به گزارش ایسنا، دکتر محمد غفاریان، پژوهشگر هوش مصنوعی و دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر، در گردهمایی هوش مصنوعی و امنیت سایبری با تأکید بر اهمیت راهبردی هوش مصنوعی برای آینده ایران، این فناوری را فراتر از یک موج زودگذر توصیف کرد و گفت: هوش مصنوعی امروز به یکی از تعیین‌کننده‌ترین عوامل قدرت در جهان تبدیل شده است.

وی بابیان اینکه درباره هوش مصنوعی طیفی گسترده از دیدگاه‌ها وجود دارد؛ اظهار کرد: برخی آن را یک هیجان موقتی می‌دانند که به‌زودی فروکش می‌کند و برخی دیگر معتقدند این فناوری اهمیتی فوق‌العاده و راهبردی برای همه کشورها دارد و می‌تواند مسیر اقتصاد و قدرت جهانی را تغییر دهد.

غفاریان افزود: پرسش اصلی این است که آیا هوش مصنوعی صرفاً یک موج گذراست یا ما در آستانه یک انقلاب صنعتی جدید قرار داریم و باید جایگاه خود را در این تحول مشخص کنیم. تلاش کردم با بررسی نشانه‌های مختلف، پاسخی حداقلی برای خودم به این پرسش پیدا کنم و امروز این نگاه را با شما به اشتراک می‌گذارم.

وی یکی از مهمترین نشانه‌ها را رقابت سنگین میان چین و ایالات متحده آمریکا دانست و گفت: این رقابت در حوزه هوش مصنوعی شباهت زیادی به رقابت‌های راهبردی در حوزه‌های نظامی، اقتصادی و حتی هسته‌ای دارد و به‌هیچ‌وجه موضوعی شوخی‌بردار نیست.

این پژوهشگر هوش مصنوعی ادامه داد: شواهد متعددی نشان می‌دهد که هوش مصنوعی به‌عنوان یک حوزه راهبردی تلقی می‌شود؛ از جمله قوانین سخت‌گیرانه‌ای که دولت آمریکا طی سال‌های اخیر برای صادرات سخت‌افزارهای پیشرفته محاسباتی و تجهیزات مرتبط با هوش مصنوعی به برخی کشورها، به‌ویژه چین، وضع کرده است.

وی گفت: این محدودیت‌ها از دوران دولت ترامپ آغاز شد و در دولت بایدن نیز ادامه پیدا کرد و نشان می‌دهد که رقابت در حوزه هوش مصنوعی صرفاً فناورانه نیست، بلکه مستقیماً با ملاحظات اقتصادی و امنیتی گره خورده است.

غفاریان افزود: حتی در مقاطعی که این قوانین به‌صورت محدود و موقت تعدیل شده‌اند، باز هم فشارهای اقتصادی و لابی شرکت‌های بزرگ فناوری نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌ها داشته است که خود بیانگر وزن بالای هوش مصنوعی در معادلات جهانی است.

وی تأکید کرد: مجموعه این نشانه‌ها نشان می‌دهد که هوش مصنوعی نه یک مد زودگذر، بلکه یکی از محورهای اصلی قدرت و توسعه در دهه‌های آینده خواهد بود و کشورهایی که امروز برای آن برنامه‌ریزی نکنند، در آینده با شکاف جدی مواجه می‌شوند.

این پژوهشگر هوش مصنوعی و دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر، با اشاره به شواهد عینی از شدت رقابت جهانی در این حوزه گفت: سختگیری‌ها در زمینه صادرات فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی نشان می‌دهد که این موضوع کاملاً جدی و راهبردی است. یکی از نشانه‌های مهم این جدیت، همکاری نهادهای امنیتی و انتظامی آمریکا در اجرای ممنوعیت‌های صادراتی است؛ به‌ طوری‌که در یکی از پرونده‌ها، شبکه‌ای از قاچاقچیان شناسایی شد که در حال انتقال غیرقانونی سخت‌افزارهای پیشرفته محاسباتی به چین بودند و ارزش این محموله‌ها حدود ۱۶ میلیون دلار برآورد شده است.

غفاریان افزود: این رقم نشان می‌دهد که حجم قابل توجهی از سخت‌افزارهای مرتبط با هوش مصنوعی درگیر این رقابت شده و دسترسی به آنها تا چه اندازه برای کشورها اهمیت دارد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، چین تلاش می‌کند حتی در شرایط اعمال این محدودیت‌ها، دسترسی خود به GPUها را حفظ کند. در داخل چین نیز برخی کارشناسان نسبت به استفاده از سخت‌ افزارهایی که صادرات آنها با مجوز آمریکا انجام می‌شود هشدار داده‌اند و معتقدند نباید زیرساخت‌های حیاتی هوش مصنوعی بر پایه این تجهیزات شکل بگیرد، چرا که احتمال وجود مخاطرات و تهدیدهای پنهان وجود دارد.

این پژوهشگر هوش مصنوعی گفت: جمع‌بندی این نگاه در چین به این نتیجه منجر شده که در عین استفاده از فرصت‌های موجود، مسیر پژوهش، توسعه و تولید سخت‌ افزار بومی به‌ صورت جدی دنبال شود و اتکا به مجوزهای دولت آمریکا به‌عنوان یک ریسک بالقوه در نظر گرفته شود.

غفاریان افزود: این موارد را مطرح کردم تا نشان دهم رقابت در حوزه هوش مصنوعی صرفاً فناورانه نیست و ابعاد امنیتی، اقتصادی و حاکمیتی دارد.

وی با اشاره به نشانه‌ای دیگر از اهمیت این حوزه گفت: فاصله قابل توجهی میان نیاز بازار و ظرفیت حاکمیتی ایالات متحده در حوزه فناوری، به‌ویژه در امنیت سایبری، وجود دارد. به همین دلیل تمرکز خود را بر آمارهای مرتبط با این حوزه گذاشتم.

غفاریان ادامه داد: در سال ۲۰۱۹ اعلام شد که آمریکا با کمبود حدود ۳۰۰ هزار نیروی متخصص امنیت سایبری مواجه است و پیش‌بینی می‌شد این عدد تا سال ۲۰۲۲ به حدود دو میلیون نفر برسد. اگرچه این پیش‌ بینی به‌ طور کامل محقق نشد، اما روند رشد نیاز به نیروی متخصص امنیت سایبری ادامه پیدا کرد و برآوردها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۱ حدود سه میلیون فرصت شغلی در این حوزه وجود داشته که بخش قابل توجهی از آن بدون نیروی متخصص باقی مانده است.

این پژوهشگر هوش مصنوعی تأکید کرد: با حرکت به سمت سال ۲۰۲۵ نیز همچنان شکاف میان نیاز بازار و تعداد متخصصان امنیت سایبری پابرجاست و نمودارها نشان می‌دهد تقاضا برای نیروی انسانی در این حوزه همچنان روندی افزایشی دارد.

این دانش‌ آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر، با اشاره به تحولات اخیر در تعامل میان دانشگاه‌ها و شرکت‌های فناور گفت: نشانه‌های جدید نشان می‌دهد فاصله میان نیازهای عملیاتی و ظرفیت‌های علمی در حال کاهش است، هرچند این روند هنوز با سرعت مطلوب پیش نمی‌رود.

وی گفت: در خرداد و تابستان امسال، یکی از شرکت‌های فعال در همکاری پژوهشی با یکی از معتبرترین آزمایشگاه‌های امنیتی آمریکا و دانشگاه‌های مطرح، نتایج قابل توجهی ارائه داد که نشان می‌داد برخی مدل‌های بزرگ هوش مصنوعی بدون نیاز جدی به آموزش مجدد یا تنظیمات پیچیده، می‌توانند پاسخ‌های قابل قبولی در حوزه امنیت ارائه دهند.  این نتایج نشان می‌دهد که با تعامل درست با این مدل‌ها و استفاده هدفمند از آنها، می‌توان به راهکارهای عملی و قابل اتکا دست یافت و مسیر استفاده کاربردی از هوش مصنوعی را هموارتر کرد.

این پژوهشگر هوش مصنوعی ادامه داد: در تابستان امسال، برخی تیم‌ها در رقابت‌های تخصصی حوزه امنیت سایبری به موفقیت‌هایی دست یافتند که بدون تبلیغات رسانه‌ای گسترده انجام شد، اما نشان‌دهنده توان بالای تیم‌های انسانی با تجربه و ماهر در کنار مدل‌های هوش مصنوعی بود. در کنار این فعالیت‌ها، فضایی مشابه محیط‌های تمرینی برای علاقه‌مندان و متخصصان حوزه امنیت سایبری شکل گرفته که امروز به بستری برای ارزیابی و سنجش عملکرد مدل‌های هوش مصنوعی تبدیل شده است.

وی افزود: تمرکز اصلی این ارزیابی‌ها بر میزان موفقیت مدل‌ها در پاسخ به سؤالات مرتبط با آسیب‌پذیری‌هاست؛ بخش‌هایی که داده‌های آن‌ها نسبتاً در دسترس است و مدل‌ها در حل مسائل ساده‌تر عملکرد قابل قبولی دارند، اما در سطوح پیچیده‌تر هنوز چالش‌های جدی وجود دارد. با وجود برخی موفقیت‌ها، نتایج نشان می‌دهد که مسیر توسعه این مدل‌ها در حوزه امنیت سایبری همچنان در حال شکل‌گیری است و نمی‌توان از موفقیت کامل آنها سخن گفت.

وی اضافه کرد: در حوزه پدافندی نیز، از اکتبر امسال برنامه‌هایی برای به‌ کارگیری هوش مصنوعی در کمک به تیم‌های دفاع سایبری آغاز شده و برخی کشورها، به‌ویژه چین، تمرکز ویژه‌ای بر توسعه این رویکردها در ساختارهای دفاعی خود داشته‌اند.

غفاریان با اشاره به یک گزارش منتشرشده در آمریکا، به نمونه‌ای عینی از سوءاستفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در حملات سایبری پرداخت و گفت: یک مقاله آمریکایی اخیراً گزارشی از یک حمله سایبری سازمان‌یافته منتشر کرده که در آن مشخص شده یک تیم هکری با استفاده از ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی به چندین شرکت آمریکایی حمله کرده و اقدام به سرقت داده از شبکه‌های آنها کرده است.در این گزارش با اطمینان بالایی تأکید شده که مهاجمان از یک مدل و ابزار مشخص برای نفوذ استفاده کرده‌اند، اما نکته مهم این است که شرکت مالک آن ابزار – که در این گزارش به آن اشاره شده – خود هدف حمله قرار نگرفته بود. این شرکت نه به‌عنوان قربانی، بلکه به‌عنوان مالک فناوری متوجه شد که از مدل و ابزارش برای نفوذ به شرکت‌های دیگر استفاده می‌شود و پیش از گسترش حملات، جلوی آن را گرفت.

غفاریان با تأکید بر اهمیت این موضوع تصریح کرد: این نمونه نشان می‌دهد که شناسایی تهدید لزوماً به معنای نفوذ به سامانه‌های یک شرکت نیست؛ بلکه اگر ابزار و مدل کافی برای رصد رفتارهای مخرب وجود داشته باشد، می‌توان سوءاستفاده از فناوری را حتی خارج از مرزهای سازمان شناسایی و متوقف کرد.

وی به انتشار یک سند رسمی از سوی کاخ سفید در تیرماه امسال اشاره کرد و گفت: در صفحه اول این گزارش، دولت آمریکا به‌ صراحت اعلام می‌کند که در یک رقابت و مسابقه راهبردی با کشورهای دیگر قرار دارد و چین را به‌ عنوان رقیب اصلی معرفی می‌کند. در این سند تأکید شده که آمریکا باید این رقابت را در خط مقدم دنبال کند.

غفاریان ادامه داد: نگرانی اصلی دولت آمریکا از سرعت پیشرفت چین در حوزه فناوری، به‌ویژه هوش مصنوعی، ناشی می‌شود؛ به‌ گونه‌ای که احساس می‌کنند اگر اقدام نکنند، از این رقابت عقب می‌مانند. به همین دلیل، مجموعه‌ای از برنامه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کلان طراحی شده تا اطمینان حاصل شود ایالات متحده برتری خود را در این رقابت حفظ می‌کند.

وی با اشاره به سیاست‌های جدید آمریکا گفت: در همین راستا، دولت آمریکا برنامه‌هایی را برای سرمایه‌ گذاری گسترده در حوزه هوش مصنوعی، داده و جذب دانشمندان تعریف کرده تا از این فناوری‌ها برای اکتشافات علمی و حفظ برتری تکنولوژیک خود در سطح جهانی استفاده کند. معرفی برنامه‌هایی مانند «جنسیس» با حمایت گسترده بودجه دولتی، بخشی از همین راهبرد برای حفظ سلطه فناوری آمریکا است.

غفاریان با اشاره به گزارش‌های یک مؤسسه معتبر پژوهشی و تحلیلی گفت: یکی از مؤسسات شناخته‌شده‌ای که به‌طور منظم مطالعات راهبردی منتشر می‌کند، اخیراً پیش‌بینی‌هایی درباره آینده «استقلال در فضای هوش مصنوعی» ارائه کرده است؛ پیش‌بینی‌هایی که نشان می‌دهد مسیر توسعه این فناوری، بیش از آنکه صرفاً فنی باشد، به‌شدت سیاسی و حاکمیتی است.

وی افزود: بر اساس این تحلیل‌ها، برخلاف تصور رایج، شرکت‌ها و بازیگران بزرگ فناوری در یک خلأ یا فضای بی‌مرز فعالیت نمی‌کنند. حتی شرکت‌های تجاری بزرگ نیز عملاً در چارچوب مرزهای سیاسی دولت‌ها عمل می‌کنند و ناگزیر تابع قوانین کشور متبوع خود هستند.

غفاریان با اشاره به وضعیت شرکت‌های آمریکایی تصریح کرد: یک شرکت فعال در حوزه هوش مصنوعی، حتی اگر ماهیت تجاری داشته باشد، در نهایت مجبور است تحت قوانین دولت ایالات متحده فعالیت کند و نمی‌تواند خود را از الزامات، محدودیت‌ها و سیاست‌های حاکمیتی این کشور جدا بداند.

وی تأکید کرد: همین مسئله باعث می‌شود مفهوم «استقلال در هوش مصنوعی» برای کشورها اهمیت مضاعف پیدا کند؛ چرا که اتکای کامل به شرکت‌ها یا فناوری‌های خارجی، در عمل به معنای وابستگی به تصمیمات سیاسی دولت‌های دیگر است.

انتهای پیام