تعامل حوزه و دانشگاه به عنوان دو نهاد آموزشي كه شايد به نظر برسد مباني و مفاهيم كاري تقريبا متفاوتي دارند، سال‌هاست كه در سطوح مختلف مطرح مي‌شود و مورد بررسي قرار مي‌گيرد. گذشته از دلايل تاريخي كه براي وحدت اين دو مجموعه گفته مي‌شود، ضرورت‌هاي اجتماعي، سياسي و فرهنگي براي نزديكي آنها بيش از پيش مورد توجه قرار گرفته و توصيه‌هاي حضرت امام خميني (ره) براي تعامل هر چه بيشتر اين دو، موضوع وحدت را به يكي از مسائل مهم و قابل بحث تبديل كرده است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمين مجيد انصاري، رييس پژوهشكده امام خميني (ره) و انقلاب اسلامي و عضو مجمع روحانيون مبارز در گفت‌وگو با خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، به تبيين ديدگاههاي حضرت امام (ره) در اين خصوص پرداخته است.
انصاري در دفاع تئوريك از مساله وحدت حوزه و دانشگاه گفت: «حوزه و دانشگاه صرفا يك تقسيم‌بندي تخصصي و علمي دارند، وگرنه هر دو نهاد مسووليت رهبري فكري و علمي جامعه و تامين نيازمندي‌ها و سعادت مادي و معنوي جامعه اسلامي را عهده‌دار هستند و طبعا با توجه به تخصصي بودن علوم، حوزه علميه در بخش‌هايي بيشتر كار مي‌كند و دانشگاه نيز در بخش‌هاي ديگر فعال است؛ ولي مجموعه اين دو، مديران، دانشمندان و مسوولان اداره امور جامعه را تربيت مي‌كنند. در حقيقت پشتوانه تئوريك وحدت حوزه و دانشگاه، وحدت دين و سياست در عرصه خرد و كلان جامعه است.»
رييس پژوهشكده امام خميني (ره) و انقلاب اسلامي، در تبيين انديشه‌هاي امام راحل درباره وحدت حوزه و دانشگاه اظهار داشت: «حضرت امام (ره) همواره سعادت و پيشرفت جامعه را در اصلاح، پويايي، تعهد و مسووليت‌پذيري دو نهاد حوزه و دانشگاه مي‌دانستند و از آغاز نهضت مبارزه خود بر وحدت اين دو تكيه مضاعف داشتند. زماني كه از وحدت حوزه و دانشگاه صحبت مي‌كنيم، سخن از برداشتن مرز بين اين دو و درهم آميختگي آنها نيست. در واقع حوزه متكفل بخشي از علوم جامعه است و دانشگاه متكفل بخشي ديگر؛ اما اين دو در هدف به يك نقطه مي‌رسند و آن رهبري فكري جامعه است. لذا حضرت امام (ره) از نخستين روزهاي انقلاب اسلامي تمام سعي خود را به كار بردند تا بين اين دو ارتباط بهتري برقرار كنند.»
وي با بيان اينكه يكي از دستاوردهاي بزرگ انقلاب اسلامي، آشتي عملي حوزه و دانشگاه بود، خاطرنشان كرد: «البته تلاش براي وحدت حوزه و دانشگاه قبل از انقلاب توسط حضرت امام (ره) و روشنفكران و بزرگاني كه هم در دانشگاه و هم در حوزه فعاليت مي‌كردند، مانند شهيد آيت‌الله مطهري، شهيد آيت‌الله مفتح و شهيد آيت‌الله بهشتي آغاز شده بود. اين تلاش‌ها همراه با كوشش دانشگاهيان بزرگي مثل مرحوم دكتر علي شريعتي، تعامل حوزه و دانشگاه را ممكن كرده است.»
اين عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام با اشاره به بند «د» وصيت‌نامه حضرت امام خميني (ره)، يادآور شد: «امام (ره) با تحليل عميق و تاريخي، جدايي دانشگاه و حوزه را به اهداف استعماري منتسب كردند و آغاز جدايي اين دو را نقشه كشورهاي استعمارگر خوانده و شروع آن را در دوران رضاخان معرفي كرده‌اند. امام (ره) به انزوا كشاندن روحانيت و جدا كردن دانشگاه از حوزه مديريت جامعه در آن زمان را از مشكلات عمده تاريخ ايران مي‌دانستند و تاكيد مي‌كردند كه دانشگاه و حوزه بايد با انسجامشان، راه را بر چپاول كشور از سوي بيگانگان ببندند و موجبات استقلال همه‌جانبه كشور را فراهم كنند. در ديدگاه حضرت امام (ره) هر اقدامي كه براي بدبين كردن دانشگاهيان نسبت به علماي دين صورت مي‌گيرد و يا مسائلي كه براي دور كردن علما از انديشمندان دانشگاهي مطرح مي‌شود، در كارشكني‌هاي دشمنان ريشه دارد.»
انصاري افزود: «به محض اينكه آهنگ جدايي اين دو قشر از يكديگر نواخته شد، بايد با بدبيني انگشت اتهام را متوجه استعمارگران كرد و به ريشه‌يابي آن پرداخت. حوزويان بايد با نهايت احترام و تكريم به دانشگاهيان بنگرند و دانشگاهيان نيز بايد به حوزه‌هاي علميه و علماي دين به عنوان همكاران و همفكران خود نگاه كنند. در يك نگاه كلان، حوزه و دانشگاه بايد خود را از يك مجموعه بدانند و نسبت به مشكلات يكديگر احساس مسووليت كنند. كليه نظرات امام (ره) در مورد حوزه و دانشگاه، مسووليت‌هايشان و وحدت آنها با يكديگر، از سوي موسسه نثر آثار حضرت امام به چاپ رسيده است كه علاقه‌مندان مي‌توانند ديدگاههاي ايشان را مورد مطالعه قرار دهند.»
رييس پژوهشكده امام خميني (ره) و انقلاب اسلامي در ادامه گفت‌وگو با ايسنا با اشاره به ضرورت نشر افكار و انديشه‌هاي حضرت امام از سوي مراكز علمي، تصريح كرد: «حوزه و دانشگاه در يك تعامل مستمر و به دور از شعارزدگي، بايد به عنوان يك ضرورت براي وحدت تلاش كنند. در اين زمينه ديدگاههاي حضرت امام (ره) به عنوان يك عالم بزرگ كه در حوزه‌هاي مختلف صاحب اثر هستند، بايد بيشتر مورد توجه قرار بگيرد. اين خصوصيت براي امام تنها در مباحث نظري نيست، بلكه از لحاظ علمي نيز شاهد انقلاب بزرگي بوديم كه با رهبري ايشان و با تاكيد بر مباني اسلام و توجه به تفكرات مردم صورت گرفت. در دانشگاه‌هاي بزرگ دنيا، افكار چهره‌هاي بزرگي مانند نهرو و گاندي تدوين مي‌شود، پس مي‌توان بيش از اين به انديشه‌هاي ناب امام كه در حوزه‌هاي مختلف به صورت تخصصي مطرح شده‌اند، پرداخت.»
انصاري گفت: «در هر مقطعي كه از انديشه‌هاي امام استفاده كرديم و با تكيه بر نظرات روشن ايشان پيش رفتيم، موفقيت‌هاي بزرگي به دست آورده‌ايم؛ ولي هرجا كه افكار ايشان را چه در حوزه و چه در دانشگاه فراموش كرديم، ضربه جدي خورديم.»
اين عضو مجمع روحانيون مبارز با بيان اينكه امام (ره) انديشه‌هاي متعالي بسياري در زمينه مردم‌سالاري ديني و اتكا به نظرات مردم داشتند، گفت: «انديشه امام (ره) آن‌قدر وسيع است كه پاسخگوي نياز جامعه ما در امروز و آينده و در موضوعات مختلف خواهد بود. بايد در جهت نهادينه كردن اين نظرات در مقاطع مختلف مديريتي كشور تلاش كرد. افكار امام (ره) بايد در جامعيت خودش مورد توجه قرار گيرد، نه اين كه هر گروه در رابطه با اهداف خود و با توجه به منافع سازماني از آن استفاده كند.»
مجيد انصاري در ادامه درباره وضعيت فعلي وحدت حوزه و دانشگاه گفت: اگر دولت يا حكومت بخواهند در حوزه‌هاي پژوهشي وارد كار حوزه و دانشگاه شوند و استقلال فكري و شهامت اعلام نظر اين دو نهاد را محدود كنند، هر دو را دچار آفت كرده‌اند. اين همان آفتي است كه حضرت امام در وصيت‌نامه خود به آن اشاره مي‌كنند كه در زمان رضاخان و محمدرضا شاه در ايران وجود داشت. آنها حوزه‌ها را محدود و سعي كردند كه اين‌گونه دانشگاهيان را نسبت به علما بدبين كنند؛ ولي انقلاب اسلامي خط بطلاني بر اين عقيده كشيد. كمك‌هاي دولت از لحاظ مالي و مقرراتي مي‌تواند موجب رشد و توسعه‌ي حوزه و دانشگاه شود؛ به‌ويژه اين كه حوزه‌ي علميه در معرض پاسخگويي به كل جهان اسلام است و نياز به امكانات ارتباطي و اطلاع‌رساني، قابل مقايسه با وظايف محدود قبل از انقلاب نيست و انجام اين رسالت بدون كمك‌هاي دولت غير ممكن است. اگر مديران مي‌خواهند كشور را به سمت توسعه پيش ببرند بايد بر روي افزايش بودجه‌هاي تحقيقي و پژوهشي كه در برنامه پيش‌بيني شده، بيشتر فكر كنند. نبايد به بهانه‌ي دولتي شدن دانشگاه و حوزه، راه پشتيباني دولت از آنها و مديريت عمومي آنها را ببنديم. اگر حوزه و دانشگاه را بدون حمايت منطقي به حال خود رها كنيم، شاهد يك هرج و مرج فكري در كشور خواهيم بود. آن چه كه مهم است، توجه به اين نكته است كه احزاب و گروه‌هاي سياسي به دنبال بهره‌برداري ابزاري از حوزه و دانشگاه نباشند. برخي از جريان‌هاي سياسي سعي مي‌كنند با سوءاستفاده از احساسات پاك طلاب جواني كه تازه به حوزه‌ي علميه وارد شده‌اند، از آنها براي اهداف سياسي خود سرباز پياده بسازند. حوزه و دانشگاه بايد فراتر از اين امور به رسالت خود عمل كنند.
انصاري توضيح داد: يكي از كارهايي كه دانشگاه و حوزه مي‌توانند به طور تخصصي انجام دهند، آسيب‌شناسي وحدت حوزه و دانشگاه است. بايد ببينيم كه عملكرد نظام در اين عرصه طي 25سال گذشته چگونه بوده است. طبعا توفيقات و ناكامي‌ها در كنار هم بوده‌اند. برخي دانشگاهيان حضور روحانيون در دانشگاه را با نگاه مميزي مي‌بينند و برخي گروه‌هاي افراطي و خشونت‌طلب در حوزه، سكولاريسم و دين گريزي را به تمام اهالي دانشگاه نسبت مي‌دهند. بذر اين بدبيني‌ها و شك‌ها به دست عواملي مشكوك در حوزه و دانشگاه پاشيده شده و پيش از اين بيم آن مي‌رفت كه تمامي دستاوردهاي نظام براي نزديكي اين دو نهاد، از بين برود؛ ولي در سال‌هاي اخير آقاي خاتمي به عنوان يك روحاني روشنفكر و مظهر وحدت حوزه و دانشگاه عمل كردند و گام‌هاي مثبت و خوبي را با پرداخت هزينه‌هاي سنگين برداشتند؛ گرچه بي‌مهري نسبت به ايشان چه در دوران رياست‌جمهوري و چه در حال حاضر، وجود داشته است.
اين عضو مجمع روحانيون مبارز، در ادامه گفت‌وگويش با ايسنا درباره رابطه‌ي اين مجمع با فضاي دانشگاه، خاطرنشان كرد: مجمع توانسته است به عنوان يك تشكل روحاني روشنفكر ارتباط خود را با دانشگاه‌ها حفظ كند. اين رابطه چه در دوران دبير كلي آقاي كروبي و چه در حال حاضر، همواره دستاوردهاي مثبتي داشته است. آقاي خاتمي نيز به عنوان عضو ارشد و رييس شوراي مركزي مجمع روحانيون مبارز، همان‌طور كه يك چهره‌ي روحاني هستند، در سطح دانشگاه‌ها نيز وجهه‌ي علمي دارند و مي‌توانند چهره‌ي تابناك و مسووليت‌پذير دانشگاه و حوزه ايران را در سطح بين‌الملل نمايندگي كنند. سخنراني‌هاي اخير ايشان در جمع انديشمندان كشورهاي مختلف، نمادي از وحدت علمي حوزه و دانشگاه است.
انصاري در پايان سخنان خود تاكيد كرد: امروز بيش از گذشته به وحدت قولي و عملي حوزه و دانشگاه براي تنوير افكار عمومي نياز است. جريان‌هاي مرموزي در حال فعاليت هستند كه اختلاف بين اين دو نهاد را دامن بزنند. اين وضعيت اقتضا مي‌كند كه دانشجويان و طلاب با شناخت درست و با شجاعت بيشتر در مبارزه با اين جريان‌هاي انحرافي تلاش كنند.
گفت‌وگو از خبرنگار ايسنا: شكوه خسرواني
انتهاي پيام
نظرات