به گزارش ایسنا، جمعیت سالمندان جهان با سرعتی بالا در حال افزایش است و این روند در ایران شدیدتر دیده میشود. همین موضوع باعث شده گفتوگو درباره نیازهای روانی و اجتماعی سالمندان اهمیت بیشتری پیدا کند، زیرا در کنار توجه به سلامت جسمی، بخش بزرگی از زندگی سالمندان به احساس امنیت، ارتباط با دیگران، حفظ استقلال و داشتن آرامش روانی وابسته است. بر اساس شواهد جهانی، بسیاری از سالمندان در این حوزهها با چالشهای گستردهای روبهرو هستند. افسردگی، کاهش ارتباطات اجتماعی، تنهایی، و خشونت روانی از جمله مواردی است که در مطالعات مختلف گزارش شده است. از طرفی بسیاری از نیازهای روحی، عاطفی و اجتماعی سالمندان به دلیل تغییر شکل خانوادهها، مشغله فرزندان و تحولات جامعه کمتر دیده میشود. توجه به این حوزه میتواند باعث کاهش فشار بر نظام سلامت، کاهش بیماریهای مزمن و افزایش احساس رضایت در سالمندان شود.
در ایران، سالمندان ساکن جامعه یعنی افرادی که در خانه خود زندگی میکنند و وابستگی به مراکز نگهداری ندارند، کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند. بسیاری از مشکلات این گروه مثل احساس انزوا، کمبود حمایت اجتماعی و نظارت ناکافی از سوی نهادهای مسئول، همچنان حل نشده باقی مانده است. نبود قوانین حمایتی کافی، مشکلات اقتصادی، ضعف خدمات رفاهی و کمبود برنامههای آموزشی برای خانوادهها از جمله عواملی هستند که این وضعیت را پیچیدهتر میکنند. هرچند سالمندی یک مرحله طبیعی از زندگی است، کیفیت این دوره بسیار به میزان توجه جامعه، خانواده، و ساختارهای حمایتی بستگی دارد. همین ضرورت بررسی دقیقتر شرایط سالمندان ساکن جامعه را افزایش میدهد و نشان میدهد که شناخت نیازهای روانی و اجتماعی آنان، یک گام ضروری برای برنامهریزیهای آینده است.
در همین راستا، فردین علی پور از گروه آموزشی مددکاری اجتماعی و مرکز تحقیقات مدیریت رفاه اجتماعی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، همراه با سه پژوهشگر دیگر از همین دانشگاه و با همکاری دانشگاه علوم پزشکی ایران، مطالعهای را درباره نیازهای روانی و اجتماعی سالمندان انجام دادند. در این پژوهش، تلاش شده است با زبانی ساده و از نگاه خود سالمندان، واقعیت زندگی روزمره آنان به شکل بهتری روشن شود.
برای انجام این پژوهش، محققان از روش کیفی استفاده کردند. آنها با ۲۵ سالمند مصاحبه کردند و تلاش کردند این افراد از نظر سن، جنسیت، وضعیت خانوادگی و شرایط زندگی متنوع باشند تا موضوع از زوایای مختلف بررسی شود. سپس گفتههای مشارکتکنندگان با روش تحلیل محتوا بررسی شد.
نتایج این مطالعه پنج دسته اصلی از نیازها و دغدغههای سالمندان را نشان داد. یکی از مهمترین موارد، مسئله شمولیت اجتماعی بود و این که سالمندان احساس کنند هنوز نقش فعالی در زندگی اجتماعی دارند.
موضوعاتی مانند امنیت در خانه و محله، احساس آرامش، کاهش مشکلات ساختاری مثل کمبود خدمات، پایین بودن آگاهی جامعه درباره سالمندی، و مشکلات مضاعفی که برخی سالمندان با آن روبهرو هستند نیز در یافتهها برجسته شد. این دستهبندیها نشان میدهند که نیازهای سالمندان فقط به مسائل جسمی مربوط نیست و جنبههای مختلف زندگی آنها تحت تأثیر شرایط اجتماعی و روانی قرار دارد.
پژوهشگران تأکید کردهاند که بخش زیادی از نیازهای روانی و اجتماعی سالمندان ساکن جامعه نادیده گرفته شده است. به گفته آنها اگر در سیاستگذاریها توجه بیشتری به این نیازها شود، کیفیت زندگی سالمندان به شکل چشمگیری افزایش پیدا میکند و بسیاری از پیامدهای روانی و اجتماعی که اکنون مشاهده میشود کاهش خواهد یافت.
بر اساس این مطالعه، تغییر ساختار جمعیتی کشور و افزایش تعداد سالمندان ایجاب میکند که حمایتها از این گروه افزایش یابد. بسیاری از سالمندان که به تنهایی و بدون خدمات سازمانیافته در خانه زندگی میکنند، در معرض استرس، افسردگی و احساس ناامنی بیشتری هستند. همچنین نقش خانوادهها در تأمین حمایت روانی و اجتماعی بسیار پررنگ است و نیاز به برنامههای آموزشی برای آنها وجود دارد.
محققان یادآوری کردند که محدودیتهایی مثل دسترسی نداشتن به برخی افراد برای مصاحبه، ممکن است بر پژوهش تأثیر گذاشته باشد، اما تلاش شده با جایگزینی مشارکتکنندگان این چالش کاهش پیدا کند.
آنها پیشنهادهایی نیز ارائه کردند، از جمله اصلاح قوانین حمایتی، بهبود خدمات، طراحی برنامههای آموزشی برای مردم، مناسبسازی محیط زندگی سالمندان و تدوین بستههای خدمات روانی و اجتماعی ویژه سالمندان ساکن جامعه.
شایان ذکر است این یافتههای علمی پژوهشی در «فصلنامه سالمند» منتشر شدهاند که وابسته به دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی است. انتشار این پژوهش میتواند مسیر تازهای برای سیاستگذاران و برنامهریزان باز کند و به شناخت دقیقتر نیازهای جمعیت سالمند کشور کمک کند.
انتهای پیام