به گزارش ایسنا، متن این یادداشت به شرح ذیل است:جهانی شدن مجموعه‌ای از فرآیندهای چندبعدی و پیچیده است که عرصه‌های متعددی از جمله اقتصاد، ایدئولوژی، سیاست، فرهنگ و محیط‌زیست را در بر می‌گیرد. منطق جهانی شدن اساساً در منطق سرمایه‌داری؛ یعنی حفظ و بسط فرایند تکاثر سرمایه ریشه دارد و از این رو اقتصاد در جبهه مقدم فرایند جهانی شدن قرار می‌گیرد. دنیایی که "مک لوهان" آن را دهکده جهانی و "تافلر" از آن به عنوان خانه جهانی و "پستمن" آن را دنیای همراه می‌نامند، همگی بر این نکته تأکید دارند که رویه‌ها و رویکردهایی به نام یکسان‌سازی در جهان در حال انتشار است. در فرآیند جهانی شدن، اکثریت اذعان دارند که هیچ کشوری، حداقل تمام کشورهای فقیر، نمی‌توانند از اردوی اقتصـاد جهـانی دور بمانند و البته هر کشوری باید راه‌های کاهش فقر یا مسیر دستیابی به اهداف توسعه مطلوب را خود جست‌وجو و برنامه‌ریزی کند. امروزه روشـن اسـت که جهانی شدن به فراخور قابلیت عرضه و محتوا می‌تواند مخاطبان بی‌شماری را بـا خـود همـراه سـازد و از این رو تأثیـرات چشـمگیری در سـطوح خـرد و کلان اقتصـادی، اجتماعی و فرهنگـی ایجـاد کنـد.
در دنیـای جهانی شـده، وقایـع و رخدادهـای سیاسـی، اقتصـادی، فرهنگـی، اجتماعـی، زیست‌محیطی و بهداشـتی بـه یکدیگـر مرتبـط هسـتند.
تاکنون پنـج نـوع کاربـرد متفـاوت از واژه جهانی شدن، مطرح شده اسـت کـه عبارت‌اند از:
آزادسـازی، غربی شدن، بین‌المللی شـدن، جهانی‌سازی و قلمروزدایی.
الگوی بومی پیشرفت
در دیدگاه اندیشمندان اسلامی، شبیه‌ترین عنوان به توسعه (Development) را می‌توان در مفهوم پیشرفت (Progress) دانست.
در تفکر اسلامی، پیشرفت به معنای "گسترش ظرفیت" و "توسعه وجود" آمده است.
در بیان مفهوم توسعه باید عنوان کرد که توسعه، فرایندی تاریخی است. اندیشیدن به توسعه هم، نه فرازمانی است و نه فرامکانی.
اولاً توسعه در بند مکان است و هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند در این فرایند از امکاناتی که محیط زندگی‌اش در اختیارش قرار می‌دهد، فراتر برود. این محدودیت به بحث تناسب محیطی توسعه می‌انجامد و به این نکته می‌رسد که هر جامعه‌ای باید توسعه‌ای در خور امکانات محیطی خویش، بیابد.
ثانیاً آنکه توسعه، فرازمانی نیست. امر توسعه در تقابل عینی با زمان شکل می‌گیرد. به عبارت دیگر هر جامعه در هر مرحله از گذار تاریخی خود با توسعه شکل گرفته توسط منابع موجود، مواجه است. این موضوع دقیقاً به بحث تناسب محیطی توسعه و لزوم داشتن الگوی بومی توسعه یا پیشرفت منجر خواهد شد.
تعریف جهانی شدن
جهانی شدن، به عنوان روندی از دگرگونی‌ها است که از مرزهای سیاست و اقتصاد فراتر می‌رود و علم، فرهنگ و شیوه زندگی را نیز در برمی‌گیرد. جهانی شدن پدیده‌ای چندبعدی و قابل تسری به جنبه‌های گوناگون اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، حقوقی، فرهنگی، نظامی، فن‌آوری و همچنین عرصه‌های دیگری چون محیط‌زیست است.
برخی از دانشمندان کوشیده‌اند جهانی شدن را به عنوان مفهومی اقتصادی تعریف کنند. در حالی که جمعی دیگر به تبیین این مفهوم در چارچوب کل تحولات فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و زیست‌محیطی پرداخته‌اند. می‌توان تعاریف ارائه شده را به دو دسته کلی تقسیم کرد.
دسته اول، جهانی شدن به معنای عام را در نظر دارند و دسته دوم تنها به جهانی شدن اقتصاد اشاره دارند. اگر بخواهیم یک تعریف عام از جهانی شدن داشته باشیم می‌توان گفت که جهانی شدن، عبارت است از برقراری روابط متنوع و متقابل بین دولت‌ها و جوامع که به ایجاد نظام جهانی کنونی انجامیده است و نیز فرآیندی که از طریق آن، حوادث، تصمیمات و فعالیت‌ها در یک بخش از جهان، می‌تواند پیامدهای مهمی برای سایر افراد و جوامع در بخش‌های دیگر کره زمین داشته باشد. اگر بخواهیم جهانی شدن را در بستر توسعه اقتصادی بنگریم می‌توان بیان کرد که جهانی شدن، حاصل یکپارچگی اقتصادی، مالی و زیست‌محیطی است.
بنابراین جهانی شدن الگوی تکامل یابنده‌ای از فعالیت‌های فرامرزی بنگاه‌ها و شرکت‌ها است که شامل سرمایه‌گذاری بین‌المللی، تجارت و همکاری برای نوآوری و توسعه فرآورده‌های تازه، تولید، منبع‌شناسی و بازاریابی است.
ابعاد جهانی شدن
جهانی شدن می‌تواند ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی داشته باشد.
بُعد اقتصادی: تحولات مربوط به جهانی شدن، بیش از همه در حوزه اقتصاد انجام گرفته است. تعمیق وابستگی متقابل بین اقتصادهای ملی، یکپارچه شدن بازارهای مالی، گسترش مبادلات تجاری به همراه مقررات‌زدایی و از میان برداشتن تعرفه‌ها و ضوابط حمایتی بازرگانی و ایجاد نهادهایی مانند سازمان تجارت جهانی با هدف گسترش و تسری تجارت بین‌المللی، از جمله نمودهای جهان‌گرایی اقتصادی است.
بعد سیاسی: جهانی شدن از دیدگاه سیاسی فرایندی است که به واسطه آن امر اجتماعی بیش از پیش از حصار تنگ و محدود دولت- ملت رها می‌شود و انسانها در چارچوب جامعه‌ای گسترده‌تر زندگی اجتماعی را از سر می‌گیرند.
برجسته‌ترین نمودهای جهان‌گرایی در بعد سیاسی که در دهه‌های گذشته شاهد آن بوده‌ایم، عبارتند از: منزوی شدن و حذف نظام‌های مخالف سرمایه‌داری و بازار آزاد، تغییر نظام‌های حکومتی کشورهای جهان سوم، از حکومت‌های خودکامه به نظام‌های دموکراتیک و ایجاد نیروی واکنش سریع در سطح جهانی.
بعد فرهنگی: جهانی شدن فرهنگی عبارت است از: شکل‌گیری و گسترش فرهنگی خاص در عرصه جهانی. این فرایند موجی از همگونی فرهنگی را در جهان پدید می‌آورد و همه خاص‌های فرهنگی را به چالش می‌طلبد. در بستر جهانی شدن فرهنگ مسلط، فرهنگی تکثرگرا و طرفدار تساهل و تسامح است. برجسته‌ترین وجه جهانی شدن فرهنگی را می‌توان جهانگیر شدن ویژگی‌های محوری تجدد دانست. ویژگی‌های همچون صنعت‌گرایی، نظام سرمایه‌داری، وجود نهادهای نظارت و مراقبت و شکل‌گیری دولت ملت‌ها از آن جمله‌اند.
اهداف توسعه در فرآیند جهانی شدن
با در پیش گرفتن هزاره سوم میلادی در توسعه جهانی، کشورهای جهان سعی کردند برای این هزاره با توجه به چالش‌های ایجاد شده در مسیر توسعه کنونی، اهداف روشنی را طراحی و در سطح جهانی تفاهم کنند. بنابراین در کنفرانس ریو+10 در سال 2002 میلادی در شهر ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی توسط نمایندگان 178 کشور جهان اهداف توسعه هزاره مصوب شد. اهداف مذکور در سال 2012 میلادی در کنفراس ریو +20 در ریودوژانیرو برزیل دچار تغییراتی شدند که به 17 هدف کلی و 169 شاخص تبدیل و به نام اهداف توسعه پایدار نام‌گذاری شدند. این اهداف عبارت‌اند از:
1- کاهش فقر فزاینده.
2- از بین بردن گرسنگی.
3- بهداشت مناسب و ایجاد رفاه اجتماعی.
4- ایجاد برابری دسترسی به آموزش با کیفیت عمومی برای همگان.
۵-دستیابی به تساوی جنسیتی و توانمندسازی همه زنان و دختران.
۶- تضمین دسترسی به آب سالم و مدیریّت پایدار آب و بهداشت برای همه.
۷- تضمین دسترسی به منابع انرژی مقرون به صرفه، مطمئن، پایدار و نوین.
۸- ترویج رشد اقتصادی ماندگار، فراگیر و پایدار، اشتغال کامل و بهره‌ور و اشتغال شرافتمندانه برای همه.
۹- ساختن زیربنای مقاومتی، ترویج صنعتی‌سازی پایدار و فراگیر، و ترویج نواری.
۱۰- کاهش نابرابری در درون و در میان کشورها.
۱۱-تبدیل شهرها و سکونت‌گاه‌های انسانی به مکان‌های همه‌شمول، امن، مقاوم و پایدار.
۱۲- تضمین الگوهای پایدار تولید و مصرف.
۱۳- اقدام عاجل برای رویارویی با تغییر اقلیم و آثار آن.
۱۴- حفاظت و استفادۀ پایدار از اقیانوس‌ها، دریاها، و منابع دریایی برای توسعه پایدار.
۱۵- پاسداشت، احیا و ترویج استفاده پایدار از بوم‌سازگان‌های زمینی، مدیریت پایدار جنگل‌ها، مبارزه با بیابان‌زایی و توقف و معکوس‌سازی روند تخریب (یا فرسایش) زمین و همچنین متوقف ساختن تخریب تنوع زیستی.
۱۶- ترویج جوامع صلح‌جو و فراگیر برای توسعه پایدار، برقراری امکان دسترسی به عدالت برای همه و ایجاد مؤسسات مؤثر، پاسخگو و فراگیر در همه سطوح.
۱۷- تقویت ابزار اجرا و احیای همکاری‌های جهانی برای (تحقق) توسعه پایدار.
بحث اصلی این نوشتار در هم‌راستایی یا عدم هم‌راستایی اهداف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با این اهداف است.
پساجهانی شدن
منظور از پساجهانی شدن، تحولاتی است که در عرصه بین‌المللی به معنای ایجاد یک رویکرد جدید در مقابل با جهانی شدن رخ می‌دهد. پساجهانی شدن می‌تواند به عنوان رویکردی جدید برای کشورهای جهان به خصوص کشورهای مستقل و یا تشویق آنان به ایجاد مناطق و همگرایی منطقه‌ای در سطح جهانی برای مقابله با هژمونی کشورهای سلطه‌گر در مسیر جهانی شدن، محسوب شود. می‌توان در قالب دو دیدگاه به بررسی تقابل و تعامل الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با جهانی شدن یا پسا جهانی شدن پرداخت.
تقابل و تعامل الگوی بومی پیشرفت با اهداف جهانی شدن:
در پدیده جهانی شده و ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی– فرهنگی و سیاسی آن می‌توان چالش‌های بسیار نمایانی را با الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مشاهده کرد.
با توجه به تقابل پارادایمی در الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت با اهداف، روش‌ها و محتوی مفاهیم پارادایم غالب جهانی شدن به نظر می‌رسد که بیشتر از فرصت، با چالش‌های ناشی از جهانی شدن روبه‌رو خواهد بود. در این نوشته سعی می‌شود مصادیق چالشی هر هدف توسعه پایدار (2030) با اهداف توسعه الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت بیان شود.
در هدف اول توسعه پایدار (2030) مقابله با فقر شاید بتوان گفت که چالش خاصی مشاهده نمی‌شود و هم‌راستایی کاملی وجود دارد.
در هدف دوم توسعه پایدار (2030) حذف گرسنگی و تأمین امنیت غذایی پایدار برای جوامع، رویکردهای جهانی تمرکز بر خوداتکایی (Self Reliance) داشته اما در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به دلیل اینکه ماهیت پارادایم حاکم در جهان اجازه دخالت و عرضه و تقاضای عادلانه را نداده و رویکرد تعارض پارادایمی در این حیطه چالش تأمین امنیت غذایی مناسب برای کشور را با خطر مواجهه می‌کند، بنابراین در برخی از کالاها به خصوص کالاهای استراتژیک و اساسی رویکرد یا تمرکز بر خودکفایی (Self Suffiance) در الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت قرار دارد.
در هدف سوم توسعه پایدار جهانی یعنی سلامت و رفاه عمومی نیز کمترین چالش مفهومی و عملی در دو رویکرد وجود دارد.
در هدف چهارم توسعه پایدار جهانی هم می‌توان گفت که به لحاظ مفهومی و روش‌شناسی اجرا، تفاوت‌ها و چالش‌های اساسی بین مفهوم آموزش کیفی و شیوه اجرای آن در هدف‌گذاری‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و اهداف توسعه پایدار جهانی وجود دارد. شاید بارزترین این چالش در حوزه مسائل آموزشی خاص به کودکان در زیر حوزه‌هایی مانند مسائل جنسی، مذهبی، مشارکت، دمکراسی، آزادی و مواردی نظیر آن باشد.
در هدف پنجم توسعه پایدار جهانی یعنی برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان، شاید چالشی‌ترین و افتراقی‌ترین موضوع بین رویکرد الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت با اهداف توسعه 2030 میلادی باشد. مواردی نظیر تساوی حقوق زن و مرد در قوانین دینی مانند حق ارث، حق انتخاب پوشش و مسئله حجاب، حق اختیار و انتخاب همسر، حق اختیار نام و نام خانوادگی برای فرزند، حق اشتغال به هر فعالیت دلخواه برای زنان ، حق آزادی در اختیار دین و مذهب و مواردی نظیر آن مصادیقی از تعارض ذاتی و مفهومی بین دیدگاه‌های موجود است.
در هدف ششم توسعه پایدار جهانی یعنی دسترسی به آب آشامیدنی سالم و توسعه فاضلاب می‌توان هم‌راستایی اهداف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اهداف توسعه 2030 را تا 100 درصد قابل انتظار دانست.
در هدف هفتم توسعه پایدار جهانی یعنی توسعه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر به لحاظ مفهومی هیچ‌گونه چالشی را نمی‌توان بین اهداف الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت و اهداف توسعه 2030 میلادی، مشاهده کرد. اما به لحاظ فنی به دلیل حاکم بودن سیاست‌های یک‌جانبه‌نگر، چالش‌هایی در حد 30 درصد به خصوص در انتقال فناوری و ایجاد ظرفیت‌سازی و توسعه دانش مربوط به انرژی‌های نو مانند انرژی خورشیدی، هسته‌ای، بادی، زمین‌گرمایی و غیره وجود دارد.
در هدف هشتم توسعه پایدار جهانی یعنی رشد اقتصادی و اشتغال کامل به نظر می‌رسد ایران در هدف‌گذاری‌های ملی خود مانند اهداف الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت چالشی با این هدف توسعه پایدار 2030 میلادی نداشته باشد.
درهدف نهم توسعه پایدار جهانی موضوع ساختن زیربنای مقاومتی صنعتی و ترویج نوآوری در جوامع است؛ در این هدف نیز چالش جدی دیده نمی‌شود.
در هدف دهم توسعه پایدار جهانی یعنی کاهش نابرابری‌های در و میان کشورها، اگرچه الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت در قسمت اول هدف یعنی کاهش نابرابری در میان کشورها تطابق کامل با اهداف توسعه 2030 میلادی دارد، اما در قسمت دوم این هدف یعنی کاهش نابرابری میان کشورها، با توجه به نوع تقسیم‌بندی کشورهای جهان به خودی و غیرخودی توسط کشورهای توسعه یافته و ارسال کمک‌های هدفمند بین‌المللی، به نظر می‌رسد چالش حداقل 20 درصد را مشاهده کرد.
در هدف یازدهم توسعه پایدار جهانی یعنی تبدیل شهرها به سکونت‌گاه‌های انسانی امن، مقاوم و پایدار، هم‌راستایی کاملی بین اهداف الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت با اهداف توسعه 2030 میلادی می‌باشد.
در هدف دوازدهم توسعه پایدار جهانی یعنی تضمین الگوی پایدار تولید و مصرف نیز تعارضی بین اهداف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اهداف توسعه 2030 میلادی مشاهده نمی‌شود.
درهدف سیزدهم توسعه پایدار جهانی مواجهه با پدیده تغییر اقلیم است؛ در این هدف نیز همانند مبحث انرژی‌های نوین اگرچه هم‌پوشانی مفهومی در هدف‌گذاری وجود دارد اما در روش‌شناسی و نحوه اجرا، چالش‌هایی قابل مشاهده است که تطابق را به 80 درصد می‌رساند.
در هدف چهاردهم توسعه پایدار جهانی ، عدم به خطر انداختن حیات زیردریاها و اقیانوس‌ها است؛ در این هدف‌گذاری نیز تعارضی بین اهداف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اهداف توسعه 2030 میلادی مشاهده نمی‌شود.
درهدف پانزدهم توسعه پایدار جهانی هم مدیریت پایدار زمین به خصوص جنگل‌ها و بیابان‌ها و تالاب‌ها است و در این هدف‌گذاری نیز بین اهداف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اهداف توسعه 2030 می‌توان انتظار تطابق 100 درصد را داشت.
در هدف شانزدهم توسعه پایدار جهانی موضوع ایجاد جوامع صلح‌جو و عدالت‌محور است؛ با توجه به اینکه معنای صلح‌جویی و عدالت‌محوری با تأکید بر استقرار سازمان‌هایی پاسخگو و مسئول هدف‌گذاری شده است و از سوی دیگر مفهوم صلح‌جویی در هم‌رأیی و همراهی با سیاست‌های جهان توسعه‌یافته معنا می‌شود، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت چالش اساسی با مفاهیمی نظیر نوع تعریف از تروریست، سازمان‌های آزادی‌خواه ملی، فرقه‌گرایی و آزادی‌خواهی‌های قومی قبیله‌ای و هر نوع مسائلی از این دست با اهداف توسعه 2030 میلادی پیدا می‌کند.
در هدف هفدهم توسعه پایدار جهانی موضوع همکاری و مشارکت در توسعه جهانی است. این هدف با دو مشکل اساسی مواجه است؛ موضوع اول عدم به رسمیت شناختن مشارکت کشورهای توسعه نیافته توسط کشورهای توسعه یافته و موضوع دوم ضعف ذاتی در قدرت چانه‌زنی کشورهای توسعه نیافته در بیان اهداف، مسائل، راه‌حل‌های پیشنهادی و الگوهای بومی خود در سطح جهانی.
در نتیجه به نظر می‌رسد که این دو عامل بتواند چالشی نزدیک به 30 درصد در تحقق این هدف با الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت داشته باشد.
تقابل و تعامل الگوی بومی پیشرفت با مفهوم پساجهانی شدن
در این دیدگاه با توجه به نظرات و رویکردهای مطرح شده، کشورهای دنیا به خصوص کشورهای مستقل، سعی دارند مباحث و دیدگاه‌های ارزشی خود در حیطه اهداف ملی در فرآیند تغییر رویکردهای جهانی شدن را در نظر بگیرند و یا در قالب الگوهای فراملی و عمدتاً منطقه‌ای به شکل‌گیری جبهه‌ای متحد، مستحکم و قابل دفاع در این رویکرد در آیند. البته کشورهای مستقلی چون ایران با وجود تضاد پارادایمی با الگوی سلطه غالب می‌توانند با دنبال کردن چنین رویکردهایی ضمن تعامل مناسب با کشورهای دیگر به اهداف توسعه ملی و فراملی خود به خصوص اهداف پیش‌بینی شده در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، دست یابند. راهکارهای متنوعی را می‌توان در دستیابی به این هدف ارائه کرد؛ به طور مثال پیوستن ایران به کشورهای منطقه‌ای اوراسیا و تلاش در راستای همگرایی بیشتر منطقه‌ای و یا تحقق کامل به معنای واقعی جامعه اسلامی در جهت همگرایی و تقریب بیشتر مذاهب اسلامی و یا حتی توسعه مناسبات کشورهای با فرهنگ مشترکی ایرانی و هر نوع همگرایی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای می‌تواند در راستای تحقق این هدف مفید باشد.
بحث و نتیجه‌گیری:
در فراینـد جهانی شدن به عنوان یـک پدیـده فراگیر، برنامه‌ریزی بـرای تأثیرگـذاری در کنـار تأثیرپذیـری به عنوان یکـی از اهـداف اصلـی دولت‌ها و جوامـع اسـت. بـا در نظر داشـتن جنبه‌های مثبـت و منفـی بـرای جهانی شدن، می‌توان آن را به عنوان یـک فرصـت و تهدیـد هم‌زمان تلقـی کـرد کـه نیازمنـد تلاش بـرای اسـتفاده از فرصت‌ها و کاهـش تهدیدهـا اسـت. بـه همیـن دلیـل، جهانی شدن از طریق ابزارها و شکل‌های گوناگون در جوامع انسانی توسعه یافته و زندگی انسان‌های امـروزی را تحـت تأثیر خـود قـرار داده اسـت.
بنابراین جوامع انسـانی مختلف نیز برای جلوگیـری از انزوای جغرافیایـی ناشـی از دوری از فرایندهـای جهانـی، اقـدام بـه انطبـاق خود با شـرایط جهانـی کرده‌اند.
طرح "جهانی شدن" در پارادایم قدرت‌های جهانی کنونی که بر اصول، قواعد و دیدگاه‌های اومانیستی، پراگماتیکی و مادی بدون توجه کافی به اخلاق اصیل و دین استوار است، موجب نگرانی‌های عمیقی برای جوامعی مثل ایران- که مبتنی بر ایِدئولوژی و فرهنگ معتقد به اخلاق دینی و سنت می‌باشد- گشته است. چنانچه هنوز جوامعی مثل ایران که در حال گذر و گذار از مدرنیته و پیدا کردن نسخه‌ای جامع و شفابخش برای حل معضل و مشکل نزاع میان سنت و دوران جدید است، به جهانی شدن به دیده چالشی بس عمیق می‌نگرند و این هم بی‌جا و بی‌مورد نیست؛
اول از این جهت که به دیدگاه‌های مدعیان و سخن‌گویان این معنا، بی‌اعتماد است؛ به ویژه سوابق سیاه چندین ساله آنان و شناخت به مبادی و مبانی باورهای سردمداران این اندیشه کاملاً مؤید این بدبینی می‌باشد.
دوم در صورت دست برداشتن از فرهنگ و ساختارهای بنیادین هیچ برنامه مدون و راهگشایی پیش روی خود نمی‌بیند.
بر این اساس جهانی شدن بیشتر از اینکه بتواند راهگشا و نجات‌بخش باشد ، موجب نگرانی و دغدغه گشته است؛ چنانچه اکنون در مواجهه با چالش آن با سند الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی هستیم. اما واقعیت این است که جهانی شدن یک شمشیر دو لبه است، آنچه گفته شد بخش زهرآگین این شمشیر است که می‌تواند تمامیت فرهنگ‌های دیگران را درهم ریزد و به جای آن در نهایت فرهنگی مادی و مبتنی بر انسان‌محوری به جای خدامحوری و سیطره زر و تزویر جایگزین کند و این نه قابل قبول و نه اساساً شدنی است.
بنابراین ضمن لحاظ این نکته که جهانی شدن را می‌توان به عنوان فرصت تا چالش برای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در نظر گرفت، باید با تعاملی فعال و نه منفعل با مقوله جهانی شدن مواجه شد. یعنی با حفظ بنیادهای تفکری و مبنایی این الگو و با نگاهی البته منتقدانه به سمت و سوی آن رفت و در دل این طوفان جهانی شدن در ترویج و تهییج اصول و قواعد الگوی اسلامی‌ایرانی، فروگذار نکرد.
شاید ضرورت جهانی شدن هم می‌تواند تسریع‌گر در این انتخاب مهم و سرنوشت‌ساز باشد؛ زیرا فریاد عدالت‌خواهی و امنیت زیست‌بوم امروزه از اصلی‌ترین خواسته‌های مردم کل جهان است.
در عصر حاضر، اسلام در مواجهه با امواج گوناگون فرهنگها و تحولات جهانی، با مسائل و چالش‌های گوناگونی مواجه شده است. اندیشمندان جهان اسلام باید برای این مسائل چارهای بیندیشند و آمادگی رویارویی با تحولات آینده، به ویژه پیامدهای جهانی شدن را کسب کنند.
بسیاری از اندیشمندان و پژوهشگران مسلمان بر این باورند که مدرنیته با ورود اجتنابناپذیر خود به دنیای اسلام، بسیاری از اندیشمندان مسلمان و دینورزان را دچار دغدغه و موضعگیریهای متفاوت کرد و اکنون با رخ نمودن پدیده جهانی شدن، به نظر می‌رسد گستره اینگونه چالش‌ها افزایش یافته است.
بنابراین می‌توان تأکید داشت که مسلمانان باید تدابیری بیندیشند که از نظر اقتصادی، به الگویی از توسعه بومی و اسلامی دست یابند و از تابعیت و تأثیرپذیری سلطه اقتصادی غرب رها شوند. توسعه‌ای که هم از نظر مبانی نظری و هم از نظر اهداف و روش‌ها مبتنی بر آموزه‌های اسلامی باشد و بر محور خداباوری، عدالت و کرامت انسانی به پیش برود.
در بیان کلی چالش‌ها و فرصت‌های جهانی شدن و تقابل و تعامل آن با الگوی بومی اسلامی ایرانی پیشرفت می‌توان بیان کرد که اگر جمیع جهات در نظر گرفته شود، در خوش‌بینانه‌ترین حالت می‌توان هم‌راستایی نزدیک به 80 درصد و چالش یا به طور متوسط تهدید نزدیک به 20 درصد را از این موضوع دریافت کرد. اگرچه در رویکرد دوم و در نظر گرفتن تحقق فرایند پساجهانی شدن نیز می‌توان انتظار داشت که تحقق اهداف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت می‌تواند با تقویت زمینه‌های همگرایی بیشتر بر اساس و ارکان‌های متفاوت دینی، فرهنگی، منطقه‌ای، سیاسی و غیره ضمن حفظ استقلال و عدم تابعیت محض کشورهای مستقلی نظیر ایران زمینه‌ساز پیشرفت جمعی و در نتیجه ملی چنین کشورهایی نیز باشد.
پیشنهاد می‌شود با تعامل مناسب سیاسی با سازمان‌های وابسته به ملل متحد در راستای تطبیق بیشتر و موثرتر اهداف طراحی شده آنان مانند اهداف توسعه پایدار با اهداف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اقدام شود.
با توجه به نتایج این بررسی، به نظر می‌رسد سه اولویت اصلی و چالشی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اهداف جهانی شدن، عبارتند از:
1- مفهوم صلح و نهادهای ایجاد کننده آن در جهان (هدف شانزدهم)،
2- مفهوم برابری جنسیتی و شاخص‌های اجرایی آن (هدف پنجم)
3- مفهوم آموزش، محتوی و شیوه ارائه آن (هدف چهارم).
در این سه حوزه، در آینده، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با جهانی شدن و الگوهای رایج آن برخورد خواهد داشت؛ در نتیجه نیازمند تعمق بیشتر اندیشمندان در این زمینه‌ها است.
انتهای پیام
نظرات