ابریشم این تاروپودهای ظریف و در هم تنیده که کرم ابریشم آن را با تمام وجود معماری و سرانجام تبدیل به پیله‌هایی زیبا می‌کند، خود برگی دیگر از دفتر آفرینش خالق زیبایی‌هاست.

با آغاز فصل رویش و بهار طبیعت و جوانه زدن شاخ و برگ‌های درختان توت، فصل زندگی کوتاه اما زیبا و رنگ‌رنگ ابریشم آغاز می‌شود. در مدت چهل روز کرم‌ها با تمام سعی و تلاش بانوان نوغاندار نگهداری می‌شوند و سپس در پایان چله و خواب آخر بیدار می‌شوند و شروع به رشتن و بافتن تارهای زیبای ابریشم می‌کنند و طی یک هفته تمام کرم‌ها تبدیل به پیله می‌شوند.

صاحب پیله‌ها روز پنجم به بعد آماده مراسم روز "پیله یقما" یعنی پیله چینی می‌شود و در این روز همسایه‌ها و دوستان گرد هم می‌آیند و دست یاری می‌دهند و کار تمام می‌شود و تقریباً طی یک هفته تمام پیله‌های شهر و روستاها جمع‌آوری می‌شود.

روز بعد از جمع‌کردن صاحب‌کار پیله‌ها را تمیز کرده و پهن می‌کند تا مقداری از رطوبت پیله‌ها کاسته شود، سپس آنها را برای پیله کشی آماده می‌کند.

این سرآغازی برای تبدیل پیله ابریشم به زیباترین تافته‌ها و منسوجات هنرمندان این دیار است که خود داستانی است از هنر چند صدساله بانوان ترک تبار و قزلباش که آن را سینه به سینه تا به امروز حفظ کرده‌اند.

"کِلدان چّکمّه" با مفهوم پیله کشی، نمایانگر روزی است که هنرمند ماحاصل چهل‌وپنج روز کار خود را به ثمره می‌نشاند و نخ ابریشم را تولید می‌کند. چرخ و دیگ جوشاندن پیله‌ها با نام "قاراقازان وچِللیک" (تکه چوبی از جنس معمولاً شاخه توت) که با مهارت در چرخ، کارگذاری می‌شود و ابریشم به دور آن تابیده می‌شود و "قّمچِه چوبی" که برای هم زدن پیله‌ها در دیگ کاربرد دارد و دو نفر نیروی کار لازمه کلدان کشی هستند.

پس از چند ساعت کار که زمان آن بستگی به میزان پیله‌ها دارد، کار ابریشم‌کشی پایان می‌یابد و هنرمند نخ‌های ابریشم را در پارچه‌ای می‌پیچد تا خشک نشود و آن را برای مراحل بعدی کار آماده می‌کند.

پس از اتمام کار پیله کشی تاروپودهای زیبای ابریشم با رنگی کرمی و براق در پارچه‌ای پیچیده می‌شوند تا خشک نشوند و پس از دو روز ابریشم‌ها را از چوب نی می‌آویزند تا خشک شوند. معمولاً چند روز طول می‌کشد تا رشته‌های تار و پود کاملاً خشک شوند و آنگاه استاد شروع به پاک کردن آنها می‌کند. برای این کار از دستگاه ساده‌ای که با چوب نی و در اصطلاح ترکی "قّمِش" نام دارد، استفاده می‌شود. این دستگاه دارای پایه‌ای از جنس گل و کاه است و چرخِجِه ابریشم‌ها را می‌تابد و پاک می‌کند.

بعد از آن مرحله "ییپک اچما" که نخ‌های ابریشم پاک می‌شوند و سپس مرحله "صافالدما" آغاز می‌شود که در آن هنرمند تارهای ابریشم‌های نازک و کلفت را از هم جدا می‌کند و به عبارتی نخ‌های عرضی و طولی را که در اصطلاح "ارقّژ وتنه" نامیده می‌شوند را از هم جدا می‌کند و مرحله بعد "تولاما" یا تابیدن نخ ابریشم انجام می‌گیرد.

سر چرخ کردن تارهای ابریشم آخرین مرحله قبل از پختن و رنگرزی توسط هنرمند ابریشم‌کار انجام می‌گیرد و بالاخره تار و پودهای آماده رنگ‌آمیزی‌ها و بافت‌های سحرآمیز و خلاقانه و عاشقانه بافندگان توانمند می‌شوند.

صدیقه بای، پژوهشگر تاریخ محلی گلستان

انتهای پیام