محمد کوشافر، فعال محیط‌زیست می‌گوید: «این جریان چند روزه زاینده‌رود به‌هیچ‌وجه به تالاب بین‌المللی گاوخونی نخواهد رسید و تأثیری بر آن نخواهد گذاشت، کما اینکه دفعات قبلی هم رهاسازی‌های متناوب آب منفعت چندانی به تالاب نرساند و اصولاً تالاب در محاسبات مورد توجه نبوده است».
به گفته این فعال محیط‌زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه «جریان زاینده‌رود و پر شدن آبخوان اصفهان، می‌تواند فرونشست را کاهش دهد و راه جلوگیری از شدت فرونشست، جریان پایدار زاینده‌رود و پر شدن آبخوان اصفهان-برخوار به همراه کنترل برداشت‌ها است»، اما سیاست‌های آبی کشور تصمیم قطعی و جدی در این مورد اتخاذ نکرده و در فقرِ شدید آبی محیط‌زیست اصفهان، جریان موقت و مقطعی زاینده‌رود، تنها سهم صنعت و کشاورزی اصفهان شده است.
حسین اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: جریان کنونی آب در زاینده‌رود، با هدف تأمین حقابه‌های کشاورزی و کاهش سرعت فرونشست زمین ایجاد شده و درنهایت امکان افزایش زهاب‌های کشاورزی برای تغذیه بیشتر تالاب بین‌المللی گاوخونی را فراهم می‌کند.
با وجود این گفته معاون محیط‌زیست استان، نباید فراموش کرد که زهاب کشاورزی، ذرات آلاینده‌ای همچون کودهای شیمیایی را با خود همراه دارد که نشست این ذرات در بستر تالاب، در آینده نه‌چندان دور معضلات غیرقابلی حلی برای چندین استان ایجاد خواهد کرد.
اکبری در این خصوص گفت: زهاب وارد شده به تالاب گاوخونی، بار آلایندگی بالایی دارد، اما چیزی که شرایط تالاب را بحرانی کرده، نبود آب و رطوبت است و در حال حاضر تداوم رطوبت برای پیشگیری از تبدیل تالاب به کانون گرد و غبار اهمت دارد، اگرچه بار آلایندگی هم دارد.
پایش‌های اخیر از خشکی ۹۹ درصدی سطح گاوخونی حکایت دارد که با ادامه این روند، با خشکی صددرصدی تالاب مواجه خواهیم شد. این به معنی تبدیل گاوخونی به یک کانون گردوغبار، رواج آسیب‌های بهداشتی، تهدیدهای اقتصادی اجتماعی، زیست محیطی، بیابان‌زایی و عبور مشکل فرونشست از مرزهای بحرانی است
زنگ خطر تالاب گاوخونی از ۲۰ سال پیش به صدا درآمده است
وی ضمن تأکید بر اینکه خشکی تالاب یک ضرر ملی و احیا آن یک منفعت عمومی برای کل مردم و کشور است، افزود: چراغ خطر تالاب گاوخونی، سال‌های زیادی است که روشن شده و این تالاب بین‌المللی نزدیک به دو دهه است که از حقابه‌های خود محروم مانده و اخیراً رو به خشکی کامل گذاشته است. به عبارت دیگر زنگ خطر تالاب گاوخونی، از ۲۰ سال پیش به صدا در آمده، اما در سال‌های اخیر وضعیت تالاب بحرانی‌تر شده است.
به گفته اکبری، پایش‌های اخیر از خشکی ۹۹ درصدی سطح تالاب حکایت دارد و در شرایطی که فقط لایه‌های زیرین حداقل رطوبت را حفظ کرده‌اند، بروز مشکلات ناشی از خشکی به تأخیر افتاده و اگر این روند ادامه داشته باشد، با خشکی صددرصدی تالاب حتی در لایه‌های زیرین مواجه خواهیم شد و این به معنی تبدیل گاوخونی به یک کانون گردوغبار، رواج آسیب‌های بهداشتی، تهدیدهای اقتصادی-اجتماعی و زیست‌محیطی، بیابان‌زایی و عبور مشکل فرونشست از مرزهای بحرانی است.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان، با بیان اینکه اداره محیط‌زیست استان در پنج سال اخیر به جد پیگیر دریافت حقابه‌های محیط‌زیستی بوده، افزود: در تمام جلسات مربوط به موضوع زاینده‌رود مشارکت داشته‌ایم و موضع اداره محیط‌زیست استان مطالبه حقابه کامل محیط‌زیست در سال‌های پر باران و حق کافی برای تالاب در سال‌های کم باران بوده است.
خطر حذف گاوخونی از فهرست بین‌المللی رامسر
وی ادامه داد: ادامه خشکی تالاب و روند موجود، خطر حذف گاوخونی از فهرست بین‌المللی رامسر و پیشامد یک خسران جبران‌ناپذیر را در پی دارد. در چند سال اخیر تلاش کردیم اطلاعات تالاب را به روز کنیم و ارتباطات‌مان را با این کنوانسیون به‌گونه‌ای حفظ کنیم که بدانند تلاش‌هایی برای احیای تالاب انجام می‌شود و این‌گونه از خروج تالاب جلوگیری کنیم، ان‌شاءالله وضعیت بارش‌ها بهتر شود و خشک‌سالی تعدیل و تالاب احیا شود.
اکبری خاطرنشان کرد: احیای تالاب گاوخونی، یک مشارکت فعال در سطوح ملی و استانی با تأکید بر ملاحظات زیست‌محیطی می‌طلبد و تنها اگر حقابه‌های تاریخی، محیط‌زیستی و تمام ذی‌نفعان شهری زاینده‌رود اجرایی شود می‌توان به بهبود شرایط تالاب امیدوار بود.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط‌زیست استان با اشاره به نقشه راه احیای زاینده‌رود، توضیح داد: برنامه‌ای در سه سال گذشته و در راستای چاره‌جویی برای زاینده‌رود با مشارکت همه دستگاه‌های مرتبط و ذینفع کلید خورد و درنهایت در شورای عالی آب تصویب شد، این برنامه به‌صورت ملی شامل راهبردها و راهکارهایی برای احیای جریان زاینده‌رود و تالاب است.
اگر به گفتمان واحد صحیح در استان و شهر برسیم و نقشه راه چندمرحله‌ای را پیش ببریم، مشکل تالاب و محیط‌زیست متکی به زاینده‌رود را می‌توان در زمان منطقی حل کرد، اما متأسفانه تاکنون گفتمان واحد پیش نیامده است
ریه‌های اصفهان، منتظر یک گفتمان ملی نخبگانی
علی صالحی، سخنگوی شورای شهر اصفهان نیز در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره بر اینکه شورای شهر از لحاظ قانونی در ورود به مسئله زاینده‌رود و تصمیم‌گیری‌های مربوط به آن جایگاه تعیین‌کننده‌ای ندارد، افزود: اصفهان، باغ شهری است که روزگاری تمام عرصه‌های آن، تحت کشت و زرع بوده و امروز، کمتر از یک پنجم این فضای سبز در شهر باقی مانده و اگر اصفهان همین حجم باقی مانده از فضای سبز را هم از دست بدهد، یکی از انگیزه‌ها و نقاط قوت شهری، هم‌زمان با ریه‌های تنفس اصفهان از دست رفته است.
وی ادامه داد: شورای شهر جز مدیریت آب اندک موجود، قادر به انجام کار دیگری نیست، بنابراین سعی کردیم تا با تغییر گونه‌های گیاهی کاشته شده در شهر، ضمن حفظ فضای سبز، در مصرف آب صرفه‌جویی کنیم، اما به‌هرحال گونه‌های پرآبی مثل چنارهای با قدمت اصفهان باید حفظ شود و نمی‌توان آن‌ها را از آب محروم کرد.
صالحی با تأکید بر اینکه سهم‌آبه محیط‌زیست، تخصیص داده شود، مشکلات شهری هم حل خواهد شد، تشریح کرد: طبق طومار تقسیم‌نامه آب، سهم شهر اصفهان، سالانه ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیون مترمکعب آب بوده است، با بارگذاری‌هایی که بیشتر از توان رودخانه اعمال شده، الآن حدوداً با ۲۰ میلیون مترمکعب نیازهای شهر برطرف می‌شود، درحالی‌که حداقل نیاز آبی اکنون اصفهان، برای حفظ فضای سبز تأثیرگذار و حیاتی‌اش، ۶۰ میلیون مترمکعب است.
سخنگوی شورای شهر اصفهان ضمن تأکید مجدد بر اینکه احیای تالاب گاوخونی، کمک می‌کند که ریه‌های شهر اصفهان را حفظ کنیم، خاطرنشان کرد: شورای شهر اصفهان فقط می‌تواند فضای مطالبه گری را حفظ کند، اما ضروری است که گفتمان واحدی بین همه ذی‌نفعان شهری و استانی اتفاق بیفتد و این گفتمان به سطوح ملی منتقل و موضوع در ابعاد مختلف پیگیری شود. راهکارهای نجات محیط‌زیست اصفهان، چندبخشی است و همکاری بین استانی می‌طلبد.
وی ادامه داد: اگر به گفتمان واحد صحیح در استان و شهر برسیم و نقشه راه چندمرحله‌ای را پیش ببریم، مشکل تالاب و محیط‌زیست متکی به زاینده‌رود را می‌توان در زمان منطقی حل کرد، اما متأسفانه تاکنون گفتمان واحد پیش نیامده و در این بین تصویری که از اصفهان به مرکز مخابره می‌شود و نگاهی که به زاینده‌رود و مطالباتش می‌شود، نگاه درستی نیست و این تصویر موجب برخوردهای اشتباه شده است.
صالحی همچنین تأکید کرد: باید سیاست استانی و ملی اصلاح شود؛ ما نزدیک به ۱میلیارد مترمکعب بیشتر از ظرفیت زاینده‌رود، از رودخانه برداشت کردیم، تنها اگر این برداشت‌ها و بارگذاری‌ها به میزان بهینه برسد مشکل آب و وابستگی‌های محیط‌زیستی آن حل می‌شود، وگرنه ما اگر انتقال آب هم بدهیم و تدابیر جبرانی دیگر اتخاذ کنیم ولی دو برابر منابع برداشت کنیم، این مشکل حل نمی‌شود.
نقشه راه احیای تالاب گاوخونی چیست؟
مهران زینلیان، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان ضمن تأکید بر اینکه موضوع احیای زاینده‌رود به‌قدر کفایت در فضای مجازی رسانه‌ای شده، به ایسنا گفت: راهکارهایی پیش‌بینی‌شده که نتیجه آن احیای رودخانه زاینده‌رود و ورود آب به تالاب است، اما نباید فراموش کرد که مشکلات ۳۰ ساله را نمی‌توان در دو سال حل کرد، ولی امیدواریم خیلی زود خیلی از مسائل حل بشود.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان راه‌حل مقطعی را حذف مصارف غیرمجاز و محدود کردن مصارف مجاز دانست و افزود: انتقال آب و تخصیص‌هایی که وزارت نیرو وعده داده بودند باید محقق شوند، هرچند که این‌ها پروژه‌ها سخت و زمان‌بر هستند، اما همه تلاشمان این است که مسئله حل شود و ما تمام قد برای حل مشکل تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده‌رود ایستاده‌ایم.
وی ادامه داد: استان‌های هم‌جوار هیچ مداخله‌ای در حل مشکل تالاب گاوخونی نکرده‌اند و دلیل اصلی را سوء‌مدیریت تهران می‌دانم؛ اگر تهران بتواند درست عمل کند و نقش پدری را برای استان‌ها ایفا کند، تمام برادران کنار هم جمع می‌شوند و گره‌گشایی می‌شود.
استان‌های هم‌جوار هیچ مداخله‌ای در حل مشکل تالاب گاوخونی نکرده‌اند و دلیل اصلی را سوء‌مدیریت تهران می‌دانم؛ اگر تهران بتواند درست عمل کند و نقش پدری را برای استان‌ها ایفا کند، تمام برادران کنار هم جمع می‌شوند و گره‌گشایی می‌شود
زینلیان معتقد است: استان تهران نتوانسته برنامه‌ای یکپارچه بین استان‌ها ایجاد کند و این در حالی است که معتقدیم احیای تالاب گاوخونی به نفع تمام استان‌ها است. تلاش استان اصفهان این بوده که منافع تمام استان‌ها را ببیند و امیدواریم با کمک مدیریان و دستگاه‌ها، مطالبه‌گری درستی در سطح استانی و ملی به‌صورت گفتمانی و نخبگانی شکل بگیرد و باعث شود که هدف اصلی را محقق کنیم.
رودخانه مهم زاینده‌رود، سرچشمه گرفته از رشته‌کوه‌های زاگرس تأمین‌کننده ۹۰ درصد آب تالاب بین‌المللی گاوخونی بوده است. این تالاب پرآب‌ترین و مهم‌ترین تالاب در فلات مرکزی ایران است و از زمان ورود صنایع به مرکز ایران، مقصد نهایی پساب‌های بسیاری بوده است. این تالاب دو دهه اخیر از حقوق آبی خود برخوردار نبوده و بنابراین تا ۹۹ درصد مساحت آن خشک‌شده، درحالی‌که تداوم خشکی آن، باعث بروز مشکلات زیادی از جمله ته نشینی عناصر صنعتی و سموم کشاورزی شده است.
بسیاری از کارشناسان، تالاب خشک‌شده را یک منبع ریزگرد خطرناک می‌دانند که در صورت تداوم خشکی، بلای جان مردم چند استان در همسایگی تالاب گاوخونی خواهد شد و این موضوع در میان دعاوی آبی از نظرها پنهان مانده است. زمستان امسال، پس از مطالبه‌گری‌های بسیار مردم اصفهان، زاینده‌رود به‌صورت موقت جریان پیدا کرد، اما این جریان هدفی جز ایجاد رضایت برای کشاورزان نداشت.
بنابر اطلاعات مندرج در سایت ژئوپورتال ملی تالاب‌های ایران هر دو استان اصفهان و چهارمحال بختیاری ذی‌نفعان این تالاب هستند و خشکی گاوخونی، شهروندان هر دو استان را با مشکلات حادی مواجه خواهد کرد.
انتهای پیام
نظرات