به گزارش ایسنا، اولین همایش ملی «قرآن و انسان مدرن» امروز ۲۲ تیرماه با حضور دانشگاهیان و قرآن‌پژوهان از سراسر کشور به میزبانی دانشگاه شهرکرد در بستر فضای مجازی آغاز شد و تا ظهر امروز ادامه ادامه دارد.

در ابتدای این همایش، محسن جوادی- معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در تشریح معرفت اخلاقی با طرح این پرسش که اخلاق چیست؟ اظهار کرد: مبحث اخلاق از زمان ارسطو و پیش از اسلام و حتی در دیگر ادیان، با دو موضوع قابل بررسی است نخست آنکه زندگی خوب چیست و دوم راه زندگی خوب چه می‌تواند باشد؟

وی ادامه داد: درواقع در میان موجودات عالم، تنها آدم است که می‌تواند در خصوص زندگی خود تامل و اندیشه داشته باشد و خوب و بد زندگی خود را ارزیابی کند، اخلاق محصول اندیشه در مورد خویشتن است که به تعبیر فارابی «تحصیل السعادة» و«التنبیه علی سبیل السعادة» را شامل می‌شود.

جوادی با ذکر اینکه معرفت اخلاقی در قرآن کریم با چهار عنوان و عنصر اصلی مطرح می‌شود، بیان کرد: عنصر نخست تعقل است که در قرآن کریم به دفعات زیاد از مفهوم تعقل و مشتقات آن استفاده شده است، این مفهوم هم به‌صورت کلی و هم به‌شیوه غایی و ابزاری مورد استفاده قرار گرفته است.

معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با برشمردن برخی مصادیق استفاده کلی از مفهوم تعقل در قرآن، گفت: در آیه ۱۰ سوره مبارکه ملک «لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ»، به این نکته اشاره شده که شقاوت با فقدان تعقل رابطه دارد و اندیشیدن بسیار مهم است و نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت، در آیه ۶۰ سوره مبارکه قصص نیز بیان شده که چرا فکر نمی‌کنید و این نعمات گذرا و ناپایدار را با جایی که رضوان و رضایت خداست مقایسه می‌کنید و یکی می‌دانید؟ این جابجایی قرب الی‌الله و متاع دنیا خلاف عقل است و اگر تعقل باشد مسیر و هدف گم نمی‌شود.

وی ادامه داد: مورد سوم آیه شریفه ۵۸ سوره مبارکه مائده است که به ابزار تعقل اشاره دارد و مردم نادان که تعقل ندارند غفلت پیشه می‌کنند و راه اصلی و صلاح را گم می‌کنند. اگر تعقل نباشد وجدان و شریعت هم سودی ندارند.

جوادی عنصر بعدی معرفت اخلاقی را وجدان یا الهام عنوان کرد و توضیح داد: مهم‌ترین آیه در این خصوص آیات ۷ و ۸ سوره مبارکه شمس است و بر اساس آن، خداوند در این آیات به نفس سوگند می‌خورد، خداوند انسان را رها نکرده است بلکه راه را نشان داده است و نفس را با الهام کردن فجور و تقوا هدایت کرده است، خدا به‌صورت الهام و درونی‌شده مسیر فجور را که نفس را ویران می‌کند مشخص کرده است و فهمانده است که عواملی چون ظلم، تهمت، دروغ و ... نفس را ویران می‌کند و عوامل پاک و محترم ماندن نفس نیز برای انسان مشخص و آشکار است. غایت اصلی آن است که انسان بتواند نفس را حفظ کند.

وجدان؛ عنصر اصیل معرفت اخلاقی

معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با طرح این پرسش که الهام چیست، توضیح داد: در فلسفه اخلاق جدید در غرب، اندیشمندانی مانند کاتینگهام معتقدند که وجدان در جامعه غرب فراموش شده و انسان‌ها رها هستند و چیزی به‌اسم راهنمای طبیعی و درونی وجود ندارد و علت گمشدگی غرب همین است که وجدان باید دوباره جایگاه خود را بازیابد؛ لذا وجدان عنصری اصیل و مهم است و نباید از آن غفلت کرد.

وی با بیان اینکه برخی اندیشمندان معتقدند الهام و وجدان مانند دفترچه راهنمای رسیدن به گزارش مقصد است، افزود: برخی دیگر با رد این نظریه الهام را به حس زیبایی‌شناختی و بو کشیدن راه درست تعبیر می‌کنند، اگر انسان این حس بویایی و شامه قوی را بر حسب فطرت اصیل داشته باشد به سمت عطر دل‌انگیز کار خیر پیش می‌رود. اما انسانی که فطرت و هویتش آسیب دیده باشد این قدرت بویایی برای اعمال خیر را نیز از دست می‌دهد.

استغنا از وحی؛ مشکل امروز انسان مدرن

جوادی وحی و کتاب را فلسفه نبوت و عنصر دیگر معرفت اخلاقی بر اساس قرآن کریم دانست و ادامه داد: بر اساس آیه دوم از سوره مبارکه بقره تردیدی در وجه هدایتی قرآن کریم نیست و اگر بخواهیم خوف و حزنی در دنیا و آخرت نداشته باشیم باید به هدایت خداوند که همان قرآن است، متوسل شویم.

معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تأکید کرد: یکی از مشکلات انسان امروز مسئله استغنا از وحی است که با عناوین گوناگون در فلسفه اخلاق جدید مطرح می‌شود، مثلا کانت(دانشمند غربی) چنین برداشت کرده است که خودمان باید قانون و اخلاق را درست کنیم و نه خداوند، این سخن نادرستی است چرا که ما قانون‌گذار اخلاق و بنیانگذار راه‌ها و اهداف نیستیم بلکه مسیر و مقصد مشخص است و وحی الهی راه را نشان می‌دهد.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه بر اساس آیه شریفه سوره مبارکه بقره هدایت مختص متقین است، گفت: وحی نمی‌تواند جای عقل را بگیرد، مراد از متقین، متقین اخلاقی هستند یعنی کسانی که با فکر و تعقل نفس خود را از بین نبرده و فطرت خود را آسیب نزده‌اند. لذا به تعبیر علامه طباطبایی، هدایت الهی بر کسانی موثر می‌افتد که نفس خود را حفظ کرده باشند و اگر عقل و الهام نباشد و ذات آسیب ببیند، بر طبق آیه شریفه «وَلَا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَارًا، جز خسران نخواهد بود.

جوادی بیان کرد: هدایت الهی برای کسی است که آن‌ را بخواهد، بنابراین انسان باید این هدیه الهی را با روی باز و فروتنانه بپذیرد و این فروتنی محصول عقل است که تایید می‌کند این کتاب سرچشمه هدایت است.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه انسان مدرن در میان عقل و وحی نمی‌تواند تنها به یکی اکتفا کند و دیگری را نادیده بگیرد، گفت: انسان مدرن اگر از یکی از این دو عامل غفلت کند گرفتار خواهد شد، آینده بشر و دوام زندگی بشر مدرن محصول توجه متوازن به عقل و وحی است و اگر عقل را کنار بگذارد گرفتار تصلب‌هایی می‌شود که نمونه‌های آن در تاریخ وجود دارد و اگر از وحی غافل شود از تحفه‌های گرانقدر که در پرتو وحی نصیبش می‌شود، محروم خواهد شد.

جوادی گفت: نوعی معرفت اخلاقی باعنوان معرفت الگوگرایانه مطرح است، مثلا در آیاتی که در خصوص حضرت موسی یا حضرت ابراهیم و یا تبعات زندگی اقوام گوناگون در تاریخ صحبت می‌کنند، روایت‌هایی بازگو می‌شوند که حاوی سیره و رویه پیامبران است و این روایات معرفت‌افزا و هدایتگر هستند.

انتهای پیام