افزایش وزن محصول، بهبود کیفیت و در نهایت پایداری اکوسیستمهای زراعی از نتایج کوددهی اصولی است. در مقابل، مصرف بیرویه یا غیرکارشناسی کودها میتواند موجب برهم خوردن تعادل عناصر غذایی در خاک، شور شدن، آلودگی منابع آب و کاهش حاصلخیزی در بلندمدت شود.
کودهای شیمیایی استاندارد، در صورتی که بهدرستی و در زمان مناسب مصرف شوند، نقشی کلیدی در افزایش حاصلخیزی اراضی دارند. این کودها با تأمین عناصر پرمصرف مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم، موجب تقویت رشد رویشی، بهبود توسعه ریشه، افزایش مقاومت گیاه در برابر تنشهای محیطی مانند خشکی و شوری و در نهایت جلوگیری از افت عملکرد میشوند. بهعبارت دیگر، تغذیه متعادل خاک به تقویت ساختار آن کمک کرده و ظرفیت خاک برای نگهداری آب و مواد غذایی را افزایش میدهد.
یکی از نکات اساسی در مدیریت پایدار خاک، جایگزینی عناصر غذایی برداشتشده در زمان برداشت محصول است. در هر دوره کشت، بخش قابل توجهی از عناصر موجود در خاک وارد گیاه شده و همراه با محصول از زمین خارج میشود. اگر این عناصر دوباره به خاک برنگردد، خاک بهتدریج فقیر شده و قدرت تولید خود را از دست میدهد. در این میان، توزیع و مصرف هدفمند کودهای استاندارد، ابزاری مهم برای احیای توان تولیدی خاک و پایداری تولیدات کشاورزی به شمار میرود و میتواند در تأمین امنیت غذایی نقش مؤثری ایفا کند.
در این رابطه رییس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با اشاره به شرایط اقلیمی نیمهخشک منطقه به ایسنا گفت: به دلیل محدودیت بارندگی و ویژگیهای خاص اقلیمی استان، اهمیت مدیریت صحیح تغذیه خاک در زنجان دوچندان است. در همین راستا، نقشههای پراکنش عناصر غذایی در خاک تهیه شده و براساس آنها، توصیههای عمومی و منطقهای برای مصرف کود در اختیار کشاورزان قرار میگیرد تا کمبود عناصر غذایی به شکل اصولی جبران شود.
اکبر کرامتی ادامه داد: برخی کشاورزان به دلیل هزینهبر بودن آزمایشهای خصوصی یا محدودیت دسترسی به امکانات، امکان انجام منظم آزمون خاک را ندارند، به همین دلیل جهاد کشاورزی با استفاده از اطلاعات موجود و نقشههای حاصل از تجزیه خاک مناطق مختلف، توصیههای کلی و قابل اتکا را برای هر منطقه تهیه کرده است تا از مصرف بیرویه یا کممصرفی جلوگیری شود.
وی افزود: در حال حاضر توزیع کودهای کشاورزی در استان زنجان از طریق حدود ۱۵۰ فروشگاه مجاز انجام میشود که این فروشگاهها تحت نظارت مستمر قرار دارند. همچنین ۶۲ مورد نظارت مستقیم بر عملکرد مراکز عرضه نهادههای کشاورزی انجام میشود تا از عرضه کودهای غیرمجاز و قاچاق جلوگیری شود. تمامی کودهای توزیعی دارای برچسب استاندارد، قابل رهگیری و مورد تأیید مؤسسه تحقیقات خاک و آب کشور هستند.
کود شیمیایی؛ ضرورت یا تهدید خاموش خاک؟
خاک بهعنوان یک سامانه زنده و پویا، به فعالیت میکروارگانیسمها وابسته است، اما مصرف بیرویه و غیرعلمی کودهای شیمیایی در سالهای اخیر باعث افت تدریجی حاصلخیزی، کاهش کیفیت و تخریب ساختار بسیاری از اراضی شده است. از سوی دیگر، برداشت مداوم عناصر غذایی در فرایند تولید محصول، اگر بدون جایگزینی اصولی انجام شود، خاک را به سمت فقر تغذیهای سوق میدهد. در چنین شرایطی، استفاده از کودهای شیمیایی اجتنابناپذیر است، اما تنها در صورتی میتواند مفید و پایدار باشد که بر پایه آزمون خاک و مدیریت علمی و هدفمند صورت گیرد.
در همینه رابطه الهه ندرلو کارشناس خاک در گفتوگو با ایسنا با تأکید بر اهمیت آزمایش خاک، میگوید: یکی از اصول اولیه تغذیه صحیح گیاه، انجام آزمون خاک و آب است. بهعنوان مثال، در محصولی مانند گندم، اگر میزان فسفر خاک بین ۱۳ تا ۱۴ پیپیام باشد، مقدار مشخصی کود فسفاته طبق نتایج آزمایش توصیه میشود. این میزان نمیتواند بهصورت عمومی و یکسان برای همه مزارع در نظر گرفته شود و باید متناسب با شرایط خاک، اقلیم و نوع محصول تعیین شود.
وی با اهمیت استاندارد بودن کودهای مصرفی، ادامه میدهد: حدود ۲۰ درصد کودهای مورد استفاده کشاورزان از طریق شرکت خدمات حمایتی کشاورزی و بر اساس استانداردهای رسمی کشور توزیع میشود. این کودها دارای لیبل، شناسه قابل رهگیری و تأییدیه از مؤسسات معتبر از جمله مؤسسه خاک و آب کشور هستند و از نظر کیفیت و ترکیب عناصر غذایی کنترل میشوند.
ندرلو میافزاید: خرید کود از مبادی غیررسمی، قاچاق یا فروشگاههای فاقد مجوز، میتواند خسارات جبرانناپذیری به خاک وارد کند، زیرا کودهای غیرمجاز اغلب فاقد ترکیبات استاندارد بوده و سبب برهم خوردن تعادل عناصر، تخریب ساختار خاک و کاهش بهرهوری زمین میشوند. در همین راستا، شبکهای از فروشگاههای مجاز و تحت نظارت، وظیفه توزیع نهادههای کنترلشده را بر عهده دارند و بر فعالیت آنها نظارت مستمر صورت میگیرد.
حفاظت از خاک، حفاظت از امنیت غذایی، سلامت محیطزیست و آینده نسلهای بعدی است
سرپرست مدیریت ترویج سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان نیز با اشاره به اهمیت حفظ خاک به خبرنگار ایسنا میگوید: کاروانهای ترویجی با مشارکت دستگاههای مختلف در همه شهرستانهای استان اجرا شده و آموزشهای تخصصی، کارگاههای میدانی و انتقال فناوریهای نوین برای حفاظت از خاک ادامه دارد.
بهروز فرخی میافزاید: امسال کاروان ترویجی حفاظت خاک با مشارکت ۴۸۴ شهرداری در کشور برگزار شد، در استان زنجان نیز این برنامه در همه شهرستانها و با همکاری شهرداریها، ادارهکل محیطزیست و فرمانداریها اجرا شد.
مدیریت هوشمند نهادهها؛ کلید کشاورزی پایدار و امنیت غذایی
مدیریت هوشمند نهادههای کشاورزی، بهویژه کودها، نقش مهمی در جلوگیری از مصرف بیرویه و استفاده بهینه از منابع دارد؛ موضوعی که میتواند به حفظ سلامت خاک، کاهش آلودگیهای زیستمحیطی و حرکت بهسوی کشاورزی پایدار منجر شود.
تأمین بهموقع و هدفمند نهادههای مورد نیاز کشاورزان نیز یکی از ارکان اساسی در تداوم تولید محصولات راهبردی و تقویت امنیت غذایی کشور به شمار میرود و با کاهش وابستگی به واردات، تابآوری سیستم غذایی را در برابر بحرانها افزایش میدهد. بر همین اساس، از کشاورزان درخواست میشود برای دریافت سهمیه قانونی خود، در اسرع وقت به کارگزاریهای مجاز سطح استان مراجعه کنند تا بتوانند در زمان مناسب از نهادهها بهرهمند شوند.
در این رابطه عبدالحسین ادیبان، مدیر شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان زنجان به ایسنا میگوید: تأمین و توزیع موفق بیش از ۴۱ هزار تن انواع نهادههای کشاورزی در ۸ ماهه امسال انجام شده است.
بسیاری از کشاورزان هنوز به اهمیت مدیریت علمی کودها آگاه نیستند و تصور میکنند هرچه مقدار کود بیشتر باشد، محصول بهتر میشود یا صرفاً دنبال کود یارانهای هستند. این نگرش، علاوه بر اتلاف منابع و افزایش هزینهها، میتواند به تخریب خاک و کاهش حاصلخیزی بلندمدت منجر شود. در واقع، موفقیت تولید پایدار و سلامت خاک تنها با تغذیه اصولی و هدفمند خاک با کودهای شیمیایی استاندارد حاصل میشود، نه با مصرف بیرویه یا اولویت دادن به یارانهها.
انتهای پیام
نظرات