در این راستا یک پژوهشگر فرهنگ شفاهی در گفت و گو با ایسنا در رابطه با آئین «چراغ برات» اظهار کرد: از گذشته‌های دور برپایی آئین «چراغ برات» در نقاط مختلف خراسان مرسوم بوده است.

جواد روشندل افزود: اگرچه این مراسم در همه جا با این نام برگزار نمی‌شده است و به نام‌های «برات غریبان»، «برات اسیران»، «برات مسافران»، «برات زندگان» و «برات مردگان» معروف بوده اما «چراغ برات» از همه عناوین پررنگ‌تر است.

وی با اشاره به اینکه به اعتقاد قدیمی‌ها این آئین برای پاسداشت مردگان از سوی زندگان هرساله برگزار می‌شود، گفت: در روزهای میانی ماه شعبان، افراد با حضور در آرامگاه عزیزانشان که در خاک آرمیده‌اند، یاد آن‌ها را گرامی می‌دارند و به یاد آن‌ها خیرات انجام می‌دهند.

این پژوهشگر فرهنگ شفاهی افزود: در برپایی این آئین نوعی فرهنگ یاری‌گری دیده می‌شود به طوری که همه اقوام و خویشان خود را موظف می‌دانند در این ایام به طور ویژه به سراغ اهل قبور بروند و اگر نشد خیراتی به یاد اموات داشته باشند، دست کم با فاتحه‌ای روح درگذشتگان را شاد کنند.

رقم خوردن سرنوشت در ایام برات

روشندل افزود: بنا به باور مردم خراسان در ایام برات، سرنوشت یک ساله انسان رقم می‌خورد و این گونه این مراسم مصداقی بر اصل معاد است.

وی اذعان کرد: در گذشته خیمه‌ها و چادرهایی در آرامگاه‌ها در این ایام نصب می‌کردند و مراسم ویژه‌ای برگزار می‌شد اما در سال‌های اخیر هر خانواده‌ای بر سر قبر عزیز از دست رفته‌اش بیتوته می‌کند و از کسانی که بر سر قبر فرد درگذشته فاتحه می‌خوانند با نقل و شیرینی و خرما پذیرایی می‌شود.

این پژوهشگر افزود: در شب‌های برات خانواده‌ها، چراغ خانه‌های خود را روشن نگه می‌دارند زیرا بنا به باورهای قدیمی، در این شب‌ها روح درگذشتگان به خانه مراجعه می‌کند و در صورت روشن بودن چراغ خانه روحشان شاد می‌شود البته باور دیگری هم وجود دارد مبنی بر اینکه در این شب‌ها رزق و روزی سالیانه افراد از سوی پروردگار تقسیم می‌شود و روشن بودن چراغ خانه موجب برکت بیشتر این رزق می‌شود.

وی با بیان اینکه به اعتقاد قدیمی‌ها، مردگان در ایام برات چشم انتظار زندگان هستند تا به سراغشان بروند از این رو حتی افرادی که در شهرهای دیگر هم زندگی می‌کنند در این روزها به شهر خود باز می‌گردند تا بر سر مزار امواتشان حاضر شوند و این رسم نوعی صله رحم برای زندگان هم محسوب می‌شود.

فضیلتی به اندازه شب قدر

روشندل گفت: آئین چراغ برات، ریشه دینی ندارد و به گواه تاریخ این سنت حسنه مربوط به ایران باستان است و از هزار سال پیش در خراسان بزرگ عید یا مراسم لیله البرات یا لیله الصک در نیمه شعبان ماه با همان رسوم و آیین ایرانی - زرتشتی برگزار می‌شده که پس از اسلام هم به دلیل سنخیت با باورهای دینی برگزاری آن تداوم یافته است.

وی با بیان اینکه شب ۱۴ شعبان به برات مرده‌ها معروف است و شب پانزدهم به برات زنده‌ها، ابراز کرد: شب نیمه شعبان در آیین‌های دینی ما به اندازه شب‌های قدر فضیلت دارد زیرا سرنوشت انسان در این شب‌ها رقم می‌خورد از این‌رو در این ایام مردم بیش از همیشه برای طلب آمرزش مردگان و طلب رزق و روزی خود و سرنوشت نیک در دنیا و آخرت دعا می‌کنند.

این پژوهشگر فرهنگ افزود: حتی در متون ادب فارسی و اشعار حافظ و مولانا نیز از شب‌های برات نام برده شده و حضرت حافظ، شب برات را شب قدر دانسته و در غزل معروف خود هنرمندانه می‌سراید: چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی آن «شب قدر» که این تازه «براتم» دادند.

هرچه هست، برپایی این آئین و حفظ و نگاهداشت آن خود می‌تواند به انسان‌ها تذکر دهد که سرنوشت همه ما روزی آرمیدن در بستر خاک است و همه از خداییم و به سوی او باز می‌گردیم، از این رو باید قدر بودن‌ها را بدانیم و خوبی، مهربانی، انسانیت و اخلاق‌مداری را ارج نهیم.

انتهای پیام