههای با رویکرد فرهنگی پرداخت و نوشت: واقعیت این است که بسیاری از این جشنوارهها، بهجای آنکه تبلور فرهنگ و تولید منطقه باشند، به نمایشگاههایی شلوغ و کمهویت تبدیل شدهاند؛ نمایشگاههایی با بیش از پنجاه یا شصت غرفه که تنها تعداد محدودی از آنها ارتباطی مستقیم با موضوع جشنواره دارند و بخش عمدهای از غرفهها به فروش پوشاک، خوراکیها و کالاهایی اختصاص یافتهاند که نه نسبتی با کشاورزی دارند و نه پیوندی با هویت بومی بابلسر.
در چنین شرایطی، عنوان «جشنواره» صرفاً به پوششی تبلیغاتی برای برگزاری یک بازارچه عمومی بدل میشود؛ امری که نهتنها به اعتبار این رویدادها لطمه میزند، بلکه فرصت دیدهشدن را نیز از کشاورزان، هنرمندان و تولیدکنندگان واقعی منطقه سلب میکند.
برای مثال، در جشنواره توتفرنگی، انتظار بدیهی مخاطب مواجهه با خود محصول و فرآوردههای آن است؛ از عرضه مستقیم توتفرنگی تازه توسط کشاورزان گرفته تا فروش مربا، شربت، لواشک، دسرها و دیگر مشتقات حاصل از این محصول. چنین رویکردی میتواند جشنواره را به بستری برای حمایت واقعی از تولیدکننده محلی و ایجاد تجربهای ماندگار برای بازدیدکنندگان تبدیل کند؛ تجربهای که مخاطب با «دستی پر» و ذهنی آگاهتر آن را ترک کند.
همین منطق در جشنواره نیشکر نیز باید حاکم باشد؛ جایی که شیره نیشکر، فرآوردههای سنتی، نوشیدنیهای محلی و نمایش ابزارهای بومی برداشت و فرآوری، باید در کانون توجه قرار گیرند، نه غرفههای نامرتبطی که هیچ سنخیتی با عنوان جشنواره ندارند.
در جشن خرمن نیز، نمایش آیینهای برداشت محصول، ابزارهای سنتی کشاورزی، پوشاک محلی، عرضه گندم، آرد و نانهای بومی، میتواند این رویداد را به جشنی زنده، هویتساز و آموزشی بدل کند؛ نه مراسمی صرفاً تشریفاتی و کمرمق.
نکته اساسی آن است که جشنوارهها نباید به ابزاری برای درآمدزایی کوتاهمدت و غرفهفروشی تبدیل شوند. اگر حداقل ۷۰ تا ۸۰ درصد غرفهها به موضوع اصلی جشنواره اختصاص نیابد، این رویدادها از محتوای فرهنگی و اقتصادی تهی خواهند شد و بهتدریج اعتماد عمومی نسبت به آنها از میان خواهد رفت.
بابلسر امروز بیش از هر زمان دیگری به جشنوارههایی محتوایی، هدفمند و مردممحور نیاز دارد؛ جشنوارههایی که پلی میان کشاورز، هنرمند، تولیدکننده، گردشگر و شهروند ایجاد کنند و به تقویت اقتصاد محلی، حفظ آیینهای بومی و ارتقای سرمایه اجتماعی بینجامند. در غیر این صورت، تکرار جشنوارههای بیمحتوا، چیزی جز اتلاف منابع و فرسایش سرمایه اجتماعی به همراه نخواهد داشت.
الزامات برگزاری اصولی جشنوارههای بومی
برگزاری جشنوارههای بومی زمانی میتواند به توسعه فرهنگی و اقتصادی منجر شود که پیش از هر چیز، مأموریت آن بهروشنی تعریف شده باشد. جشنواره باید بداند قرار است از تولیدکننده محلی حمایت کند، میراث فرهنگی را بازنمایی کند یا گردشگری موضوعمحور را توسعه دهد. در غیاب چنین تعریف روشنی، مسیر برگزاری ناگزیر به سمت سادهترین و کمهزینهترین شکل، یعنی غرفهفروشی صرف، منحرف میشود.
یکی از نشانههای جشنوارههای موفق، غلبه محتوای مرتبط با موضوع اصلی بر سایر بخشهاست. هنگامی که بیشتر غرفهها به محصول، آیین یا هویت مورد نظر جشنواره اختصاص داشته باشند و بخشهای جانبی تنها نقش مکمل و هدفمند ایفا کنند، مخاطب با رویدادی معنادار و متمایز مواجه میشود، نه بازتولید یک بازارچه فصلی.
در این میان، حضور مستقیم تولیدکننده محلی اهمیت کلیدی دارد. کشاورزان، تولیدکنندگان خرد و تعاونیهای بومی باید در اولویت قرار گیرند، نه واسطهها. این رویکرد هم به عدالت اقتصادی کمک میکند و هم اعتماد مخاطب را افزایش میدهد و جشنواره را به حلقهای واقعی میان تولید و مصرف بدل میسازد.
جشنوارههای بومی همچنین نباید به عرضه خام محصول محدود بمانند. معرفی فرآوردهها، شیوههای سنتی و نوین فرآوری، بستهبندی و حتی ظرفیتهای توسعهای محصول، میتواند رویداد را از یک تجربه مصرفی کوتاهمدت به بستری برای یادگیری و توسعه پایدار تبدیل کند.
بخش فرهنگی جشنواره نیز باید در متن برنامه قرار گیرد، نه در حاشیه، آیینها، موسیقی بومی، روایتهای شفاهی و نمایش ابزارها و فرآیندهای تاریخی تولید، همان عناصری هستند که به جشنواره هویت میبخشند و آن را از یک بازار موقت متمایز میکنند.
در نهایت، جشنواره موفق صرفاً محل خرید نیست؛ بلکه تجربهای است که مخاطب در آن یاد میگیرد، مشارکت میکند و ارتباطی زنده با تولیدکننده و فرهنگ بومی برقرار میسازد. تکمیل این چرخه، نیازمند ارزیابی پس از برگزاری و توجه به نقاط قوت و ضعف هر دوره است تا جشنوارهها به تکرار خطاهای گذشته دچار نشوند.
جشنواره بومی، زمانی معنا پیدا میکند که اقتصاد محلی، هویت فرهنگی و تجربه مخاطب را همزمان تقویت کند؛ در غیر این صورت، هرچند پرجمعیت و پرهیاهو، تنها نامی جذاب بر یک بازارچه موقت خواهد بود.
انتهای پیام