به گزارش ایسنا، فاطمه نکولعل آزاد، کارشناس مسائل خاورمیانه و پژوهشگر موسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران در یادداشتی با عنوان "نگاهی به خروج نظامی آمریکا از خاورمیانه" نوشت: تحرکات سیاسی – نظامی ایالات متحده گویای این واقعیت است که آمریکا در حال کاهش تعهدات خود در منطقه خاورمیانه است. این کشور در کنار اجرایی کردن تصمیم خروج از افغانستان تا آخر آگوست ۲۰۲۱، در حال مذاکره با دولت عراق درباره چگونگی خروج از این کشور است.

علاوه بر این، ایالات متحده برخی از ناوهای نظامی خود را از منطقه خلیج فارس خارج ساخته و همچنین  سه پایگاه نظامی خود در قطر را تعطیل کرده است. ایالات متحده همچنین برخی از تجهیزات نظامی خود را از عربستان سعودی خارج کرده است. آن گونه که از شواهد پیداست قرار است صرفاً تعداد کمی نیروهای اطلاعاتی – امنیتی در عراق، شمال سوریه و برخی کشورهای دیگر باقی بمانند که به نظر می‌­رسد شمار آنها زیر ۲ هزار نفر باشد. ایالات متحده آمریکا با در اولویت قرار دادن رقابت با چین و تمرکز حضور خود در شرق آسیا، به دنبال کاهش تعهدات خود در مناطق مختلف دنیا و به ویژه خاورمیانه است.

 از زمان خروج نیروهای بریتانیایی از خلیج فارس در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی، ایالات متحده به عنوان یک قدرت فرامنطقه ­ای حضور سیاسی و نظامی مداوم در منطقه داشته است. در واقع، حضور آمریکا در منطقه یک اصل ثابت بوده است که صرفاً در گذر زمان و بر مبنای شرایط مکانی شدت و ضعف داشته است. سؤال اساسی که مطرح می‌­شود این است که تحرکات نظامی آمریکا و تلاش این کشور برای کاهش تعهدات خود در خاورمیانه به چه معناست. در پاسخ به این پرسش اساسی باید به چند نکته توجه کرد.

اول اینکه آمریکا صرفاً در پی کاهش حضور و لذا کاهش تعهدات نظامی خود در منطقه است و به دنبال عقب نشینی کامل و همه‌جانبه از منطقه نیست.  این کشور هنوز مأموریت فرماندهی سنتکام در خاورمیانه و شمال آفریقا را حفظ کرده و بخش زیادی از تجهیزات نظامی خود را در اردن انبار کرده است. این بدین معنی است که این کشور در صورت نیاز و ضرورت بنای بازگشت به خاورمیانه را دارد. دلیل این تمایل روشن است. خاورمیانه و به طور خاص خلیج فارس در رقابت پیش­ رو با چین اهمیت ویژه­‌ای دارد. لذا باید گفت هرچند حضور نظامی آمریکا کاهش پیدا کرده اما تعهدات سیاسی آن به منطقه و به طور خاص متحدین آن همچنان باقی مانده است.

دوم اینکه آمریکا با خروج از منطقه به شکل مستقیم و غیرمستقیم متحدان منطقه‌­ای خود را به تشکیل ائتلاف­ها و اتحادها برای اداره امور منطقه سوق می­‌دهد. لازم به ذکر است که خود کشورهای منطقه نیز چنین تمایلی دارند. اخیرا محافل فکری اسرائیل خواهان ائتلاف با کشورهای عرب خلیج فارس برای دوران پساآمریکایی در منطقه شدند. تلاش­های مشابهی توسط کشورهای عراق، اردن و مصر در جریان است. ترکیه نیز به دنبال عادی سازی روابط خود با مصر، اسرائیل، عربستان سعودی و مصر است تا زمینه برای بازیگری این کشور فراهم‌­تر شود. تحرکات سیاسی از این دست ممکن است با تشویق و حمایت آمریکا نیز همراه گردد.

سوم اینکه هرچند مداخله­‌های آمریکا به عنوان یک قدرت فرامنطقه­‌ای سبب بسیاری از ناامنی‌­ها و جنگ­‌ها شده است اما خروج آمریکا به معنی رسیدن خاورمیانه به حد نسبی‌­ای از امنیت قابل قبول نیست و خروج این کشور صرفاً نقش یکی از منابع بی‌­ثبات‌ساز را تعدیل می­‌کند. واقعیت این است که بین کشورهای منطقه نیز رقابت­ها و تضاد منافع شدید وجود دارد که قدمت و سابقه آن به دهه‌­ها قبل باز می‌­گردد. تعارض منافع در سطح منطقه چنان شدید و جدی است که ممکن است در نبود حضور آمریکا، کشورها را به سوی تشدید رقابت­ها با یکدیگر سوق دهد. همچنین خلاء قدرت  در خاورمیانه ممکن است برخی کشورها را در جهت تبدیل شدن به هژمون منطقه‌­ای سوق دهد که با توجه به اینکه این منطقه هژمون پذیر نیست، خود سبب عمیق­‌تر شدن رقابت­ها خواهد شد. در این صورت می­‌توان انتظار داشت برخی ائتلاف­ها مانند ائتلاف عبری – عربی روند سریع­تری به خود بگیرند.

چهارم اینکه ممکن است برخی کشورهای اروپایی مانند انگلیس و فرانسه به خواست آمریکا یا برخی کشورهای منطقه مایل باشند نقش بیشتری در منطقه پیدا کنند که خود سبب پیچیده­‌تر شدن شرایط منطقه­‌ای می‌­شود. همچنین  ممکن است تلاش­هایی از طرف روسیه و چین نیز صورت گیرد که البته بدون شک آمریکا به تلاش­های احتمالی چین واکنشی متفاوت نشان خواهد داد.

در پایان باید گفت که خروج آمریکا از منطقه می­‌تواند هم منبع فرصت باشد و هم منبع تهدید. فرصت از این جهت که کشورهای منطقه از طریق تشکیل ائتلاف‌­های منطقه‌­ای به دنبال مقابله با مشکلات موجود در منطقه مانند تروریسم، افراط­گرایی، مشکلات محیط زیستی، بی­‌ثباتی‌­های داخلی، مشکلات توسعه و .... باشند و به جای اینکه در مقابل همدیگر قرار گیرند در کنار همدیگر به مدیریت مسائل مشترک منطقه بپردازند.

از طرفی همانگونه که خروج آمریکا از افغانستان، طالبان را تشویق کرد که مسیری متفاوت را در پیش گیرد این احتمال نیز وجود دارد که خروج آمریکا سبب شود برخی بازیگران دولتی و غیر دولتی مسیر رقابت و تشدید خصومت­ها را در پیش گیرند. برای مثال اسرائیل در جهت مقابله با ایران از این انگیزه برخوردار است و مایل است با تشدید رقابت­های ایران با همسایگان عرب خود، کشورهای عربی را تشویق کنند که با اسرائیل وارد ائتلاف و حتی اتحاد بشوند.

انتهای پیام