آمارها در خصوص ازدواج و فرزندآوری نشان می‌دهد که پیری جمعیت در ایران دور از انتظار نیست. جمعیت میانسال امروز ما در آینده‌ای نه چندان دور پا به دوره سالمندی خواهند گذاشت. از جمله مشکلات عمده در دوران سالمندی دست و پنجه نرم کردن با بیماری‌هاست به خصوص بیماری‌هایی چون پوکی استخوان که با بخش‌های حرکتی بدن ارتباط دارد.
چند روز پیش نیز مدیرکل دفتر بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، نسبت به افزایش این بیماری با توجه به افزایش پیری جمعیت تاکید کرده و گفته بود «پیش‌بینی می‌شود با توجه به پیر شدن جمعیت، پوکی استخوان افزایش یابد. طبق آمارهای جهانی بیش از ۵۰ درصد از زنان یائسه و ۳۰ درصد از مردان بالای ۶۰ سال حداقل یک بار شکستگی ناشی از تروما یا پوکی استخوان را تجربه می‌کنند».
او همچنین از اجرای برنامه شناسایی بیماران دارای پوکی استخوان در ۱۰ دانشگاه علوم پزشکی و افتتاح درمانگاه پیشگیری از شکستگی‌های ثانویه (استئوپاد) در یک بیمارستان با هدف کنترل پوکی استخوان و عوارض ناشی از آن خبر داده بود.
پوکی استخوان علاوه بر هزینه‌های سنگینی که می‌تواند به افراد تحمیل کند، عوارض سنگین‌تری مثل دردهای شکستگی، خانه‌نشینی، عدم تحرک و... داشته باشد. نکته مهم این است که ما نمی‌توانیم جلوی پیر شدن را بگیریم اما می‌توانیم مانع سرعت ابتلا به اینگونه بیماری‌ها شویم؛ بنابراین آگاهی ما از این بیماری و عوارض آن بسیار مهم است.
در همین خصوص دکتر محمد احمدیان مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه بافت استخوان از دو جز پروتئینی و کلسیمی تشکیل شده است، عنوان کرد: استخوان افراد سالم باید هم بافت پروتئینی و هم بافت املاح کلسیمی خوبی داشته باشد. به مرور زمان و با افزایش سن بافت کلسیمی استخوان رو به تحلیل می‌رود که به این اتفاق پوکی استخوان می‌گویند. یعنی در واقع بافت معدنی یا مینرال استخوان تحلیل می‌رود.
وی ادامه داد: پوکی استخوان جزو بیماری‌های غیرواگیر است و عامل آن می‌تواند عدم تحرک، سوء تغذیه، تغذیه نامناسب، برخی سموم موجود در محیط و هر آنچه موجب اشکال در فرایند جذب کلسیم بدن و نشستن آن بر استخوان شود، باشد. عامل این بیماری در جامعه ما عمدتا اختلال حرکتی و بحث تغذیه‌ای است.
۹.۵ درصد جمعیت خراسان رضوی سالمند هستند
مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تاکید بر اینکه در حال حاضر بالغ بر ۹.۵ درصد جمعیت خراسان رضوی سالمند هستند، تصریح کرد: سالمندان کسانی‌اند که همواره در معرض تهدید ابتلا به بیماری پوکی استخوان هستند. جمعیت افراد بالای ۶۰ سال در استان خراسان رضوی از ابتدای امسال تاکنون ۷۱۲ هزار و ۱۵۹ نفر بوده که از این تعداد ۳۷۷ هزار و ۱۵۹ نفر زن سالمند و ۳۳۵ هزار نفر مرد سالمند هستند.
احمدیان خاطرنشان کرد: تا سال ۲۰۵۰ اگر روند رشد جمعیت به همین صورت نزولی باشد، این جمعیت به ۳۰ درصد خواهد رسید. به دلیل اینکه بیماری پوکی استخوان یک موضوع اجتناب ناپذیر در فرایند سالمندی است، طبیعتا ما افراد مبتلا به پوکی استخوان زیادی خواهیم داشت که باید برای درمان این افراد هزینه‌های زیادی به سیستم تحمیل شود. چون ریسک بالایی برای شکستگی‌های استخوان، خصوصا در استخوان‌های پا و گردن فمور دارند، این شکستگی افراد را زمین‌گیر می‌کند و این عوارض شکستگی و زخم‌های ایجاد شده باعث می‌شود نیاز به مراقبت‌های ویژه، بستری در بیمارستان و خدمات پرستاری گران قیمت داشته باشند.
وی با بیان اینکه بهتر است که طوری پیش برویم که جمعیت سالمندان ما به آن ۳۰ درصد نرسد، افزود: باید برای ارائه مراقبت‌ها و خدمات در این خصوص آماده باشیم.
یکی از راه‌های پیشگیری اصلاح سبک زندگی است
مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تاکید بر اینکه یکی از راه‌های پیشگیری اصلاح سبک زندگی است، گفت: اصلاح سبک زندگی به شما می‌گوید که چگونه تغذیه کنید و چطور فعالیت فیزیکی داشته باشید. برای اینکه بتوانیم به افراد توصیه‌های مناسب داشته باشیم، وزارت بهداشت از سال گذشته طرح ادغام آموزه‌های طب سنتی ایرانی را در نظام شبکه اعلام کرده است. در حال حاضر این آموزه‌ها در محیط به نیروها آموزش داده می‌شود. فکر می‌کنم آموزش عمومی نیز از اواخر امسال برای مردم آغاز شود. اصلاح سبک زندگی یعنی اینکه افراد بدانند بسته به سن، وضعیت فیزیکی بدن چه ورزش‌هایی انجام دهند و از چه غذاهایی استفاده کنند که دچار مشکل نشوند یا چه رفتارها و چه چیزهایی افراد را دچار مشکل خواهد کرد و از آنها پرهیز کنند.
احمدیان با اشاره به اینکه شروع این آموزش‌ها از وزارت بهداشت است، اظهار کرد: وزارت بهداشت در خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت به صورت عمومی برای مردم در جلسات گروهی و به صورت اختصاصی برای کسانی که برای مراقبت مراجعه می‌کنند، مشاوره می‌دهد.
وی خاطرنشان کرد: به دلیل اینکه این بیماری به عنوان عارضه یائسگی هم مطرح می‌شود تاثیرات شیوع این بیماری در خانم‌ها شدیدتر است و عوارض بیشتری دارد. در آقایان احتمال شکستگی‌های ناشی از این بیماری نیز زیاد است زیرا معمولا آقایان بیشتر در محیط‌های بیرونی هستند و فعالیت فیزیکی بیشتری انجام می‌دهند.
مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: سالمندان عموما اختلالات تعادلی دارند و ارتباط آنها از لحاظ بینایی و شنوایی با محیط دچار مشکل است در نتیجه احتمال زمین خوردن در این افراد زیاد است. پوکی استخوان ریسک شکستگی‌ها را افزایش می‌دهد و شکستی‌ها افراد را زمین‌گیر می‌کند؛ این بیماری عوارض مختلفی دارد که عوارض جانبی شکستگی‌ها ریسک فوت را در افراد بالا می‌برد.
دکتر بابک اقبالی، رئیس گروه بیماری‌های غیر واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز در گفت‌گو با ایسنا عنوان کرد: در یک تعریف ساده پوکی استخوان کاهش مواد معدنی استخوان و حالتی است که باعث افزایش شکستگی‌های استخوان شود.
افزایش شیوع پوکی استخوان‌ها در خانم‌ها بعد از سن یائسگی
وی با اشاره به اهمیت پوکی استخوان و لزوم تاکید بر حوزه آموزش در این خصوص گفت: پوکی استخوان شیوع بالایی دارد. در خانم‌ها بعد از سن یائسگی شیوع این بیماری بسیار افزایش پیدا می‌کند. گفته می‌شود از هر ۱۰ خانم بالای ۶۰ سال یک نفر مبتلا به پوکی استخوان است و با افزایش سن این عدد بالاتر هم خواهد رفت. پوکی استخوان در ابتدا بدون علامت است و ممکن است فرد در همان ابتدا متوجه این بیماری نشود اما بعدها در اثر شکستگی خصوصا در استخوان‌های شایع به عوارض پوکی استخوان دچار می‌شود. بنابراین اگر ما پوکی استخوان را بشناسیم و از خطرات آن پیشگیری کنیم می‌توانیم از شکستگی و عوارض ناشی از آن پیشگیری کنیم.
رئیس گروه بیماری‌های غیر واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ادامه داد: گفته می‌شود از هر ۴ آقای بالای ۵۰ سال ممکن است در طول زندگی یک نفر دچار شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان شود. معمولا تعداد قابل توجهی از افراد در طول زندگی خود دچار شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان خواهند شد.
اقبالی در خصوص علائم خطر و راه‌های پیشگیری از این بیماری تصریح کرد: یک سری از عوامل خطر پوکی استخوان مثل سن قابل پیشگیری نیستند؛ اما موضوع این است که در چه سنی به این بیماری دچار شوند و ما بتوانیم سرعت آن را کم کنیم تا کمتر دچار مشکل شویم. ژنتیک از دیگر این عوامل است. بعضی افراد ممکن است استعداد بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان داشته باشند. این‌ها عواملی هستند که ما مداخله زیادی در آن نداریم و قابل پیشگیری نیستند. افرادی که در خانواده خود سابقه ابتلا به این بیماری را دارند باید احتیاط بیشتری کنند و روی پیشگیری تاکید بیشتری داشته باشند.
وی با تاکید بر اینکه باید عوامل خطر و راه‌های پیشگیری از بیماری پوکی استخوان را بلد باشیم، گفت: تغذیه مناسب، تحرک کافی و استفاده نکردن از دخانیات و الکل عوامل پیشگیری در این خصوص است. تغذیه مناسب که کلسیم و ویتامین D کافی به ما برساند می‌تواند تا حد زیادی از این مشکل پیشگیری کند. اگر ما این مسائل ساده را رعایت کنیم می‌توانیم تا حد زیادی از پوکی استخوان، شکستگی‌های ناشی از آن و عوارض سنگینی که دارند تا حد زیادی پیشگیری کنیم.
کلسیم برای جذب و مورد استفاده قرار گرفتن در بافت استخوانی نیاز به ویتامین D دارد
رئیس گروه بیماری‌های غیر واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه کلسیم برای جذب و مورد استفاده قرار گرفتن در بافت استخوانی نیاز به ویتامین D دارد، اظهار کرد: در اکثر کشورهای دنیا و مخصوصا در کشور ما کمبود ویتامین D خیلی شایع است. بالای ۷۰ درصد از جمعیت بزرگسال ما کمبود ویتامین D دارند که توصیه می‌شود در صورت نیاز از مکمل‌های ویتامین D استفاده کنند. استفاده از نور آفتاب به میزان کافی نیز از دیگر اقداماتی است که می‌توانند در این خصوص انجام دهند. البته نور شدید در تابستان عوارض خود را دارد قرار گرفتن از ساعت ۱۰ تا ۱۶ در معرض تابش شدید در تابستان می‌تواند مشکل‌ساز باشد اما در غیر این ساعات باید بتوانیم از نور آفتاب استفاده کنیم.
اقبالی با اشاره به اینکه، پوکی استخوان معمولا بدون علامت است، تصریح کرد: وقتی این بیماری علامت‌دار می‌شود که با شکستگی و نشانه درد رخ بدهد. اگر فردی در خانواده‌اش سابقه شکستگی‌های استخوانی در افراد درجه یک خانواده را دارد می‌تواند به مراکز سلامت و پزشکان مراجعه کند و سنجش تراکم استخوانی انجام دهد. معمولا از سنین پس از ۶۰ سال خصوصا در کسانی که سابقه خانوادگی دارند می‌توانند یک ارزیابی داشته باشند.
مرگ‌ومیرهای ناشی از پوکی استخوان به صورت غیر مستقیم اتفاق می‌افتد
وی افزود: معمولا مرگ و میرهای ناشی از بیماری پوکی استخوان به صورت غیر مستقیم اتفاق می‌افتد. معمولا مرگ و میر به علت خود بیماری نیست بلکه به علت عوارض و شکستگی‌های ناشی از این بیماری است. غیر از مرگ و میر عوارض بار این بیماری بیشتر است، یعنی برای افراد ناتوانی ایجاد می‌کند و شاید عوارض این‌چنینی از خود مرگ و میر بیشتر باشد.
رئیس گروه بیماری‌های غیر واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پاسخ به پرسشی مبنی بر اقدامات انجام شده با توجه به افزایش پیری جمعیت و طبیعتا افزایش پوکی استخوان، خاطرنشان کرد: در حال حاضر برنامه‌ای که در این خصوص در حال اجرا است آموزش و پیشگیری است. این آموزش‌ها بر عوامل خطر اصلی مثل تغذیه، فعالیت بدنی، ترک دخانیات و الکل است که در بسیاری از بیماری‌های غیر واگیر مشترک است. افراد با کاهش مصرف دخانیات، الکل و تغذیه صحیح در بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر از جمله پوکی استخوان، دیابت و فشار خون می‌توانند موثر باشند.
اقبالی در خصوص راه‌اندازی درمانگاه‌های استئوپاد که اخیرا توسط مدیرکل دفتر بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت عنوان شده بود، تشریح کرد: در این خصوص دو برنامه وجود دارد؛ یکی درمانگاه‌هایی است که مراکز سلامت بتوانند به عنوان ارزیابی و غربالگری، پوکی استخوان را ارزیابی کنند؛ برنامه دیگر برای کسانی است که سابقه شکستگی دارند. از سال آینده طرح پایلوت در برنامه‌ها ادغام خواهد شد تا بتوانیم برای افراد غربالگری یا پیشگیری ثانویه داشته باشیم. این دو برنامه قرار است در سیستم سلامت ادغام شود و هنوز در مرحله آزمایش قرار دارد. هنوز به ما ابلاغ نشده است که این طرح را آغاز کنیم.
وی در پایان با بیان اینکه بهترین راه در مواجهه با بیماری‌های این چنینی اصلاح شیوه زندگی است، خاطر نشان کرد: متاسفانه در حال حاضر کم‌تحرکی، تغذیه ناصحیح، استفاده از مواد مضر مثل دخانیات و الکل، در حال افزایش است. بنابراین پوکی استخوان نیز مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر در حال افزایش است. اگر بتوانیم شیوه زندگی‌مان را اصلاح کنیم می‌توانیم از بسیاری از بیماری‌های غیر واگیر پیشگیری کنیم.
انتهای پیام
نظرات