در یکی دیگر از سلسله نشست‌های فصل سخن که صبح امروز سه‌شنبه (۲۳ خردادماه) و در سالن اجتماعات فرمانداری اصفهان برگزار شد، دو کتاب «پیش‌پرده کتاب (راهنمای تبدیل بینندگان به خوانندگان)» و «ترویج کتاب» با حضور مریم چهرقانی یکی از نویسندگان این آثار، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. البته این نکته لازم به ذکر است که یوسف عابدی و مصطفی آهنگر نیز به‌عنوان دیگر نویسندگان دو کتاب یادشده شناخته می‌شوند.
در این نشست مریم چهرقانی، یکی از نویسندگان این دو کتاب، با بیان اینکه مستندسازیِ فعالیت‌ها در همه سطوح و اصناف در کشور ما مورد غفلت قرار گرفته است، گفت: در تألیف این دو کتاب دسترسی به تجارب جهانی در حوزه ترویج کتاب به سهولت محقق شد اما تجربه‌های داخلی به جهت اینکه توسط ناشران، کتابخانه‌ها و کتابدارها مستندسازی نشده بودند، کمتر قابل دسترسی بود و همین مطلب منجر به این می‌شود که ما در آسیب‌شناسی و برنامه ریزی آینده ضعف داشته باشیم.
او ترویج کتاب را نیازمند دانش گسترده‌ای دانست و افزود: باید با تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی آشنایی داشته داشت، محتوا در دنیای ما پادشاه است. اگر تولید محتوا داشته باشید خیلی پیشروتر خواهید بود چون مردم به شبکه‌های اجتماعی اعتماد می‌کنند و بر پایه آن تصمیم می‌گیرند و این شبکه‌ها مورد وثوق‌شان است. لازم است نرم‌افزار های تولید محتوا را بشناسید و کلیپ، ویدئو و پادکست تولید کنید.
این پژوهشگر و نویسنده ادامه داد: روش‌های بازاریابی و روش‌های ارائه خدمات نیز از نیازهای مروج کتاب است. یک مروج کتاب باید مهارت فن بیان، درک مطلب، مهارت نگارش، گوش دادن و دیگر مهارت‌های فردی را تقویت کند.
چهرقانی با اشاره به اینکه راهکارهای ترویج کتاب در سه دستۀ راهکارهای نظری راهکارهای زیرساختی و راهکار عملی تقسیم بندی می‌شود، بیان کرد: راهکارهای نظری و زیرساختی، عمدتاً مباحث مربوط به مشاوره خوانندگان و پلتفرم‌ها است که به ترویج کتاب در کتابخانه کمک می‌کند. در پلفترم‌ها، الگوریتمی وجود دارد که بر اساس علایق مخاطب به آن‌ها کتاب معرفی می‌کند. شما با استفاده از آن‌ها می‌توانید مخاطبان خود را بهتر بشناسید و به ترویج کتابخوانی کمک کنید.
او با تاکید بر اینکه در مورد راهکارهای عملی به طور مفصل در دو کتاب «پیش‌پرده کتاب (راهنمای تبدیل بینندگان به خوانندگان)» و «ترویج کتاب» صحبت شده است، اظهار کرد: محدوده عملیاتی خود را محدود نکنید و ورودی ایده‌ها را باز بگذارید تا بهترین آن‌ها را انتخاب کنید. پلتفرم‌ها در حوزه کتاب کم و ناقص هستند و جای گسترش دارند و نباید از آن‌ها غافل شد. اگر سایتی برای کتابخانه دارید آن را بهینه سازی کنید. مردم به محتوای تصویری تمایل بیشتری نسبت به خواندن متون دارند و این فرصتی ایست که ما می‌توانیم از ان برای ترویج کتاب استفاده کنیم.
این نویسنده افزود: می‌توانید معرفی کتاب را به‌صورت تصویری انجام دهید. با نویسندگان ارتباط برقرار کنید و با حضور آنان مراسم‌هایی برگزار کنید. جشن تولد کتاب‌ها به مناسبت یک سالگی انتشار یا چندمین چاپ کتاب در خارج از کشور در کتابخانه‌ها برگزار می‌شود. از هر چیزی در جامعه مورد توجه و فراگیر و یا سر فصل اخبار است استفاده کنید و کتاب معرفی کنید. کتابخانه سیار داشته باشید.
چهرقانی درمورد نشانه‌هایی که با استفاده از آن‌ها می‌توان موفقیت در ترویج کتاب را ارزیابی کرد، گفت: یکی از این نشانه‌ها کار و بهره‌وری است که براساس زاویه دید مخاطب طراحی شده و باید در نظر داشته باشید که آیا این کتاب برای مخاطب ارزش افزوده‌ای به همراه داشته است یا خیر.
او ادامه داد: مورد بعدی این است که باید تداوم داشته باشید. تجربۀ کار لذت‌بخش و موفق را تکرار کنید. ایرادهای کار غیر موفق را رفع کنید تا نتیجه بخش شود. همکاری و نظام‌مندی و استفاده از مکان‌های جدید را جدی بگیرید.
مطالعه به قصد سرگرمی را نباید نادیده گرفت
این پژوهشگر حوزه کتابخوانی یکی از نظام‌های قابل استفاده برای ترویج کتاب را مثلث آتش دانست و اضافه کرد: مثلث آتش از الگوها و مفاهیم آتش‌نشان‌ها است. برای ایجاد آتش باید ۳ ضلع اکسیژن، حرارت و سوخت وجود داشته باشد و بدون هر یک از آن‌ها آتش ایجاد نخواهد شد. آتشی که می‌خواهیم ایجاد کنیم پدیدۀ خواندن است. معادل سازی سوخت در مثلث آتش، کتاب است. کتاب‌ها نیز کیفیت‌های متفاوتی دارند و بهترین ماده‌ی سوختنی برابر با بهترین کتاب است. دسترسی پذیری به کتاب، اکسیژن است.
او که یکی از نویسندگان دو کتاب «پیش‌پرده کتاب (راهنمای تبدیل بینندگان به خوانندگان)» و «ترویج کتاب» است، ادامه داد: برای مثال کتاب نباید سخت باشد چون دسترسی به فهم آن برای مخاطب سخت خواهد شد. حرارت انگیزه‌ای است که به مخاطب ارائه می‌کنیم. امتیازاتی که کتاب‌خواندن برای مخاطب دارد اگر برای او روشن شود، منجر به انگیزه او خواهد شد. اگر موفق نبودید باید بررسی کنید که کدام یک از این اضلاع را به درستی انجام نداده‌اید. مباحث کتاب ترویج اینجا اتمام می‌یابد.
چهرقانی تجربه فردی در ترویج کتاب را مورد تأکید قرار داد و اظهار کرد: افراد زیادی در حوزه ترویج کتاب فعالیت کرده‌اند اما کمتر در این خصوص متن مدون داشته‌ایم؛ بنابراین به صورت تجربی شاید خیلی از موارد را کشف کرده‌باشید. مثلاً برای همه کتابدارها پیش آمده است که مخاطب از آن‌ها بپرسد کتاب خوب به من معرفی کنید. کتابدار همان‌جا به صورت تجربی شروع به پرسیدن سوالاتی درمورد علایق و دغدغه‌های مخاطب می‌کند تا ذائقه سنجی کند و همین کار یعنی داشتنِ مخاطب شناسی.
او با اشاره به اینکه تبلیغات ویدئویی در ترویج کتابخوانی جذابیت بیشتری دارد، افزود: تبلیغات ویدئویی، داستان‌پردازی و اعتمادپردازی دارد و داستان پردازی یکی از مهم‌ترین ارکانی است که در بازاریابی اهمیت دارد. رسانه‌های ویدئو محور همچون اینستاگرام در دنیا افزایش یافته‌اند و برای کسب محتوا استفاده می‌شوند. آپارات در ایران ویدئومحور است و مباحث زیادی در آن نقل شده است. ویدئو نیز برای ترویج کتاب مفید است، در ویدئو نیز باید احساسات مخاطب را درگیر کنید. نیازی نیست به سینماگران برون‌سپاری کنید کافی است در تولید محتوا مهارت کسب کنید. اگر می‌خواهید در پروژه‌های عظیم ملی برای کتاب ویدئو معرفی بسازید و نیاز به سینماگران دارید بازهم شما ناظر اصلی هستید.
این نویسنده ادامه داد: مطالعه به قصد سرگرمی را نباید نادیده گرفت و برای این گروه نیز فایل‌های ویدئویی جذاب است. ویدئوها در نتایج جستجویی به خوبی دیده می‌شوند و بازدید سایت و پیج‌ها را بالا می‌برند. قرار نیست در ویدئو خلاصه‌ای از کل کتاب مطرح شود. اگر خلاصه کتاب را مطرح کنید مخاطب تمایل به خواندن کل کتاب را نخواهد یافت، بلکه باید برای مخاطب سوال ایجاد کنید تا کنجکاو شود و به سراغ کل کتاب رود. در نهایت نیز برای ارزیابی ویدئو نیاز نیست نظر نویسنده را بپرسید بلکه باید نظر مخاطب را جویا شوید.
چهرقانی گفت: تبلیغ ویدئویی انواع مختلفی را شامل می‌شود؛ برای مثال می‌توانید از خود نویسنده بخواهید که محتوا را ارائه دهد و این یکی از قدیمی‌ترین روش‌ها است. نقد کتاب توسط منتقد، وبلاگ‌های ویدئو محور، پوشش رویدادهای زنده همچون جشن رونمایی یا امضای کتاب، نمایشگاه پشت صحنه و نمایش مراحل پیش‌تولید کتاب به مخاطب، نظر مخاطبان درمورد کتاب و تاثیری که داشته است می‌توانند قالب‌های مختلفی برای تولید ویدئو باشند.
او بدترین نوع ترویج کتاب را، توصیه مستقیم به مطالعه کتاب دانست و توضیح داد: برخی کشورها مطالعه محور هستند و هدف آن‌ها صرفاً ترویج کتاب نیست، بلکه درصدد ترویج خواندن هستند و کتاب‌ها را به صورت صوتی تبلیغ می‌کنند. براساس موضوع یا مناسبت‌ها کتاب‌هایی را معرفی می‌کنند. برخی کتاب‌ها را نیز می‌توان نشان‌محور، تازه‌های انتشارات، مسئله محور و مخاطب محور و شخصی‌سازی شده منتشر کرد.
این پژوهشگر حوزه کتابخوانی تصریح کرد: پیش‌پرده کتاب مخاطب را درگیر می‌کند و قابلیت استفاده در چندین بستر همچون سایت‌ها و پیج‌های گوناگون را دارد. ساخت آن‌ها درصورتی که نرم‌افزارها را بشناسید ساده است. جذب مخاطب هدف با این روش راحت‌تر و سرگرم‌کننده است و احتمال اینکه در مدت چندین روز بازدید بالا داشته باشد زیاد است و توسط مخاطبی که محتوا را پسندیده است بازهم بیشتر ارسال می‌شود.
ضرورت مخاطب شناسی در همه فعالیت‌های ترویجی
چهرقانی بحث عملی پیش پرده را شامل ۳ بخش پیش‌تولید، تولید و پس تولید دانست و افزود: در پیش تولید کتاب، در ابتدا ایده اصلی را به طور کامل و دقیق مکتوب می‌کنید. تحقیقات خود را انجام دهید. همکاران و تحصص‌های مورد نیاز را جذب می‌کنید، تدارکات لازم را تهیه کرده و حدول زمان‌بندی و براورد هزینه را انجام دهید. در مرحله تولید، کارهایی مثل صداگذاری، نریشن، صوت و تصویر را انجام می‌دهید و در پس تولید تدوین اصلاح بازنگری انجام خواهد شد. حتما با زیرنویس ویدئو تولید کنید. کلید واژه‌های مرتبط و مناسب انتخاب کنید و با مخاطبان آزمایش کنید و در نهایت منتشر کنید.
او با اشاره به اینکه پیش‌پرده کتاب بر اساس محتوا در ۴ سطح تقسیم‌بندی می‌شود، اظهار کرد: ورودی در سطح اول است که در آن فن پس‌زمینه و داستان ورود به کتاب را نشان می‌دهیم و برای مثال به این سوال پاسخ می‌دهیم که این کتاب چطور نوشته شده است. در سطح دوم به پردازش کتاب می‌پردازیم و گوشه‌هایی از کتاب را به مخاطب ارائه می‌دهیم و بدون اینکه داستان کتاب را بگوییم موضوع آن را معرفی می‌کنیم. وقتی قطعه و بخشی هیجان‌انگیز را به مخاطب ارائه دهیم بیشتر برای خواندن تحریک می‌شود. سطح سوم نیز خروجی است که در این مرحله نکاتی از مراحل پایانی مثل تیراژ آن و تعداد تجدید چاپ‌ها را مطرح می‌کنیم. مرحله چهارم مرحله برآمد است و در آن به این می‌پردازیم که چه تغییراتی پس از مطالعه کتاب در زندگی مخاطبان ایجاد شده است.
این فعال حوزه کتاب ادامه داد: پس از تولید ویدئو آن را به تعدادی از مخاطبان ارائه دهید تا بتوانید قدرت اثرگذاری آن را بیازمایید. اگر مخاطب درمورد مسائل فنی آن، یا محتوای آن نظر داد یا حتی احساس خود را مطرح کرد، به این معنی است که محتوای تصویری شما موفق بوده‌است.
چهرقانی با بیان اینکه مخاطب شناسی در همه فعالیت‌های ترویجی مطرح است، تصریح کرد: اصولاً ما در بحث ترویج کتاب ۴ گروه مخاطب داریم؛ به‌غیر خواننده‌ها که قابل دسترسی نیستند یا دسترسی به آن‌ها بسیار مشکل است. خواننده‌های حرفه‌ای قابل دسترسی هستند، منابع در دسترس آن‌ها است و انگیزه کافی برای مطالعه دارند. این گروه از پیش‌پرده کتاب‌ها برای اهدافی همچون آشنایی با تازه‌های نشر و انتخاب کتاب‌ها استفاده می‌کنند. خواننده‌های معمولی انگیزه کافی برای مطالعه ندارند و شما در محتوایی که تولید می‌کنید باید علاوه بر انگیزه، راه‌های دسترسی به کتاب را نیز برای آنان شرح دهید.
او با اشاره به نکاتی که در محتوای ویدئویی باید رعایت شود، توضیح داد: قبل از تولید، هدف‌گذاری کرده و مخاطب را مشخص کنید و بستر انتشار را انتخاب کنید و بر اساس آن‌ها تولید محتوا را انجام دهید. محتوا باید برای مخاطب مناسب باشد. حجم‌زیاد ویدئو برای مخاطب جالب نیست و انتشار سختی دارد. از نرم‌افزارهای رایگان و بی‌کیفیت استفاده نکنید زیرا مخاطب احساس می‌کند برای او ارزش قائل نشده‌اید، از فونت‌ها و متن‌های ناخوانا استفاده نکنید. ریتم‌کند حوصله مخاطب را سر می‌برد. اگر ویدئو بیش از ۹۰ ثانیه طول بکشد مخاطب به تماشای محتوای شما ادامه نمی‌دهد. پس برای انتقال پیام ۹۰ ثانیه فرصت دارید.
این فعال کتابخوانی ادامه داد: قرار نیست منطق مخاطب را درگیر کنید؛ داده‌های زیادی به مخاطب ندهید فقط لازم است احساسات او را درگیر کنید. اینکه از مدیران و کارشناسان برای معرفی کتاب استفاده کنید کار اشتباهی است و برای مخاطب جذابیت ندارد و حتی امکان دارد اثر منفی داشته باشد. این بخش از کتاب نیاز به دقت بیشتری دارد. بدون متن و زیرنویسِ تصاویری که گرفته‌اید باید پیام و ایده مرکزی داشته باشد.
چهرقانی در پایان گفت: از عناصر داخل کتاب استفاده کنید و مخاطب را به مطالعه کتاب علاقه‌مند کنید. آراستگی ویدئو باید برای شما اهمیت داشته باشد و کیفیت ساخت که مسئله فنی است را از نظر دور نداشته باشید. پیش پرده‌های متعددی را تماشا کنید و انواع آن‌ها را بشناسید و از آن‌ها ایده بگیرید.
انتهای پیام
نظرات