افزايش جمعيت سالمند در جهان، تمام جوامع را با چالش‌هايي در اين زمينه مواجه كرده كه ايران نيز از آن مستثني نيست. دوران سالمندي بيماري، ناتواني و در نهايت وابستگي‌هاي جسمي و روحي را به دنبال خواهد داشت. آلزايمر يكي از بيماري‌هاي شايع دوران پيري و كهولت است. با توجه به ماهيت تخريبي بيماري آلزايمر، كاركردهاي شناختي فرد به تدريج از بين رفته و اين اختلال نه تنها موجب آزار خود فرد شده بلكه عملكرد خانواده‌ها را هم تحت تاثير قرار مي‌دهد. بنابراين ارائه راهكارها و برنامه‌هاي مناسب در جهت ارتقا وضعيت جسمي و روحي سالمندان بسيار مهم است.
دكتر مريم نوروزيان، دانشيار بيماري‌هاي مغز و اعصاب و سرپرست كميته علمي انجمن آلزايمر ايران در گفت‌وگو با خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، آلزايمر را يكي از علل شايع زوال عقل (دمانس) عنوان كرد و گفت: آلزايمر به تدريج و آهسته آهسته بروز كرده به طوري كه حتي اطرافيان نزديك فرد متوجه تغييرات نمي‌شوند. در فرد مبتلا به آلزايمر، حافظه دچار اختلال شده و پرسش سوالات تكراري، گم كردن وسايل شخصي و در موارد شديد پيدا نكردن محل سكونت و نشناختن اطرافيان دور و نزديك را به دنبال دارد.
سرپرست دپارتمان حافظه دانشگاه علوم پزشكي تهران با اشاره به اختلالات روانپزشكي بيماري آلزايمر گفت: در بيماري آلزايمر فرد ممكن است به تدريج به اطرافيان بدبين شده كه اين بدبيني پايه واقعي ندارد. در موارد پيشرفته نيز پرخاشگري كلامي و حتي فيزيكي مشاهده مي‌شود. به طور كل علايم آلزايمر پيش رونده بوده اما سير بيماري حدود سه تا 10 سال به طول مي‌انجامد و خانواده سال‌هاي زيادي با بيمار درگير هستند.
به گفته وي، در مراحل پيشرفته، بيمار قدرت شناخت نزديكان، درخواست آب و غذا و همچنين كنترل نظافت را از دست مي‌دهد، به طور كلي توانايي‌هاي مغز يكي يكي از دست رفته و قواي عقلاني مغز دچار آسيب مي‌شود تا مرحله آخر كه فرد بي اختيار بوده و كنترل ادرار و مدفوع را نيز از دست مي‌دهد.
دكتر اميد رضائي، متخصص اعصاب و روان، شاخص بيماري آلزايمر را اختلال در حافظه عنوان كرد و به ايسنا، گفت: در بيماري آلزايمر با وجود اختلال در حافظه، هوشياري دست نخورده و بيمار كاملا هوشيار است، اما از به يادآوردن برخي مسايل عاجز است. گروهي از كاركردهاي عالي عصبي – رواني مانند هوش، يادگيري، گفتار و زبان دچار آسيب شده و قدرت حل مسايل را از دست مي‌دهد.
به گفته اين متخصص اعصاب و روان، در بيمار مبتلا به آلزايمر آگاهي نسبت به زمان، مكان و اشخاص آسيب ديده و بيمار قادر به تمركز بر يك موضوع نيست. همچنين قضاوت و توانايي‌هاي اجتماعي فرد دچار پس رفت مي‌شود. با پيشرفت بيماري به تدريج بيمار گذشته خود را فراموش كرده و در نهايت حتي خود را نيز به ياد نمي‌آورد.
دكتر رضائي گفت: در پي افزايش ناتوانايي‌ها، فرد مبتلا به آلزايمر گاهي نسبت به اطرافيان و مراقبان بدبين شده و در پي اين بدبيني رفتارهاي خصمانه از خود بروز مي‌دهد. حتي بيمار مبتلا به آلزايمر مي‌تواند تحريك پذير و انفجاري باشد. علاوه بر تغييرات شخصيتي، اضطراب و افسردگي در اين بيماران زياد است.
اين متخصص اعصاب و روان با اشاره به عوامل خطر ساز دمانس نوع آلزايمر، گفت: آلزايمر در زنان نسبت به مردان شايع‌تر است. همچنين در صورتي كه از خانواده درجه يك كسي مبتلا به آلزايمر باشد احتمال بروز در ديگر اعضا بيشتر است. سابقه ضربه به سر و سندرم داون (كه در عوام مونگوليسم خوانده مي‌شود) با بروز آلزايمر ارتباط دارد. اين مجموعه عوامل تغييراتي در ساختار سلولي – مولكولي مغز را به دنبال داشته و باعث بروز علايم باليني آلزايمر مي‌شود.
دكتر نوروزيان، رسوب پروتئين آميلوئيد در مغز را از علل اصلي بروز آلزايمر دانست و تصريح كرد: پروتئين آميلوئيد در حالت طبيعي بايد در مغز شكسته و حل شود؛ اين در حالي است كه در بيماري آلزايمر اين پروتئين به دلايلي حل نشده و رسوب مي‌كند.
وي به ايسنا گفت: در خانواده‌هاي داراي سابقه ابتلا به آلزايمر احتمال بروز اين بيماري سه تا چهار برابر بيشتر از ديگران است. آلزايمرهاي زودرس (حدود 35 تا 40 سالگي) بسيار ژنتيكي بوده و سير تندي دارد.
اين متخصص مغز و اعصاب، آلزايمر را بيماري مربوط به سالمندان دانست و ادامه داد: در سنين جوان و ميانسال عواملي مانند اضطراب، افسردگي، زندگي شلوغ، ذهن نامنظم و ... علت اختلال حافظه است.
نوروزيان، تشخيص بيماري آلزايمر را اين چنين توضيح داد: استفاده از جمله‌هاي تكراري با ساختار كلامي اشتباه و مشاهده علايم فراموشي طي مصاحبه پزشك با بيمار، آلزايمر تشخيص داده شده و استفاده از MRI مغز، آزمايش‌هاي خون، بررسي تيروئيد، تست‌هاي روانشناسي و در صورت نياز نوار مغز، به روش كمي در تشخيص آلزايمر موثر است.
وي علت مرگ در بيماران مبتلا به آلزايمر را عفونت‌هاي ادراري و تنفسي يا ذات الريه ناشي از اختلال در بلع عنوان كرد.
سرپرست كميته علمي انجمن آلزايمر با بيان اينكه درمان ريشه كن كننده‌اي براي آلزايمر شناخته نشده است در عين حال گفت: امروزه پرخاشگري‌ها، عصبانيت‌ها، بي قراري و به طور كلي اختلالات رفتاري بيمار مبتلا به آلزايمر به وسيله داروهاي مناسب قابل كنترل بوده و بوسيله درمان‌هايي كه امروزه به كار گرفته مي‌شود مي‌توان اميدوار بود كه هم فرد مبتلا و هم خانواده وي از كيفيت زندگي بهتري برخوردار باشند. امروزه برخي از داروها به منظور كند كردن سير بيماري به كار گرفته مي‌شوند.
وي با بيان اينكه مغزي كه دچار بيماري آلزايمر مي‌شود اساسا نسبت به دارو حساس است، تاكيد كرد: از آنجا كه سالمندان نسبت به انواع داروها حساس بوده و احتمال بروز عارضه دارو در آنها زياد است، بهتراست تجويز دارو براي اين افراد بايد به دقت و با دوز مناسب انجام شود.
دكتر نوروزيان، متخصص مغز و اعصاب گفت: در دوران پيري و سالمندي فراموشي به صورتي نيست كه زندگي فرد را تحت تاثير قرار دهد. بنابراين با بروز علائم آلزايمر اگر خانواده‌ها به موقع مراجعه كنند هم بيمار و هم خانواده با مشكلات كمتري مواجه خواهند شد. بنابراين كليه افراد بايد نسبت به اختلال حافظه در سالمندي حساس باشند.
دكتر رضايي متخصص اعصاب و روان نيز در ادامه عمده درمان در بيماري آلزايمر را معطوف به خود بيمار دانست اما درعين حال برنقش خانواده در اين بيماران نيز تاكيد كرد و گفت: در درمان آلزايمر دو گروه درمان‌هاي رواني – اجتماعي و درمان‌هاي دارويي به كار گرفته مي‌شود. در درمان‌هاي رواني – اجتماعي، ورزش و رژيم غذايي مناسب گنجانده مي‌شود. همچنين بهتر است راهكارهايي براي مداراي بيمار با عملكرد معيوب سيستم عصبي – رواني مانند استفاده از تقويم براي آگاهي به زمان، تنظيم برنامه به منظور سازمان دادن به فعاليت‌ها و يادداشت برداري براي رفع مشكل حافظه در دستور كار قرار گيرد.
به گفته اين متخصص اعصاب و روان، بيماران مبتلا به آلزايمر بهتر است در گروه‌هايي به منظور ابرازهيجانات گرد يكديگر جمع شوند كه اين گروه‌ها معمولا شامل خود بيماران آلزايمري است. البته افرادي كه براي اين گروه درماني انتخاب مي‌شوند بايد به ميزاني از حافظه و عملكرد شناختي مغز برخوردار باشند كه قادر به انجام فعاليت گروهي باشند.
وي با بيان اينكه بهتر است خانواده‌ها و مراقبان بيماران مبتلا به آلزايمر هرچند وقت يكبار به منظور تخليه احساسات خود جلسات گروه درماني تشكيل داده و با يكديگر گفت‌وگو كنند، تصريح كرد: مراقبان بيمار با مشاهده پس رفت تدريجي بيمار با گروهي از احساسات مانند گناه، خشم، فداكاري و همچنين تحليل رفتن قواي خود روبرو هستند. مراقبان از خود گذشتگي كرده و خود را وقف مراقبت از بيمار مي‌كنند. گاهي احساس نفرت تدريجي از اين فداكاري شكل گرفته و از طرفي ديگر بااحساس گناه ناشي از اينكه ما بيمار داريم و در قبال وي مسوول هستيم روبرو هستند.
عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي و توانبخشي خانواده به تقسيم وظايف در مراقبت از بيمار مبتلا به آلزايمر توصيه كرد و ادامه داد: به منظور كاهش احساسات ناخوشايند، مراقبان بيمار مبتلا به آلزايمر نيز بايد در جلسات گروه درماني متشكل از خانواده‌هاي بيماران شركت و با يكديگر گفت و گو كنند. به اين ترتيب مشاهده اين كه ديگران هم مشكلات آنها را دارند مي‌تواند در تخليه احساسات ناخوشايند آنها موثر باشد.
اين متخصص اعصاب و روان، پيگيري درمان بيماري، ايجاد آرامش و برقراري ارتباط با بيمار به شكل يادآوري و به كار گرفتن حافظه را از وظايف مراقبان بيماران مبتلا به آلزايمر عنوان و در عين حال به تقسيم كار در جهت جلوگيري از خستگي مراقبان تاكيد كرد و گفت: خانواده‌هاي اين بيماران در صورت بروز مشكل به كارشناسان در اين زمينه مراجعه كنند؛ چرا كه احساس حمايت از طرف يك فرد صاحب علم مي‌تواند در تسكين خانواده موثر باشد.
دكتر رضايي ضمن اشاره به درمان‌هاي دارويي آلزايمر، به كنترل بيماري‌هاي ديگر بيمار مانند ديابت و كنترل فشار خون تاكيد كرد و ادامه داد: فشار خون بيمار مبتلا به آلزايمر بايد در بالاترين حد طبيعي تنظيم شود؛ چرا كه فشارخون پايين تشديد علايم آلزايمر را به دنبال دارد. همچنين برخي هورمون‌هاي زنانه در زنان يائسه به عنوان كمك درمان آلزايمر استفاده مي‌شوند.
وي از يك داروي گياهي به نام «جينكو بيلوبا» به عنوان تقويت كننده حافظه ياد كرد و افزود: گفته مي‌شود، «آسپرين» مي‌تواند در كنترل پيشرفت اين بيماري موثر باشد. به طور كلي داروهاي پيشنهاد شده در درمان آلزايمر، سير بيماري را كند يا متوقف كرده و در بهترين حالت با استفاده از اين داروها سير بيماري معكوس مي‌شود.
اين متخصص اعصاب و روان در مورد توانايي‌هاي جسمي و فيزيكي بيماران مبتلا به آلزايمر گفت: گاهي به دليل كاهش استفاده از عضلات،افت توانايي‌هاي فيزيكي و جسماني در بيماران مشاهده مي‌شود. به طور كلي آلزايمرناتوانايي‌هاي فيزيكي سالمندان را تشديد مي‌كند. بنابراين در جهت تقويت عضلات و همچنين كنترل سير بيماري، ورزش و فعاليت‌هاي جسماني توصيه مي‌شود.
به گفته دكتررضائي، آلزايمر يك بيماري قابل كنترل بوده و طبق آمار حدود 15 درصد اين بيماري به طور كامل مهار مي‌شود.
بر اساس آنچه گفته شد، بروز آلزايمر در برخي افراد و در سنين 50-45 سال به بالا تقريبا اجتناب ناپذير است. اين در حالي است كه با انجام فعاليت‌هاي بدني مناسب، ورزش و به كار گرفتن حافظه مي‌توان آن را به تعويق انداخت. در اين ميان نقش تغذيه را نمي‌توان ناديده گرفت.
به گزارش ايسنا در ادامه دكتر مسعود كيمياگر، متخصص تغذيه، اسيدهاي چرب امگا 3 را در پيشگيري و تخفيف عوارض آلزايمر موثر دانست.
وي از گردو، ماهي و روغن‌هاي كلزا، به عنوان منابع سرشار از امگا 3 ياد كرد و گفت: اسيدهاي چرب امگا 3 را مي‌توان به صورت مكمل نيز دريافت كرد. نظرات مخالف و موافق درباره تاثير برخي ويتامين‌ها بر اين بيماري زياد است. اما ويتامين E و برخي ويتامين‌هاي ديگر با دوز مناسب، مي‌توانند در اين زمينه موثر باشند.
دكتر كيمياگر به استفاده از يك تغذيه سالم، متنوع و شامل همه مواد مغذي در جهت پيشگيري و تخفيف عوارض آلزايمر توصيه كرد و در عين اينكه استفاده از انواع سبزي‌ها و ميوه‌ها در حد فراوان را براي مبتلايان به آلزايمر موثر دانست، بر نقش پروتئين‌ها و اسيدهاي آمينه در مغز تاكيد كرد.
به گفته وي به نظر مي‌آيد بروز آلزايمر در بسياري از موارد به دليل كمبود پروتئين است. همچنين كمبود آهن نيز مي‌تواند تاثير منفي بر درك، شناخت، حافظه و تمركز داشته باشد. بنابراين يك تغذيه سالم حاوي ميوه و سبزي فراوان، استفاده از روغن‌هاي سالم و مصرف دوبار ماهي در هفته، يك توصيه كلي براي بيماران مبتلا به آلزايمر است.
دكتر كيمياگر با اشاره به اينكه ممكن است بيمار مبتلا به آلزايمر گاهي خوردن غذا را فراموش كند، ادامه داد: اين بيماران به منظور رسيدگي به امور روزانه و همچنين يادآوري صرف غذا نياز به پرستار دارند. به طور كلي غذاهاي خشك مانند كتلت، تخم مرغ پخته، كوكو، نان و پنير، گردو و ماست كمتر در معرض فساد قرار مي‌گيرند. به طور كلي مي‌توان گفت اعتدال و تنوع در مورد سالمندان و مبتلايان به آلزايمر مصداق دارد.
انتهاي پيام
نظرات