كليساهاي مارگيوركيس (گلپاشين)، مارتوما (بالولان) ‌و قره‌باغ جزو مهمترين كليساهاي تاريخي استان آذربايجان غربي هستند. به گزارش بخش ايرانشناسي ايسنا، كليساي مارتوما در ده بالولان از معال ترگور در 60 كيلومتري غرب شهرستان اروميه قرار دارد كه مارتوما (‌حضرت توما) يكي از 12 حواري حضرت مسيح (ع) و به عقيده‌ي مورخان مسيحي،‌ مؤسس اولين كليسا در ايران است. اين كليسا مكعب مستطيل شكل و بدون نماسازي مي‌باشد و مصالح به كار رفته در بنا قلوه سنگ‌هاي نامنظم بوده و در بعضي نقاط آن نيز تخته سنگ‌هاي رسوبي بسيار بزرگ با ملاط گچ و خاك به كار رفته است. در جبهه‌ي داخلي سنگ‌ها كاملا منظم و يكنواخت كار گذاشته شده ‌اند و داخل كليسا نيز بدون تزيينات بوده و تا محل پاتاق‌ها گچ كاري شده است. با توجه سبك معماري كليساي مارتوما و مقايسه‌ي آن با ساير كليساهاي قديمي در ايران، اين بنا يكي از بهترين نمونه‌هاي كليساهاي ‌آشوري و متعلق به دوره‌ي ساساني است. همچنين كليساي مارگيور كيش (گلپاشين) در هشت كيلومتري شرق اروميه در روستاي گلپاشين قرار دارد و در سال 1905 ميلادي بر بقاياي كليساي قديمي بنا شده است. مصالح به كار رفته در اين بنا تماما از آجرهاي چهارگوش و برج ناقوس آن به شيوه‌ي زيبايي كار شده و از دور نظر هر بيننده‌اي ‌را به خود جلب مي‌كند. سقف پوششي كليساي مارگيوركيس چوبي بوده و بر روي چهار ستون چوبي قرار گرفته و پوشش بالاي محراب گنبد آجري مي‌باشد و بر روي تاق‌هاي جناقي كار شده است. كليساي قره باغ يكي ديگر از بناهاي تاريخي آذربايجان غربي مي‌باشد و با توجه به كتيبه‌اي كه به خط ارمني در سردر اين بنا قرار دارد، قدمت آن را به دوره‌ي ايلخانيان مي رساند. اين كليسا در 70 كيلومتري شمال شهرستان اروميه در ده قره باغ قرار دارد و از بيرون به شكل مكعب مستطيل و بدون نماسازي مي باشد. تمام ديوارهاي جانبي كليسا با سنگ لاشه و قلوه سنگ ساخته شده و ملاط به كار رفته در آنها گچ و خاك است. بناي فوق بر روي چهار ستون چهارگوش سنگي از نوع لاش قرار گرفته و ملاط به كار رفته در اين ستون‌ها ماسه و آهك مي‌باشد. كليه‌ي قسمت‌هاي بنا از داخل و خارج با اندود ضخيمي از نوع گچ بندكشي شده و تاق‌هاي كليسا به فرم و پوشش گنبدها نيز با قلوه سنگهاي ريز و درشت كار شده است. محراب كليساي قره باغ به طرف شرق مي باشد و در طرفين آن دو اتاقك ديده مي‌شود. انتهاي پيام