این توصیف شیرین صوراسرافیل از مرحوم استاد احمد ارچنگ است که آن را در کتاب «طراحان بزرگ فرش ایران» نوشته است.
اما بعد...
شادروان احمد هرتمنی که نام خود را به احمد ارچنگ تغییر داد، از مهم‌ترین طراحان فرش و به‌نوعی پدیده‌ای در این هنر به‌شمار می‌رود. این هنرمند از عناصر اصلی و محدود هنر ایرانی، اسلیمی و ختایی و گل و برگ‌های محدود آن با قدرت قلم و تخیل غنی خود آن چنان استفاده هنرمندانه‌ای می‌کرد که هر فرش او با دیگری متفاوت به نظر می‌رسد. او نشان داد که هنر طراحی سنتی ایرانی می‌تواند اعتباری جهانی داشته باشد و ثابت کرد که جاودانی‌بودن نقوش و آثار تاریخی اصفهان نه فقط معلول لطافت و زیبایی آن‌ها، بلکه مدیون جاذبه تفکربرانگیزی است که در هر دوره‌ای، تازه و بدیع به نظر می‌رسند.
آنچه می‌خوانید پاسخ‌های مکتوبی است که زهره ارچنگ، فرزند مرحوم استاد احمد ارچنگ، طراح و نقاش فقید فرش در پاسخ به پرسش‌های خبرنگار ایسنا در اختیار این خبرگزاری قرارداده است. لازم به یادآوری است که در شماره‌های آینده‌ی سلسله گفتگوها و گزارش‌های «خاک سرمه‌خیز اصفهان» مصاحبه یکی از شاگردان مستقیم استاد ارچنگ با ایسنا نیز منتشر خواهدشد که به طور ویژه مکمل این گفت‌وگو است.
استاد ارچنگ طراحی فرش را از چه زمانی آغاز کرد؟
طراحی فرش را بعد از مسابقه‌ای آغاز کرد که از طرف شهرداری اصفهان و زیر نظر آندره گدار برای طراحی کاشی‌های میدان نقش‌جهان برگزار شد و پدرم رتبه اول را به دست آوردند.
استادان ایشان چه کسی یا چه کسانی بود؟
استاد ایشان آقای غلامحسین اسلیمی و استاد نصرالله رفائیل بودند.
چه زمانی به طراحی بر اساس نقوش بناهای تاریخی پرداختند؟
ایشان وقتی ۱۳ ساله بود به طراحی از روی بناهای تاریخی ازجمله عالی قاپو پرداخت و از ابتدای دوران کودکی علاقه خاصی به طرح‌های کاشی‌کاری بناهای تاریخی اصفهان داشتند.
در این خصوص آرتور پوپ و آندره گدار چه تأثیری داشتند؟
از مشوقان اصلی ایشان آقایان پرفسور پوپ، اصفهان شناس مشهور و آندره گدار، سرپرست وقت اداره باستان‌شناسی ایران بودند که با علاقه‌مندی ایشان را تشویق می‌کردند.
آثار ایشان چه تفاوت‌های آشکاری با دیگر طراحان فرش زمان دارد؟
چون ابداعات ایشان برگرفته از ذهن و قدرت خلاقیت ایشان بود مسلماً طرح‌های ایشان با دیگران تفاوت فاحش دارد.
اولین نقشه‌ای که طراحی کردند چه بود؟
اولین طرح ایشان که به‌طور رسمی صورت گرفت طرح کاشی‌کاری پشت بغل‌های میدان نقش‌جهان بوده است.
در کارگاه‌های چه کسانی شروع به فعالیت در زمینه فرش کردند؟
در کارگاه آقایان شورشی، انصاری و کارگاه براسور (کاردار وقت فرانسه) شروع به طراحی کردند.
از هم‌دوره‌ای‌های ایشان در زمینه طراحی فرش چه کسانی را باید نام برد؟
استاد انصاری، مهدی خان حقیقی، استاد شورشی
مهم‌ترین شاگردان ایشان چه کسانی بودند؟
آقایان عباس کرباسیون، آقایان میناسیان و رحمت‌الله خان شادمان از شاگردان ایشان بودند که از همان ابتدا در کارگاه ایشان مشغول شدند.
در چه نمایشگاه‌هایی شرکت داشتند؟
در طول زندگی مرحوم استاد، نمایشگاه‌های متعددی از آثار او در جهان برپا بود که آخرین آن در آخرین روزهای زندگی او در کشور ژاپن برگزار شد. جالب این‌که کارشناسان هنری ژاپنی بعد از دیدن آثار بدیع استاد ارچنگ، سرلوحه ورودی نمایشگاه خود را بهنام استاد ارچنگ نام‌گذاری کردند.
آثارشان در موزه‌های جهانی هم ارسال‌شده است؟
آثار ایشان در جای‌جای جهان در موزه‌های مختلف کشورهایی مانند ژاپن، چین، فرانسه و همچنین موزه‌های شهرهای واشینگتن و نیویورک وجود دارد.
ایده‌های استاد ارچنگ فقط از معماری بناها نبود. درسته؟
خیر. یادگیری ایشان از سن ۱۳ سالگی از طریق بناهای تاریخی بوده است.
مهم‌ترین آثارشان چه موضوعی داشت؟
لچک و ترنج
با هنرستان هنرهای زیبای اصفهان هم مرتبط بودند؟
آقایان بهادری و رستم شیرازی در نوع دیگر طراحی می‌کردند و از اواسط کار استاد ارچنگ شروع به کار کردند.
با استاد عیسی بهادری و استاد رستم شیرازی (از طراحان بنام فرش در آن زمان) ارتباط داشتند؟
ارتباط خاصی با ایشان نداشتند چون حوزه کاریشان با آقایان رستم شیرازی و بهادری فرق داشت.
کارگاه ایشان در کجای اصفهان بود؟ تا چه زمانی کارگاهشان بر جای بود و الآن از وضعیت آن اطلاعی دارید؟
در ابتدا کارگاه ایشان در خیابان کرمانی و سپس در خیابان استانداری اصفهان قرار داشت. از وضعیت الآن اطلاعی ندارم.
ایشان چند فرزند داشتند؟ آیا فرزندان ایشان به فعالیت در زمینه فرش پرداختند؟
ایشان سه فرزند داشتند که در همگی ذوق و روحیه طراحی و نقاشی وجود داشت ولی در زمینه طراحی فرش فعالیتی نداشته‌اند.
نقش استاد ارچنگ را در تحولات هنری فرش اصفهان چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در این مورد علاقه‌مندان لازم است که ارزیابی استادان معروف در مورد ایشان را در کتاب‌های هنر و به‌خصوص در زمینه فرش بخوانند و ازنظر جهانی نیز به کتاب‌های ایران‌شناسان و اصفهان‌شناسان مراجعه کنند. دو کتاب مهم در این مورد، کتاب «بزرگان فرش ایران» و «طراحان بزرگ فرش ایران» هستند و قسمتی از ابتکارات بدیع پدرم در این کتاب‌ها نوشته‌شده است.
رنگ و تنوع آن در آثار استاد ارچنگ چه تفاوتی با آثار دیگر اساتید داشت؟
این موضوع به دید و انتخاب هنرمند بستگی دارد و انتخاب هر رنگی زیبایی خود را دارد. مهم، نوع نگاه و دید طراح است که چگونه رنگ‌ها را کنار هم قرار داده که جلوه‌گر شود. یکی از ابداعات استاد ارچنگ انتخاب رنگ بود که می‌دانست در طراحیِ خود چه رنگ‌هایی را انتخاب کرده و کنار هم قرار دهد تا جلوه و جذابیت طرح را دوچندان کند؛ به‌خصوص به سلیقه روز توجه داشت تا بتواند طرح او به‌وسیله رنگ به دید اشخاص زمان، متنوع و جذاب باشد و به مسئله یکنواختی رنگ و عادی شدن آن به‌مرورزمان بسیار توجه داشت.
طراحی‌های استاد ارچنگ چه تأثیری بر طراحی فرش ماشینی و دستی در بازار امروز ایران و جهان داشته است؟
متأسفانه امروز به تکه‌تکه جور کردن و کپی‌برداری از طرح‌های استاد روی آورده‌اند تا بتوانندفرش را ازنظر مادی و معنوی به فروش برسانند. آثار طراحی استاد ارچنگ بر طراحی فرش دستی و ماشینی در بازار امروز کپی‌برداری است که به طور نامتجانس کنارهم قرار می‌دهند و فرم تجاری شدن آن توانسته مشخص کند که طرح یک استاد بنام که شخص بخواهد تهیه کند چندان ارزان نیست.
سبک کار استاد ارچنگ چه تفاوتی با سبک دیگر اساتید هنر طراحی قالی دارد؟
معروفیت و مشخص بودن کار ایشان این بود که ابداع بود، از مغز ایشان ترشح می‌کرد و کپی نبود.
شیوه ابداعاتشان انتقال‌دادنی بود؟ یعنی شاگردانشان از چگونگی هنر ابداع بهره برد؟
طراحی چهارچوبی دارد که هنرمند اول باید مانورهای اصلی را بداند تا خود، طرح خویش را ارائه کند؛ انتقال دادنی نیست در غیر این صورت کپی می‌شود.
یعنی از شاگردان استاد کسی هست که از سبک ایشان پیروی کند؟
اطلاعی ندارم.
چرا سبک استاد ارچنگ هنوز هم خواهان دارد و موردپسند است؟
به این دلیل که سلیقه و حس هنری و هدف ایشان در ارائه طرحی، مشخص و به نام بوده است. نام استاد ارچنگ برای هر فرش، اعتباری باارزش است و هیچ‌کدام از طرح‌های او شبیه به هم نیست. این هنرمند مانند نگینی جاودانه بر تاج هنر فرش ایران می‌درخشد و یادآور آن است که هنر طراحی سنتی ایران می‌تواند اعتبار جهانی داشته باشد.
از چه زمانی نام ارچنگ را برای خود انتخاب کردند؟
از زمانی که به سن قانونی ۱۸ سال رسیدند.
استاد ارچنگ در چه تاریخی و در کدام محله اصفهان متولد شد؟
استاد احمد ارچنگ در سال ۱۲۹۳ در محله بیدآباد اصفهان به دنیا آمدند.
و چه تاریخی فوت شدند؟
ایشان ۱۷ اردیبهشت‌ماه ۱۳۶۹ به رحمت خدا رفتند.
به گزارش ایسنا، گفت‌وگو درباره مرحوم استاد احمد ارچنگ را با یکی از شاگردان او نیز ادامه خواهیم داد...
انتهای پیام
نظرات