در این کرسی، علی بابایی عضو هیأت علمی دانشگاه تبریز به عنوان ارائه کننده، حجتالاسلام و المسلمین ناصر فروهی و حجتالاسلام و المسلمین اصغر نقدی به عنوان ناقد و حجتالاسلام و المسلمین عباس عباسزاده به عنوان مجری حضور داشتند.
علی بابایی -عضو هیأت علمی دانشگاه تبریز- در این کرسی به تبیین مبانی معرفتی، اخلاقی و فلسفی روابط فردی و زناشویی پرداخت و بر نقش محوری نفسشناسی در کیفیت روابط انسانی تأکید کرد.
وی در ابتدای سخنان خود با اشاره به علت تأکید بر نفسشناسی اظهار کرد: همه کنشها و رفتارهای انسان، چه در رابطه فرد با خود و چه در ارتباط با دیگران، از طریق نیروهای درونی انسان شکل میگیرد. این نیروها دارای رابطهای طولی هستند؛ بهگونهای که نیروهای بالاتر بر نیروهای پایینتر احاطه دارند، هرچند نیروهای پایین نیز در مراتب بالا تأثیرگذارند، اما در نهایت، منشاء اصلی اعمال و رفتار انسان، روح یا نفس انسانی است که بر همه این نیروها احاطه دارد.
بابایی کیفیت ارتباط این نیروها با «خود انسانی» را «رابطه فردی» دانست و گفت: انسان پس از تولد و برخورداری از حواس سالم، در سیر رشد خود به مراتب بالاتر میرسد و از خلال نوع رفتار با خویشتن، رابطه شخصی او با خودش شکل میگیرد. این رابطه میتواند مطلوب و متعالی باشد یا در سطحی نازل باقی بماند.
وی، مطلوبترین حالت رابطه فردی را برخورداری همزمان از ظاهری آراسته، فکری منسجم و قلبی سالم دانست و افزود: انسانی که خوشفکر و خوشقلب باشد، در مسیر کمال انسانی قرار میگیرد. در مقابل، خوشقلبیِ بدون خوشفکری میتواند به سادهلوحی و فریبخوردگی بینجامد. حتی اهل ایمان، اگر خوشفکری را در کنار صفای قلب نداشته باشند، ممکن است دچار خطا شوند.
این استاد دانشگاه با تأکید بر لزوم پرورش همزمان عقل و دل در رابطه فردی و دوگانه گفت: بهترین حالت آن است که انسان در کنار ظاهری آراسته، فکری منظم و دلی شوریده داشته باشد.
وی، ضعیفترین نوع رابطه دوگانه را روابط سطحی مانند همکلاسی بودن دانست که پس از پایان موقعیت، هیچ پیوندی میان افراد باقی نمیگذارد و افزود: زمانی که دو نفر همفکر و همدل باشند، این رابطه به همراهی پایدار میانجامد که مطلوبترین نوع رابطه است.
بابایی در ادامه، همروحی را شرط اساسی زندگی شراکتی و ازدواج برشمرد و تصریح کرد: اگر دو نفر همروح نباشند، حتی با وجود ازدواج، احتمال بروز واکنشهای منفی و حتی تنفر وجود دارد. زندگی شراکتی زمانی معنا پیدا میکند که دو نفر همفکر و همدل باشند.
وی با تقسیمبندی ازدواج به سه مرحله پیش از نامزدی، دوره نامزدی و زندگی مشترک، خاطرنشان کرد: اگر در دوره تجرد، اتفاقاتی خلاف فطرت انسانی و الهی رخ دهد، آثار آن حتی پس از دههها در زندگی مشترک باقی خواهد ماند. به گفته وی، «اولینها» در شکلگیری روابط نقش بنیادین دارند، همانگونه که فرزند اول موجب شکلگیری رابطه پدری و مادری میشود.
دانشیار دانشکده الهیات اظهار کرد: دوست داشتن و عشق، امری ذاتی در انسان است و انسان بدون زیباییدوستی معنا ندارد، اما این امر به معنای رها کردن دل در برابر هر نوع زیبایی نیست.
وی افزود: اگر ما فرد زیبایی را دیدیم و او را دوست داشتیم، باید آن را در دل نگه داریم و پیش از هر اقدامی، کمالات را بررسی کنیم.
بابایی، زیبایی و زیباییدوستی مقدس است، اما کنترل دل تا زمان شکلگیری زندگی شراکتی ضروری است تا عشق اول در بستر ازدواج رخ دهد؛ عشقی که موجب انبساط وجودی و تولد محبت ناب در انسان میشود.
این استاد دانشگاه افزود: عشق در مرتبه نخست الهی است، اما در صورت بدرفتاری و انحراف، ممکن است به عشق طبیعی سقوط کند و در ادامه حتی لذت و بهجت در روابط زناشویی نیز از میان برود و به نفرت و گسست بینجامد.
وی با اشاره به اینکه زیست واقعی، زیست درونی انسان است، تصریح کرد: اگر فردی به کسی غیر از شریک زندگی خود میاندیشد، عملاً برای همسرش حضور ندارد، حتی اگر در یک خانه یا اتاق زندگی کنند. در چنین شرایطی، روابط ظاهری بدون پیوند روحی شکل میگیرد.
بابایی در ادامه با نقل روایتی از قضاوت حضرت امیرالمؤمنین(ع) اظهار کرد: روح بر جسم اثر میگذارد و بیتوجهی روحی در روابط زناشویی میتواند پیامدهای عمیقی داشته باشد.
وی با اشاره به ویژگیهای دل، دوست داشتن و ایمان را دو رکن اساسی آن دانست و افزود: اتحاد عقل و دل، شرط شکلگیری شخصیت متعادل است. عقل میتواند احساسات دل را کنترل کند و دل نیز میتواند از خشکی و افراط عقل بکاهد. این تعادل، شخصیت واحد انسانی را شکل میدهد.
بابایی در پایان با اشاره به نقش والدین در خانواده گفت: مادر مظهر قلب و جمال و پدر مظهر عقل و جلال است و پیوند این دو، نوعی نکاح معنوی مقدس را در درون خانه رقم میزند.
وی تأکید کرد: یکی از مهمترین وظایف انسان، کنترل عشق و محبت اولیه تا زمان شکلگیری زندگی شراکتی است، چراکه مدیریت درست عشق، بنیان همروحی و دوام زندگی زناشویی را تضمین میکند.
حجتالاسلام و المسلمین اصغر نقدی استاد دانشگاه در این کرسی با اشاره به برخی واکنشها نسبت به طرح مباحث نو در حوزههای فکری و دینی، گفت: در دورههای مختلف، مطرح شدن دیدگاههای جدید همواره با موافقتها و مخالفتهایی همراه بوده است، چنانکه در موضوع حجاب و پس از انتشار دیدگاههای شهید آیتالله مطهری، شاهد راهپیماییها و درگیریهایی در قم بودیم و فضای حوزه نیز تحت تأثیر این اختلافنظرها قرار گرفت.
وی افزود: در ماجرای کتاب «شهید جاوید» نیز اختلافات بهمراتب شدیدتر بود و حتی به برخوردهای فیزیکی انجامید، این تجربهها نشان میدهد که ورود به مباحث جدید نیازمند آمادگی علمی و روحی است و طلاب و اندیشمندان باید خود را برای مواجهه با نقدها و چالشها آماده کنند.
وی با اشاره به مباحث مطرحشده در حوزه علمالنفس و روانشناسی سنتی اظهار کرد: برخی دیدگاهها درباره نسبت روح و بدن و نقش مغز در فرآیند تفکر، ادعاهای مهمی به شمار میروند، امروز در علوم شناختی و عصبروانشناسی، نقش مغز در یادگیری و تفکر بهصورت ابزاری بررسی میشود، اما اینکه تفکر روح در بدن و مغز متجلی میشود، نیازمند تبیین دقیقتر و احتیاط علمی است.
حجتالاسلام و المسلمین نقدی ادامه داد: همچنین درباره مسئله «قلب» و جایگاه آن در فلسفه اسلامی و قرآن، برخی ادعاهای تازه مطرح شده است، اینکه قلب مورد اشاره در متون دینی، حقیقتی فراتر از قلب مادی باشد، بحثی است که بسیاری از پژوهشگران این حوزه با احتیاط به آن پرداختهاند و هنوز اجماع روشنی درباره آن وجود ندارد.
وی با تأکید بر ضرورت احتیاط عقلی و شرعی در طرح نظریات نو گفت: تاریخ اندیشه دینی نشان میدهد که برخی تحلیلها، هرچند در نگاه نخست جذاب و نوآورانهاند، اما در بررسی عمیقتر نیازمند بازنگری و نقد جدی هستن، همانگونه که در آثار مرحوم شریعتی نیز میتوان نمونههایی از این دست تحلیلها را مشاهده کرد.
وی خاطرنشان کرد: هیچ مکتب فکری بهطور مطلق حق یا باطل نیست و حتی مکاتب مادی نیز برای اثرگذاری، بخشهایی از حقیقت را با خود همراه کردهاند، از سوی دیگر، برداشتهای ما از اسلام نیز ممکن است دچار افراط یا آمیختگی با خطا شده باشد و نقد منصفانه این برداشتها امری ضروری است.
وی در پایان با اشاره به اهمیت «همدلی و همروحی» در نهاد خانواده تصریح کرد: استحکام خانواده بر پایه پیوندهای عاطفی و عشق شکل میگیرد و تقویت عوامل ایجادکننده این عشق ضروری است، اما در این زمینه نیز باید از افراط پرهیز کرد و مباحثی همچون فطرت، بهعنوان ساختار وجودی و نحوه آفرینش انسان، با دقت و اتقان علمی بیشتری مورد بررسی قرار گیرد.
حجت الاسلام و المسلمین ناصر فروهی عضو هیأت علمی دانشگاه تبریز نیز در این کرسی با تأکید بر نقش مکمل زن و مرد در زندگی مشترک، گفت: زن و مرد زمانی که به یکدیگر میرسند، به یک شکل کامل میشوند.
وی افزود: برخلاف برخی برداشتهای نادرست که زنان را از عقل ناقص میدانند، هر یک از زن و مرد دارای نقش و وظایف مشخصی در خانواده هستند، مردان بیشتر نیازمند عقلانیت و برنامهریزی هستند، در حالی که زنان در عواطف و احساسات نقش برجستهتری دارند، ترکیب عقلانیت و احساسات است که زندگی مشترک را شکل میدهد و آن را شیرین و پایدار میکند.
وی ادامه داد: اگر تنها عقل باشد، زندگی حرکت نمیکند و اگر تنها احساس باشد، زندگی پایدار نمیماند. این دو در کنار هم هستند که خانواده را مستحکم و متعادل میسازند.
حجتالاسلام و المسلمین فروهی استاد دانشگاه تبریز با اشاره به آمارهای مربوط به سلامت روان گفت: بیشترین آسیبها و اختلالات روانی در میان افراد مجرد مشاهده میشود، چراکه نبود همنشینی و حمایت عاطفی باعث بروز مشکلات روانی و اجتماعی میشود. به گفته وی، بسیاری از مشکلات و ناهنجاریهای روحی افراد با تشکیل خانواده و همراهی عاطفی کاهش مییابد و فرد در کنار شریک زندگی خود به تکامل و تعادل میرسد.
انتهای پیام