دکتر روح‌الله اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا به ارزیابی اوضاع افغانستان پرداخت و اظهار کرد: زمانی که آمریکا اقدام به اشغال افغانستان کرد، تصور می‌کرد که می‌تواند یک دولت ملی و دموکراتیک را در این کشور تشکیل دهد که این دولت به مبانی دموکراسی پایبند خواهد بود. به همین دلیل قانون اساسی بسیار خوبی برای افغانستان نوشته شد و آمریکایی‌ها یک ارتش مسلح حدود ۳۰۰ هزار نفری را هم در این کشور آموزش دادند و بودجه این کشور را تامین کردند.
وی افزود: آمریکا انتظار داشت پس از ۲۰سال سلطه بر افغانستان و دارا بودن پایگاه نظامی در این کشور، دیگر افغانستان به کشوری توانمند تبدیل شده باشد و بتواند به طور مستقل در برابر خشونت‌ها ایستادگی کند. لذا آمریکایی‌ها از این کشور خارج شدند. اما به علل مختلف این اتفاق نیفتاد و افغانستان نتوانست به این سطح از توانمندی برسد. اولین دلایل این بود که هنوز جامعه افغانستان ریشه‌های سنتی و قبیله‌ای دارد، یعنی اکثریت جامعه افغانستان را طیف‌های سنتی تشکیل می‌دهند و این‌ها در برابر مدرنیته و تجدد مقاومت می‌کردند.
عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی ادامه داد: دومین دلیلی که افغانستان به عنوان یک کشور مستقل نتوانست در برابر خشونت‌ها ایستادگی کند، این بود که حاکمان این کشور تمام تلاش خود را برای توسعه این کشور انجام ندادند و بودجه افغانستان را صرف امورات شخصی خود می‌کردند و فساد در بین مقامات این کشور بسیار رواج یافته بود.
اسلامی اضافه کرد: سومین دلیل این بود که گروه‌های سنتی و بنیادگرا در افغانستان روز به روز بر قدرت خود اضافه می‌کردند. حدود ۱۵ گروه مختلف تروریستی دور هم جمع شدند و با حمایت گروه‌های منطقه و سپس به رسمیت شناخته شدن توسط آمریکا، روسیه و چین و انجام مذاکرات دیپلماتیک و همچنین تجربه‌ای که از حکومت داشتند، به نقطه‌ای رسیدند که منتظر بودند آمریکا از افغانستان خارج شود تا این کشور را تصرف کنند. حتی می‌توان گفت آمریکا نیز موافق قدرت گرفتن طالبان در افغانستان است؛ چراکه فکر می‌کند از این طریق چین، روسیه، ایران و بسیاری از کشورهای آسیای مرکزی به دردسر خواهند افتاد.
وی بیان کرد: ما دیدیم که طالبان توانست به سرعت در افغانستان پیشروی کند و تمام ولسوالی‌ها و شهرهای مختلف را گرفت. در این بین مردم هیچ مقاومتی نشان ندادند و مجاهدین هم نتوانستند نقش خود را به خوبی ایفا کنند. از ارتش ۳۰۰ هزار نفری افغانستان انتظار می‌رفت که در برابر طالبان که تجهیزات چندانی هم نداشتند، ایستادگی کند، اما این اتفاق هم نیفتاد و در نهایت با رسیدن طالبان به کابل، ما می‌توانیم امروز را نقطه شروع امارت اسلامی در افغانستان بنامیم.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه جامعه افغانستان، طالبان را خواهد پذیرفت، عنوان کرد: هرچند در طی سال‌های گذشته قانون اساسی لیبرالی برای افغانستان نوشته شد، رسانه‌های این کشور آزاد شدند و زنان توانستند وارد دانشگاه شوند، اما در نهایت تنها چیزی حدود ۱۵ درصد از جامعه افغانستان به روز شدند و بقیه مردم این کشور همچنان همان افکار سنتی و قومیتی خود را حفظ کرده‌اند.
طالبان نمی‌تواند به همان روش ۲۰سال پیش خود حکومت کند
اسلامی خاطرنشان کرد: با تجربه‌ای که ما از حکومت طالبان در افغانستان داریم، می‌دانیم که این گروه دارای افکاری بسیار تند و به دور از دموکراسی هستند. در حال حاضر نیز بزرگترین بازنده تحولات افغانستان زنان و سپس جوانان و تحصیل‌کرده‌های افغانی هستند. البته تفاوتی که الآن با ۲۰سال پیش دارد، این است که ایران و بسیاری از کشورهای منطقه به طالبان اجازه نخواهند داد رفتارهای توحش‌آمیز ۲۰سال پیش خود را مجددا تکرار کنند.
وی ادامه داد: همچنین در حال حاضر تعداد تحصیل‌کرده‌های جامعه افغانستان افزایش یافته است و جوانان این کشور به شبکه جهانی اینترنت دسترسی دارند. یعنی طالبان زیر سایه سنگین تکنولوژی اطلاعات قرار دارند و هر کاری با مردم افغانستان بکنند، منعکس می‌شود و چون می‌خواهند قدرت در افغانستان را در دست گیرند، امتیازاتی را به مردم این کشور می‌دهند، که البته این امتیازات در حد این است که مثلا به زنان اجازه درس خواندن تا مقطعی مشخص و در رشته‌هایی مشخص را می‌دهند. یا می‌گویند برای زنان تنها چادر اجباری است، اما می‌توانند برقع نپوشند. یعنی طالبان تغییر نکرده است و همان نیروهای بنیادگرایانه‌ای هستند که با تمدن مشکل دارند و خشونت‌طلب‌اند، اما برای اینکه بتوانند بر مردم افغانستان حکومت کنند، ممکن است چنین امتیازات کوچکی را به آنان بدهند.
عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی در خصوص اخبار منتشرشده مبنی بر رفتار طالبان با زنان، گفت: همان طور که گفته شد چون طالبان زیر سایه تکنولوژی اطلاعات و رسانه قرار دارند، شاید رفتارهایی که منجر به افزایش مقاومت مردم و جامعه بین‌الملل در برابر آنان می‌شود، انجام ندهند، هرچند نیروهای طالبان در خیلی از مناطق تحت تصرف خود به انجام اعمال غیر انسانی در برخورد با زنان روی آورده‌اند، اما این مسئله همواره از طرف فرماندهان اصلی آنان تکذیب می‌شده است. به طور کلی اینکه رفتار طالبان با مردم و به ویژه زنان افغانستان به چه شکل خواهد بود، بستگی به آینده سیاسی و مدنی این کشور دارد.
قدرت طالبان باید به قانون اساسی و برگزاری انتخابات مشروط شود
اسلامی اظهار کرد: به طور کلی در مورد آینده سیاسی و مدنی افغانستان دو حالت ممکن است. یا در روزها و ماه‌های آینده بخش مدرن جامعه افغانستان موفق می‌شود با طالبان توافق کند و قانون اساسی بنویسند و برگزاری انتخابات را به شکل قانون در بیاورند که در این صورت دیگر طالبان نخواهد توانست هر کاری می‌خواهد انجام دهد و باید به رای مردم افغانستان احترام بگذارد که این بهترین اتفاق ممکن است، یعنی بهترین کار جامعه جهانی و خود مردم افغانستان این است که قدرت طالبان را مشروط به قانون اساسی و برگزاری انتخابات کنند.
وی افزود: اما در غیر این صورت طالبان قدرت را به طور یک‌جانبه در دست می‌گیرد و یک امارت اسلامی تشکیل خواهد داد و الگوهای دموکراتیک را قبول نخواهد داشت. طالبان فقط یک گروه بنیادگرا نیست، بلکه قومیتی نیز هست و سعی خواهد کرد برخی از قومیت‌ها و گروه‌های مذهبی را تضعیف کند. در این صورت ممکن است هر گونه ظلمی نسبت به مردم به خصوص زنان انجام دهد. اینکه کدام یک از این دو حالت گفته‌شده اتفاق بیفتد، بستگی به مقاومت و همراهی جامعه بین‌الملل و هوشمندی نخبگان سیاسی در افغانستان دارد. من خوش‌بینم که طالبان به سمت قدرت یک‌جانبه حرکت نخواهد کرد، هرچند سابقه این کار را دارد.
نسبت به ۲۰سال پیش، تعداد کشورهای بیشتری حکومت طالبان را به رسمیت خواهند شناخت
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به اینکه ۲۰سال پیش فقط سه کشور حکومت طالبان در افغانستان را به رسمیت می‌شناختند و بقیه کشورها از جمله ایران این حکومت را تحریم کرده بودند، گفت: اما طالبان در دوره جدید تغییراتی را در رفتارهای خود داده است. مذاکره می‌کند و اعلام می‌کند که از رفتارهای قبلی خود دست شسته است. در حال حاضر طالبان در تلاش است کشورهای دیگر را از خود راضی نگه دارد و مسلما تعداد کشورهایی که از این به بعد حکومت طالبان را به رسمیت می‌شناسند، از بیست سال پیش بیشتر خواهد بود.
اسلامی بیان کرد: اما اینکه آیا کشورهایی مانند ایران و روسیه نیز طالبان را خواهند پذیرفت، به رفتار طالبان بستگی دارد. مثلا اگر طالبان شیعیان را مورد آزار قرار دهند یا با زبان فارسی مخالفت کنند، مسلما ایران نه تنها طالبان را به رسمیت نخواهد شناخت، بلکه مخالفت‌های شدیدی نیز با آنان خواهد کرد. اما اگر رفتارهای وحشیانه از خود بروز ندهند، ایران نیز آنان را به رسمیت خواهد شناخت. به طور کلی هر چه طالبان دموکراتیک‌تر و مدنی‌تر رفتار کند، کشورهای بیشتری حکومت آن را به رسمیت خواهند شناخت.
شکل‌گیری موج مهاجرت از افغانستان به سمت ایران
وی با بیان اینکه از حالا به بعد با قدرت یافتن طالبان در افغانستان، ما شاهد افزایش مهاجرت مردم این کشور به سایر کشورها خواهیم بود، ادامه داد: مردم افغانستان به ایران، پاکستان و آمریکا و اروپا مهاجرت خواهند کرد. به خصوص تحصیل‌کرده‌ها و فعالان مدنی جامعه افغانستان از این کشور مهاجرت خواهند کرد و یکی از مقاصد آنان ایران خواهد بود و ما در ماه‌های آتی شاهد موج مهاجرت از افغانستان به سمت ایران خواهیم بود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه دولت افغانستان توانسته بود ثبات خوبی را در این کشور ایجاد کند و شاخصه‌هایی مانند نرخ تورم در افغانستان رقم نسبتا قابل قبولی بود، گفت: بعید می‌دانم طالبان بتواند همین ثبات را در افغانستان ایجاد کند، اما آن‌ها نیز تلاش خواهند کرد خود را افرادی توانمند در حکمرانی نشان دهند. در هر صورت مسلما جامعه افغانستان یک قدم به عقب خواهد رفت. اوضاع جوانان و تحصیل‌کرده‌های این کشور بدتر خواهد شد و رتبه حکومت افغانستان در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی نیز بدتر خواهد شد.
انتهای پیام
نظرات