سالروز ولادت امام محمدتقی(ع)، نهمین امام شیعیان، فرصتی برای بازاندیشی در الگویی از امامت است که در عین کوتاهی عمر ظاهری، تأثیری عمیق و ماندگار بر تاریخ اندیشه اسلامی برجای گذاشت. امام جواد(ع) در شرایطی عهده‌دار امامت شد که سن کم ایشان، دستاویزی برای تردیدافکنی دشمنان و آزمونی جدی برای جامعه شیعه بود.

امام جواد(ع) با تکیه بر علم الهی، عقلانیت، مناظره و گفت‌وگو، نه‌تنها این تردیدها را برطرف کرد، بلکه نشان داد معیار رهبری دینی، سن و ظاهر نیست، بلکه علم، تقوا و توان هدایت جامعه است. مناظرات علمی ایشان با دانشمندان دربار عباسی، به‌ویژه یحیی بن اکثم، از نقاط عطف تثبیت جایگاه علمی امامت در تاریخ اسلام به شمار می‌رود.

امروز و در شرایطی که جوامع اسلامی با پرسش‌های نوپدید، چالش‌های فکری نسل جوان و بحران اعتماد به الگوهای مرجع مواجه‌اند، بازخوانی سیره امام جواد(ع) می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل فرهنگی، تربیتی و مدیریتی باشد؛ الگویی که بر گفت‌وگو، عقلانیت، کرامت انسان و مسئولیت‌پذیری اجتماعی تأکید دارد.

امام جواد(ع) امامت را از یک موقعیت فردی به نهادی عقلانی تبدیل کرد

حجت‌الاسلام والمسلمین علی رضایی، مدرس حوزه‌های علمیه فارس در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به شرایط تاریخی امامت امام جواد(ع) گفت: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های امام جواد(ع)، تثبیت عقلانیت در نهاد امامت است. ایشان در سنی به امامت رسید که دشمنان تصور می‌کردند می‌توانند اصل امامت را زیر سؤال ببرند، اما رفتار و علم امام این محاسبه را برهم زد.

وی افزود: مناظرات علمی امام جواد(ع) نه برای غلبه شخصی، بلکه برای دفاع از حقیقت و هدایت جامعه بود. امام با استدلال‌های دقیق فقهی و کلامی، نشان داد که امامت یک منصب الهی مبتنی بر علم لدنی است و نمی‌توان آن را با معیارهای ظاهری سنجید.

این مدرس حوزه علمیه تصریح کرد: امام جواد(ع) امامت را از یک موقعیت صرفاً فردی، به یک نهاد عقلانی و پاسخگو تبدیل کرد. ایشان به پرسش‌های مردم پاسخ می‌داد، شاگرد تربیت می‌کرد و شبکه وکلا را برای ارتباط مستمر با جامعه شیعه فعال نگه داشت.

رضایی ادامه داد: سیره امام جواد(ع) نشان می‌دهد که دین، در برابر پرسش و نقد، موضع تدافعی ندارد. امام نه‌تنها از پرسش نمی‌گریخت، بلکه آن را فرصتی برای تعمیق فهم دینی می‌دانست و این مسئله امروز برای حوزه‌های علمیه بسیار آموزنده است.

وی تأکید کرد: اگر امروز از بحران ارتباط نسل جوان با دین سخن می‌گوییم، یکی از راه‌حل‌ها بازگشت به روش امام جواد(ع) است؛ روشی مبتنی بر گفت‌وگو، استدلال و احترام به عقل مخاطب.

امام جواد(ع)، نماد جوان‌گرایی مسئولانه در اندیشه شیعه

محمدحسین احمدی، عضو هیات علمی دانشگاه و استاد معارف اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به جایگاه جوانی در سیره امام جواد(ع) اظهار کرد: امام جواد(ع) را می‌توان نماد جوان‌گرایی مسئولانه در اندیشه شیعه دانست. امامت ایشان نشان داد که جوانی نه‌تنها مانع مدیریت دینی نیست، بلکه می‌تواند فرصتی برای پویایی و نوآوری باشد.

وی افزود: در اندیشه امام جواد(ع)، جوان صرفاً مخاطب تربیت نیست، بلکه می‌تواند کنشگر اصلی در عرصه علم، دین و جامعه باشد. این نگاه، تفاوت بنیادین با نگرش‌های سنتی‌ای دارد که جوان را فاقد صلاحیت اجتماعی می‌دانند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: رفتار امام جواد(ع) با شاگردان، نخبگان و حتی مخالفان، مبتنی بر احترام و اقناع عقلانی بود. این مسئله الگویی مهم برای مدیریت فرهنگی امروز است که با نسل پرسشگر و آگاه مواجه است.

احمدی ادامه داد: یکی از پیام‌های مهم سیره امام جواد(ع) برای جامعه امروز، پیوند میان دینداری و عقلانیت است. امام نشان داد که دین نه در تقابل با عقل، بلکه در تکمیل و هدایت آن معنا پیدا می‌کند.

وی بیان کرد: اگر سیاستگذاری فرهنگی و آموزشی کشور بخواهد از سیره اهل‌بیت(ع) الهام بگیرد، باید به تجربه امام جواد(ع) در اعتماد به جوانان، گفت‌وگو با نخبگان و پرهیز از تحکم توجه ویژه داشته باشد.

امام جواد(ع) پاسخگوی چالش‌های فکری زمانه خود بود

زهرا موسوی، کارشناس و پژوهشگر دینی نیز در گفت‌وگو با ایسنا با تأکید بر بُعد فکری امامت امام جواد(ع) گفت: دوران امامت امام جواد(ع) مقارن با گسترش مکاتب فکری و کلامی مختلف بود و امام با آگاهی دقیق از این فضا، نقش فعالی در پاسخ به شبهات ایفا کرد.

وی افزود: مناظرات امام جواد(ع) صرفاً منازعات علمی نبود، بلکه نوعی مدیریت فکری جامعه به شمار می‌رفت. امام با تبیین دقیق مفاهیم فقهی و اعتقادی، مرز میان دین اصیل و قرائت‌های انحرافی را روشن می‌کرد.

این پژوهشگر دینی تصریح کرد: یکی از ویژگی‌های برجسته امام جواد(ع)، پیوند علم با اخلاق بود. ایشان حتی در مواجهه با مخالفان، از دایره انصاف و کرامت انسانی خارج نمی‌شد و همین مسئله موجب جذب دل‌ها به سوی مکتب اهل‌بیت(ع) شد.

موسوی ادامه داد: امروز که جامعه با انبوهی از شبهات دینی در فضای مجازی مواجه است، روش امام جواد(ع) در پاسخگویی آرام، مستدل و بدون تخریب طرف مقابل، می‌تواند الگویی مؤثر باشد.

وی تأکید کرد: بازخوانی سیره امام جواد(ع) نباید به مراسم و مناسبت‌ها محدود شود، بلکه لازم است این سیره به زبان امروز ترجمه و در نظام آموزشی، رسانه‌ای و فرهنگی کشور جاری شود.

به گزارش ایسنا، سالروز ولادت امام محمدتقی(ع) یادآور الگویی از امامت است که عقلانیت، گفت‌وگو، جوان‌گرایی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را در هم آمیخته است.

امام جواد(ع) نشان داد که دین می‌تواند پاسخگوی مسائل زمانه باشد، مشروط بر آنکه با عقل، اخلاق و احترام به مخاطب همراه شود. بازگشت به این الگو، می‌تواند مسیر روشنی پیش‌روی جامعه امروز در مواجهه با چالش‌های فکری و فرهنگی ترسیم کند.

انتهای پیام