متاسفانه در دهه‌های گذشته شاهد تخریب و نابودی درختان کهنسال به شیوه‌های مختلفی مانند قطع شاخه‌ها، آسیب زدن به تنه درخت با میخ و یا آتش زدن، بریدن تنه درخت و از همه فاجعه‌آمیزتر خشکاندن درخت است که از طریق بستن نواحی اطراف ریشه و تنه، جلوی آبرسانی و نفوذ آب به ریشه را می‌گیرد. از طرف دیگر برخی ادارات، به دلیل بی‌توجهی یا کم‌توجهی، آسیب‌هایی به محیط زیست وارد می‌کنند و در حفظ و حراست درختان همکاری لازم را ندارند و کمبود اطلاع‌رسانی و همکاری در این حوزه مشاهده می‌شود که مستلزم ایجاد ضمانت‌های اجرایی ویژه برای این تخلف است.

با توجه به اهمیت حفظ و حراست از درختان کهنسال که میراث طبیعی و فرهنگی محسوب می‌شوند، نشستی در همین راستا در دفتر ایسنا برگزار شد و لزوم توجه به این مساله از منظر کمیسیون ماده ۷ مورد بررسی قرار گرفت.

مدیران مسئولان خود را در قبال حفظ و حراست از درختان کهنسال موظف نمی‌دانند

رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر همدان بر لزوم اعتقاد به حفظ و حراست از درختان کهنسال، اهمیت حفظ محیط زیست، جلوگیری از تخریب‌های غیرقانونی و رعایت قوانین مربوط به ساخت و ساز در مناطق سبز و باغات تأکید کرد و گفت: شهرداری موظف است تمامی اراضی داخل شهر را بر اساس کاربری‌های مشخص از جمله باغ‌ها نگهداری و حفاظت کند و در صورت نیاز، درختان را از مالکین تصرف و تیمار کند.

علی‌اکبر نظری با اشاره به اینکه کمیسیون ماده ۷ متشکل از اعضای شورای شهر، نماینده معاونت شهرسازی و در شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر یک قاضی است که وظیفه حفظ و حراست از فضای سبز در محدوده شهر را بر عهده دارد، افزود: در موارد ساخت و ساز، شهرداری با درخواست مالکین، بررسی جانمایی درختان و صدور مجوزهای لازم را انجام می‌دهد و در این فرآیند، نقش کمیسیون ماده ۷ در بررسی جانمایی و حفظ درختان در پروژه‌های ساختمانی و تغییر کاربری‌ها بسیار مهم است.

وی تراکم‌فروشی و افزایش طبقات منفی را یکی از مشکلات مهم در حذف درختان دانست که منجر به کاهش فضای سبز و از بین رفتن درختان شده و بیان کرد: تراکم‌فروشی۸۰ درصد طبقات منفی، باعث آسیب به محیط زیست و کاهش درختان در سطح شهر می‌شود زیرا درختان در فضای حیاط ساختمان‌ها از بین می‌روند یا کاهش می‌یابند.

شهرنشینی و مدرنیته به دنبال راحتی و نمای زیبا در ساخت و ساز است و از سوی دیگر منفعت‌طلبی افراد نیز منجر به آسیب زدن به فضای سبز شهری و محیط زیست می‌شود.

نظری به اقدامات شهرداری درباره حفاظت درختان شامل استعلام سلامت درختان، بازدیدهای میدانی اشاره کرد و افزود: این استعلامات توسط کمیسیون نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد و از قطع درختان با قطر ۱۵۰ سانتی‌متر و بالاتر جلوگیری می‌شود و همچنین در مواردی که مجوز قطع درخت صادر می‌شود، شهرداری عوارضی بر اساس قطر درخت دریافت می‌کند و در صورت نیاز، درختان جایگزین در مکان‌های دیگر کاشته می‌شود.

وی با بیان اینکه صدور مجوز درختکاری و جابه‌جایی و جانمایی درختان توسط این کمیسیون نیز اجرا می‌شود، اظهار کرد: در همین راستا و با اعلام شهرداری مبنی بر وجود درختان کوچکتر از قطر ۱۵ سانتی‌متر، درختان از داخل محوطه ساختمان جابه‌جا شده و در پارک‌ها کاشته شده‌اند که به حفظ درختان کمک می‌کند.

رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر همدان با تاکید بر اینکه دولتی‌ها بیشترین اثر تخریبی بر محیط زیست را دارند، بیان کرد: مدیران و مسئولان خود را در حفظ و حراست از درختان کاشته شده در محیط اداری سازمانی خود موظف و مکلف نمی‌دانند.

نظری نقش اداره‌کل آموزش و پرورش در آموزش و فرهنگ‌سازی حفظ و حراست از درختان کهنسال بسیار تاثیرگذار دانست و افزود: متاسفانه این اداره‌کل نیز در وظایف خود نسبت به حفظ و حراست از درختان در داخل محوطه اداره‌کل کوتاهی می‌کند.

وی با بیان اینکه نمونه بارز تخلف این اداره‌کل در قطع درختان ۶۰ ساله موجود در اردوگاه‌ آموزش و پرورش است، تاکید کرد: دولتی‌ها بیشترین آسیب را به طبیعت وارد می‌کنند و این موضوعی است که با سند و مدرک قابل اثبات است.

نظری درباره وضعیت و مشکلات مربوط به تخریب و دیوارکشی در مناطق مختلف نیز بیان کرد: در داخل شهر، باغ‌هایی وجود دارند که بر اساس قانون، نباید تفکیک و دیوارکشی شوند و در این زمینه، ماده ۱۴ قانون حفظ محیط زیست که بر تفکیک نکردن باغات کوچک‌تر از ۲۰۰۰ متر در داخل شهر تأکید دارد موجود است و تنها ۱۰درصد از این باغات برای ساخت و ساز مجاز هستند.

رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر همدان با اشاره به باغ درخشان و باغ سوداگر در مجموعه اردوگاه فجر همدان که یکی از زیباترین و پرثمرترین باغات همدان از لحاظ داشتن درختان و قنوات بوده، اظهار کرد: بنابر وصیت مرحوم سوداگر باید قسمتی از این باغ به خانه سالمندان اختصاص یافته و قسمت دیگر نیز پارک و فضای سبز شود که عملی نشد و هر دو باغ از بین رفته‌اند و این اتفاق برای تمامی باغات شهر همدان افتاده است.

نظری به اهمیت درختان توت و چنار در فرهنگ و میراث شهر اشاره کرد و گفت: باید به این درختان قداست بدهیم و آن‌ها را حفظ کنیم.

وی با اشاره به اینکه در بحث حفاظت از درختان، قانونی وجود ندارد و تصریح کرد: از طرف دیگر مسئولان نیز به دلیل عدم آگاهی و عدم مسئولیت، اعتقادی به حفظ و حراست از درختان کهنسال ندارند.

نظری همچنین با تاکید بر وظیفه سازمان‌ها در حفظ و حراست از درختان کهنسال به‌ویژه محوطه‌ بقاع متبرکه، افزود: در بحث حفظ و حراست از درختان کهنسال ادارات و سازمان‌هایی مانند اوقاف و امور خیریه، میراث‌ فرهنگی و گردشگری و جهاد کشاورزی مسئول هستند.

رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر همدان با اشاره به اینکه رودخانه‌ها نیز به دلیل ساخت‌وسازهای غیرقانونی و تصرف بسترهای طبیعی از تخریب در امان نیستند، گفت: ساماندهی رودخانه با قطع درختان دو مساله مجزا هستند و در راستای توجه ویژه به رودخانه‌ها و منابع آبی، باید راهکارهای حفاظتی مانند ساخت سکوهای نگهدارنده و جلوگیری از تصرف بستر رودخانه‌ها اتخاذ شود.

نبود قانون و ضمانت اجرایی در جلوگیری از آسیب به درختان کهنسال

حمیدرضا حق‌نظری، فعال محیط زیستی نیز در این نشست با بیان اینکه بسیاری از درختان قدیمی به‌ویژه در محیط‌های مذهبی، به دلیل بی‌توجهی و اقدامات انسانی حذف شده‌اند، اظهار کرد: درختان کهنسال، که سن آن‌ها بین ۵۰ تا ۱۰۰ سال یا بیشتر است، نماد میراث فرهنگی و طبیعی هستند و نقش مهمی در زیبایی و روحیه معنوی فضاهای مذهبی دارند.

وی با تاکید بر اینکه این درختان به دلایل مختلفی از جمله توسعه شهر، ساخت‌وساز و بی‌توجهی، حذف می‌شوند، افزود: در چند دهه گذشته، به جای پیشرفت فرهنگی و حفظ میراث طبیعی، روند تخریب و حذف درختان در شهرها شدت یافته است.

حق‌نظری به نمونه‌ درخت‌های کهنسال در امام‌زادگان و مساجد مختلف شهر همدان که درختان تنومند قطع شده‌ و جای آن‌ها ساختمان‌ها و طرح‌های معماری جایگزین شده اشاره کرد و گفت: این روند نشان‌دهنده کاهش ارزش قائل شدن برای فضای سبز و طبیعت است و در نتیجه، آسیب‌های زیست‌محیطی و فرهنگی به همراه دارد.

وی با بیان اینکه در طرح‌های معماری گذشته جانمایی درختان دارای اهمیت بود اما امروزه هیچ اهمیتی ندارد، نیز گفت: مساجد و بقاع متبرکه به عنوان کانون‌های فرهنگی باید حفظ و حراست از درختان را در اولویت قرار دهند.

این فعال محیط زیستی تاکید کرد: اقدامات حفاظتی و ثبت درختان کهنسال از جمله تشکیل تیم‌های ویژه برای ثبت و حراست از این درختان که از نظر ژنتیکی و ذخایر ژنی ارزشمند هستند، بسیار دارای اهمیت است.

 وی با ابراز نگرانی از اینکه در اثر بی‌توجهی و تخریب‌های مداوم، این درختان نادر و ارزشمند از بین بروند، بیان کرد: این درختان در اماکن مذهبی نقش معنوی دارند و دعا و نیایش در سایه‌سار درختان کهنسال لذتی دیگر دارد.

حق‌نظری به عزم جدی برای خشک کردن درختان در شهر همدان اشاره کرد و گفت: وسعت شهر همدان در سال ۱۳۳۰، ۵۰۰ هکتار بوده که به ۵۶۰۰ هکتار رسیده است که این توسعه با تخریب زمین‌های کشاورزی و باغات همراه بوده است.

وی افزود: ساخت‌وسازهای بی‌رویه، تفکیک زمین‌ها و فروش آن‌ها، آسفالت‌کاری و بی‌توجهی به حفظ درختان از عوامل اصلی این تخریب‌ها هستند.

این فعال محیط زیستی با بیان اینکه قانون در ایران اجرا نمی‌شود و نهادهای دولتی و امنیتی در تخریب و حذف درختان نقش دارند نیز اظهار کرد: در کشور، بی‌قانونی و نبود ضمانت‌های اجرایی، باعث شده است که منافع اقتصادی و توسعه سریع بر حفظ محیط ‌زیست و حراست از درختان کهنسال ترجیح داده شود.

خشونت علیه درختان

حق‌نظری با تاکید بر اینکه این روند تخریب، نه تنها میراث طبیعی و فرهنگی را از بین می‌برد، بلکه آینده شهرها را در معرض خطر قرار می‌دهد، نیز بیان کرد: توجه جدی‌تر به حفاظت از درختان کهنسال، اجرای قانون و تغییر رویکرد فرهنگی و مدیریتی در حفظ محیط‌ زیست است تا بتوان از این سرمایه‌های ارزشمند در برابر نابودی محافظت کرد.

وی افزود: نمونه‌هایی از این خشونت علیه درختان شامل ساخت برج در وسط باغ‌ها، قطع درختان در محوطه‌های مذهبی و تصرف بستر رودخانه‌هاست که منجر به از بین رفتن هزاران درخت و کاهش منابع آبی منطقه شده است.

این فعال محیط زیستی به وضعیت باغات قدیمی همدان که در اثر ساخت‌وسازهای شهری و فروش زمین‌ها، تخریب شده و منابع طبیعی و کشاورزی منطقه کاهش یافته است، نیز اشاره کرد و گفت: با اصلاح ساختارهای مدیریتی و فرهنگی باید اعتقادات و نگرش‌ها نسبت به حفظ محیط‌ زیست تغییر کند و با ایجاد سکوهای حفاظتی، تفکیک زمین‌های ارزشمند و اجرای قوانین، بتوان از منابع طبیعی و درختان کهنسال محافظت کرد.

به گزارش ایسنا، ادامه این روند تخریب، نه تنها میراث طبیعی و فرهنگی را از بین می‌برد، بلکه آینده شهرها را در معرض خطر قرار می‌دهد. در این راستا لزوم تغییر رویکرد مدیریتی، اجرای قوانین و فرهنگ‌سازی بسیار ضروری است تا بتوان این سرمایه‌های ارزشمند را حفظ و از نابودی آن‌ها جلوگیری کرد.

انتهای پیام