مسعود جان بزرگی در کارگاه آموزشی «آشنایی با مبانی درمان معنوی» که ۳ دیماه در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد با اشاره به تأثیرات مثبت معنویت و مذهب در فرایند درمانهای روانشناختی، اظهار کرد: من از سالهای اولیه شروع به کار در حوزه روانشناسی، درک کردم که بعد معنوی انسانها نه تنها بهعنوان یک مسأله شخصی بلکه بهعنوان یک بعد اساسی در سلامت روان باید در نظر گرفته شود. اگر فردی به معنویت اعتقاد داشته باشد، میتواند با مشکلات روحی و روانی خود بهتر کنار بیاید.
وی افزود: در بسیاری از مطالعات علمی، معنویت و مذهب بهعنوان یک عامل مؤثر در بهبود مشکلات روانشناختی و کاهش اضطراب شناخته شدهاند. این مباحث در پژوهشهای بینالمللی، بهویژه در غرب، بهطور گستردهای مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین در دنیای امروز، پژوهشها نشان میدهند که مسائل معنوی و مذهبی نه تنها در روانشناسی بلکه در سایر علوم نیز جایگاه ویژهای پیدا کردهاند.
او با یاد کردن از کنگرهای که در سال ۲۰۱۶ در ژاپن جهت معرفی درمانهای معنوی برگزار شده است، توضیح داد: در آن سالها و به واسطه حضور در آن کنگره، با پژوهشگران و متخصصان مختلفی از کشورهای مختلف دیدار کردم و متوجه شدم که در بسیاری از نقاط جهان نیز بحث روانشناسی معنوی و تأثیر آن بر درمانهای روانشناختی در حال گسترش است. جالب اینجاست که این مباحث در کشورهایی چون ژاپن، استرالیا و حتی کشورهای غربی نیز هماکنون در حال انجام است.
لزوم توجه به پژوهشهای تطبیقی در حوزه روانشناسی معنوی
این متخصص روانشناسی بالینی، ادامه داد: پس از بازگشت به ایران، پیشنهاد تأسیس انجمن روانشناسی اسلامی را مطرح کردم و در نهایت این انجمن تأسیس شد. انجمنی که اکنون از آن بهعنوان یکی از مراکز علمی معتبر در زمینه روانشناسی اسلامی یاد میشود و نقش مهمی در توسعه این حوزه در ایران ایفا کرده است. البته علیرغم پیشرفتهای علمی در این حوزه، هنوز در ایران جای کار بسیاری وجود دارد و نیاز است که پژوهشها و مباحث بیشتری در زمینه روانشناسی معنوی و تطبیق آن با فرهنگ بومی ایران انجام شود.
جان بزرگی، به تاثیرات مثبت معنویت در درمان مشکلات روانشناختی اشاره کرد و افزود: معنویت یعنی تنظیم عمل میان نیت و هدف که در نهایت به فرد کمک میکند که از حالتهای منفی مانند اضطراب، افسردگی و غم، خارج شود. زمانی که انسانها به معنویت دست مییابند، عملشان برای آنها معنا پیدا میکند و این معنا میتواند آنها را به سمت زندگی بهتر هدایت کند. در درمان معنوی، فرد باید بتواند درک درستی از نیت و هدف خود داشته باشد و این دو عنصر باید بهطور هماهنگ با هم عمل کنند. در این صورت، نتیجه نهایی درمان میتواند به بازسازی روانی و احیای فرد منتهی شود.
همسویی نیت و هدف در درمان معنوی مشکلات روانشناختی
وی با تاکید به اینکه در این نوع درمان باید نیت فرد همسو با هدف او باشد تا عملها بهدرستی انجام شوند، خاطرنشان کرد: زمانی که نیت و هدف فرد با هم هماهنگ نباشد، درمان معنویِ نمیتواند بهطور کامل اثرگذار باشد. به عنوان مثال، وقتی فردی قصد انجام کاری را دارد ولی هدفش با نیت او تناقض دارد، این امر میتواند به ایجاد احساسات منفی مانند عذاب وجدان و اضطراب منجر شود. همچنین در درمان معنوی، انسان باید همواره به سمت عملی حرکت کند که از نظر معنوی بهترین انتخاب است. این انتخاب نه تنها باید از نظر روانشناختی سالم باشد بلکه باید با ارزشهای فرد همخوانی داشته باشد. زمانی که انسانها در مسیر معنویت و عقل حرکت میکنند، میتوانند تصمیمات عاقلانهای اتخاذ کنند، که در نهایت به سلامتی و بهبود روانیشان منجر شود.
بهرهگیری از عقل فطری در رهایی از مشکلات روانشناختی
این متخصص روانشناسی بالینی، به چالشهای درمان معنوی در جوامع مختلف پرداخت و افزود: یکی از مشکلات اصلی در این حوزه، عدم توجه به تنظیم نیت و هدف در فرآیند درمان است. در بسیاری از جوامع، معنویت بهدرستی در فرآیندهای درمانی لحاظ نمیشود و این میتواند باعث عدم اثربخشی درمانها شود. البته عقل فطری هر فرد بهطور طبیعی درک درستی از درست و غلط دارد و این درک به انسان کمک میکند که در مسیر صحیح زندگی حرکت کند. اگر انسانها بتوانند از این عقل فطری بهرهبرداری کنند، میتوانند به معنای واقعی زندگی خود را تنظیم کرده و از مشکلات روانشناختی رهایی یابند.
جان بزرگی با اشاره به تفاوتهای موجود بین عقل و هیجان، تاکید کرد: نظامهای شناختی ما باید بهطور هماهنگ با یکدیگر عمل کنند. به عبارت دیگر، ما نمیتوانیم تصمیمگیریهای خود را صرفاً بر اساس هیجان اتخاذ کنیم بلکه باید به عقل و سیستمهای فطری خود تکیه کنیم تا تصمیمات سالمتری بگیریم. در درمان معنوی، ما بهدنبال این هستیم که سیستمهای ادراکی فرد را پاکسازی کنیم و او را از تجربیات منفی و خاطرات آسیبزای گذشته آزاد سازیم. این فرآیند درمانی شامل پنج مرحله است که بهطور تدریجی فرد را از مشکلات روانشناختی رهایی میدهد و در نهایت او را به زندگی بهتر هدایت میکند.
وی افزود: درمان معنوی یکی از بهترین روشها برای کمک به افراد در مسیر بهبود وضعیت روانی و رسیدن به یک زندگی بهتر است. این نوع درمان به افراد کمک میکند که بهطور عمیقتری به خود و جهان پیرامونشان نگاه کنند و به معنای زندگی پی ببرند. زمانی که فرد در معرض شرایط خاص قرار میگیرد، میتواند تحت تاثیر سیستمهای غیر عقلانی و احساسی قرار گیرد. این شرایط گاهی موجب میشود که فرد در مسیر اشتباه قرار گیرد و به همین دلیل، نیاز به درمان و راهنمایی متخصصان احساس میشود.
او با تاکید به اینکه معنویت در درمان نهتنها یک فرآیند روحی است بلکه به نوعی از شناخت عمیق به زندگی و دنیا مرتبط میشود، خاطرنشان کرد: معنویت به فرد این امکان را میدهد که زندگی را با یک دیدگاه جدید و پر از امید و هدف نگاه کند. انسانها میتوانند با ارتباط با یک نیروی برتر یا معنای بالاتر، مسیرهای سخت زندگی را آسانتر طی کنند. اگر فرد، نیت صحیح و هدف معنوی داشته باشد، قادر است به عملهای خود معنی و ارزش دهد. این تنظیم صحیح میان نیت و هدف، به فرد این امکان را میدهد که در شرایط سخت نیز بتواند از مسیر درست منحرف نشود.
آثار جبرانناپذیر آسیبهای دوران کودکی بر شخصیت افراد
این متخصص روانشناسی بالینی، به آسیبهایی که ممکن است در دوران کودکی و نوجوانی ایجاد شود و بر سیستم روانی فرد تاثیرگذار باشد، اشاره کرد و گفت: منظور از نظام پروتکت شده در روانشناسی، سیستمهای طبیعیای هستند که افراد در سنین پایین بهطور فطری دارند. این سیستمها از آنها در برابر تهدیدات و آسیبها محافظت میکند. بسیاری از آسیبهای روانی و شخصیتی از ناآگاهی یا انحراف در این مفاهیم نشأت میگیرد. اگر فرد در سنین رشد دچار اختلال در فهم مفاهیم بنیادین شود، این موضوع میتواند آثار جبرانناپذیری بر شخصیت وی بگذارد.
وی افزود: استادی در آمریکا به من گفت، در درمانهای شناختی رفتاری که بهویژه برای مسلمانان کاربرد دارد، هر جلسه درمان را با یک آیه از قرآن تطبیق دادهاست و از این طریق به بیمار کمک میکند که نیت و هدفهایش را تحلیل کند. این روش در درمانهای روانشناختی اثربخشی بالایی داشته است. در حالی که در کشورهای دیگر پژوهشهای زیادی در زمینه ارتباط روانشناسی و معنویت انجام شده است، ما در ایران هنوز نتوانستهایم این مباحث را بهطور گسترده در سیستم آموزشی و درمانی خود بگنجانیم. امیدوارم که در آینده، روانشناسی معنوی در ایران جایگاه واقعی خود را پیدا کند و بهعنوان یکی از ارکان مهم در درمان مشکلات روانشناختی شناخته شود.
آیات قرآن کریم و ارتباط آن با مفاهیم روانشناختی
جان بزرگی با تاکید به اینکه برخی از آیات قرآن کریم نیز به مفاهیم روانشناختی اشاره دارند، خاطرنشان کرد: این آیات میتوانند بهطور چشمگیری به رواندرمانگران در تحلیل و درمان مشکلات روانی کمک کنند. در قرآن کریم بهطور واضح اشاره شده است که وقتی فردی عمل بدی انجام میدهد، در واقع بیشترین آسیب را به خود وارد میکند. این بهطور روانشناختی به معنای وجود یک نوع ضربه اخلاقی است که باعث ایجاد احساس گناه و نارضایتی در فرد میشود.
عدم پاسخگویی معنویت بدون مذهب به نیازهای روحی انسانها
او به تأثیرات روانی جنگها و رفتارهای خشونتآمیز بر افراد اشاره کرد و افزود: سربازان آمریکایی پس از جنگ عراق دچار مشکلات روانی شدید شدند. آنها همواره احساس گناه میکردند که جان انسانهای بیگناه را گرفتهاند. بررسیها نشان داد که درمانهای معنوی میتوانند به این افراد کمک کند تا با احساس گناه و آسیبهای روانی خود کنار بیایند. در گذشته، برخی معتقد بودند که معنویت باید از مذهب جدا باشد اما امروزه به این نتیجه رسیدهاند که معنویت بدون مذهب نمیتواند بهطور کامل به نیازهای روحی انسانها پاسخ دهد. ایدئولوژی یا مذهب میتواند به فرد کمک کند که هویت خود را پیدا کند و معنای زندگیاش را درک کند.
این متخصص روانشناسی بالینی به پژوهشهای جدید در زمینه روانشناسی معنوی اشاره کرد و گفت: در سالهای اخیر، روانشناسی معنوی در سطح بینالمللی رشد زیادی داشته است. در سالهای اخیر پژوهشهایی در زمینه تأثیر مذهب و معنویت بر روانشناسی انجام شده است. برخی از این پژوهشها در کشورهای غربی نشان میدهند که معنویت میتواند بهطور جدی در درمان اختلالات روانشناختی مؤثر باشد. در واقع، در برخی از کشورها، درمانهای معنوی بهعنوان یک روش درمانی اصلی شناخته شدهاند و نتایج بسیار مثبتی از آن بهدست آمده است.
جان بزرگی با اشاره به چالشهای فرهنگی و اجتماعی موجود در ایران در زمینه روانشناسی معنوی، خاطرنشان کرد: در ایران، علیرغم پیشرفتهای علمی در زمینه روانشناسی، هنوز جایگاه معنویت در درمانهای روانشناختی بهطور کامل شناخته نشده است، در کشورهای دیگر، روانشناسی معنوی بهعنوان یک شاخه مستقل و علمی در حال گسترش است، اما در ایران هنوز این زمینه به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که بهطور کلی، روانشناسی معنوی میتواند بهعنوان یک ابزار مؤثر در درمان اختلالات روانشناختی در ایران معرفی شود. امیدوارم که در آینده، این شاخه علمی در کشور ما گسترش یابد و بهطور جدی در فرآیندهای درمانی مورد استفاده قرار گیرد.
وی به اهمیت داشتن یک «نظام تشخیص درونی» اشاره کرد و گفت: فرد باید قادر باشد در هر موقعیت، تشخیص دهد که چه عملی صحیح است و چه چیزی نه. این توانایی، نیازمند یک سیستم روانشناختی سالم و پرورشیافته است، بسیاری از افراد، حتی در بدترین شرایط، قادر به بازگشت به وضعیت عادی خود هستند، اگر و اگر از یک نیروی معنوی یا امیدبخش برخوردار باشند. همچنین کسانی که در مراحل درمان با مسائل معنوی و فلسفی روبهرو میشوند، بهطور معمول جبرانکنندهتر و مقاومتر از کسانی هستند که تنها به درمانهای روانشناختی محدود میشوند.
انتهای پیام
نظرات