به گزارش ایسنا، آفت‌کش‌ها سال‌ها است که برای کنترل آفات کشاورزی و حفظ محصولات به کار می‌روند و نقش مهمی در افزایش تولید غذا دارند. با این حال، همین ترکیبات شیمیایی می‌توانند وارد آب، هوا و خاک شوند و از راه‌های ساده مثل استنشاق، تماس پوستی یا مصرف مواد غذایی آلوده وارد بدن انسان شوند. پژوهش‌های فراوان نشان داده‌اند که بسیاری از این مواد بر سلامت عمومی تأثیر می‌گذارند و با بیماری‌هایی مثل سرطان، اختلالات عصبی، مشکلات غدد و بیماری‌های قلبی ارتباط دارند. یکی از مهم‌ترین گروه‌های آفت کش ها، قارچ کش ها هستند که از محصولات کشاورزی در برابر بیماری‌های قارچی محافظت می‌کنند. استفاده گسترده و مداوم از این ترکیبات باعث انباشت آن‌ها در محیط می‌شود و بقایای آن‌ها می‌توانند به راحتی اکوسیستم‌ها را آلوده کنند.

در میان قارچ کش ها، ترکیباتی مانند مانکوزب به دلیل کاربرد وسیع و اثرگذاری بالا اهمیت ویژه ای دارند. این ترکیب از خانواده شیمیایی موسوم به «اتیلن بیس دی تیو کاربامات» است که برای محافظت از انواع محصولات زراعی، سبزیجات، میوه‌ها و حتی کاربردهای صنعتی استفاده می‌شود. هرچند این قارچ کش ها برای ایجاد سمیت در قارچ‌ها طراحی شده‌اند، اما مطالعات متعدد نشان می‌دهند که تماس طولانی مدت با آن‌ها می‌تواند اثرات قابل توجهی بر اندام‌های حیوانات و انسان داشته باشد. ترکیبات این گروه علاوه بر تاثیرات کوتاه مدت، در مواجهه‌های مکرر می‌توانند موجب اختلالات هورمونی، آسیب‌های ژنتیکی، مشکلات عصبی و تغییرات سلولی شوند. ساختار شیمیایی آن‌ها و باقی ماندنشان در محیط، خطر تماس انسان را به ویژه برای کارگران کشاورزی افزایش می‌دهد.

علی ماندگاری از گروه فارماکولوژی و سم شناسی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با همکاری دانشگاه جیرفت پژوهشی مروری را انجام داده است که در آن به بررسی اثرات سمی مواجهه با مانکوزب پرداخته شده است. در این پژوهش، به بررسی اثرات خطرناک این قارچ کش از نظر سلامت عمومی و مکانیسم‌های آسیب رسان آن پرداخته شده و تلاش شده است دیدی روشن نسبت به پیامدهای زیستی این ترکیب ارائه شود.

پژوهشگر با جمع بندی نتایج تحقیقات پیشین، اثرات سمی مانکوزب را در انسان و مدل‌های حیوانی مقایسه کرده است. روش کار شامل بررسی داده‌های علمی منتشر شده درباره نحوه تاثیرگذاری این ترکیب، چگونگی ورود آن به بدن، پیامدهای سلولی و مولکولی و همچنین اثرات آن بر اندام‌های مختلف بوده است.

یافته‌ها نشان می‌دهند که مانکوزب می‌تواند باعث آسیب‌های ژنتیکی و اختلال عملکرد میتوکندری شود. این اختلال‌ها موجب بروز استرس اکسیداتیو در سلول‌ها می‌شود؛ شرایطی که به افزایش رادیکال‌های آزاد و آسیب به بافت‌های بدن منجر می‌شود. بر اساس این بررسی، اندام‌هایی مانند کبد، دستگاه عصبی و سیستم تولید مثل بیشترین آسیب را از این فرآیند متحمل می‌شوند.

جمع بندی مطالعات حاکی از آن است که تماس طولانی مدت با مانکوزب می‌تواند خطر بروز بیماری‌های مزمن را افزایش دهد. شواهد موجود نشان می‌دهند که این قارچ کش نه تنها در سطح سلولی اثر می‌گذارد، بلکه می‌تواند احتمال ابتلا به برخی سرطان‌ها، مشکلات تیروئید و اختلالات عصبی را افزایش دهد.

اطلاعات تکمیلی ارائه شده در این مطالعه، اهمیت موضوع را بیشتر آشکار می‌کنند. بر اساس آمارهای بین المللی، سالانه صدها هزار نفر در جهان به دلیل مسمومیت با آفت کش ها جان خود را از دست می‌دهند. در چندین مطالعه مشاهده شده که کارگرانی که با مانکوزب سر و کار دارند، نشانه‌هایی از افزایش مواد سمی در بدن دارند که به عنوان شاخصی برای ارزیابی میزان تماس با این قارچ کش استفاده می‌شود.

همچنین شواهدی از افزایش استرس اکسیداتیو و کاهش سطح آنتی اکسیدان های طبیعی در بدن این افراد گزارش شده است. پژوهش‌های اپیدمیولوژیک نیز نشان داده‌اند که تماس شغلی با مانکوزب می‌تواند خطر سرطان‌هایی مثل ملانوم، سرطان مغز و در برخی مطالعات سرطان پروستات را افزایش دهد. این شواهد جهانی موجب شد اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۱ مجوز استفاده از مانکوزب را لغو کند.

اگرچه در سال‌های قبل برخی گزارش‌ها این قارچ کش را کم خطر توصیف کرده بودند، اما داده‌های جدیدتر از احتمال اختلالات هورمونی، حساسیت پوستی و سرطان زایی متابولیت های آن خبر می‌دهند. بررسی‌های مولکولی نیز نشان داده‌اند که اجزای فلزی مانکوزب مانند منگنز و روی در ایجاد رادیکال‌های آزاد نقش دارند و با اختلال در عملکرد میتوکندری می‌توانند به مرگ سلولی و التهاب منجر شوند.

این نتایج علمی و فنی در «مجله فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران» منتشر شده‌اند که وابسته به انجمن فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران است و یکی از نشریات معتبر در زمینه بررسی مکانیزم های زیستی و سم شناسی به شمار می‌رود.

انتهای پیام