به‌سازي فضاي شهري و مدرن كردن بناهاي كلان‌شهر تهران، تخريب بسياري از بناهاي تاريخي را با حال‌وهواي گذشته‌ها درپي داشته است. استخوان بسياري از بناهاي تاريخي زير چرخ‌دنده‌ي لودرهاي شهرداري خرد شده است و برخي ديگر نيز آماده‌ي نابود شدن‌اند تا چشم پايتخت‌نشينان به مدرن‌ترين فضاهاي شهري با آسمان‌خراش‌هايي كه در رقابت با هم، هر روز از روز پيش بالاتر مي‌روند، عادت كند.
به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، شهرداري تهران به‌دنبال هرچه بهتر كردن فضاها، رنگ زرد را براي بناهاي فرسوده‌ي تهران انتخاب كرد، تا ساختمان‌هايي كه اين رنگ بر قامت آن‌ها مي‌نشيند، تخريب شوند و جاي خود را به پاركينگ‌ها يا آسمان‌خراش‌ها بدهند. در اين ميان، گويا شهرداري منطقه‌ي 11 تهران يكي از مناطق پيش‌رو در تخريب آثار تاريخي است؛ اين شهرداري تاكنون اقدام به تخريب چند بناي تاريخي در خيابان‌هاي جمهوري و ولي‌عصر كرده و با افتخار بر خرابه‌هاي آن‌ها نام پاركينگ نهاده است. اين درحالي است كه هنوز مشخص نيست، چند درصد از اين‌گونه ساختمان‌ها، ارزش هويتي دارند يا آيا توسط كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري شناسايي و بررسي شده‌اند؟
بناي تاريخي تخريب‌شده در خيابان جمهوري نبش كوچه‌ي شهريار كه توسط شهرداري تخريب شد و چندي بعد، بناي قديمي كنار آن هم به جمع تخريب‌شدگان پيوست، نمونه‌ي كوچكي از بناهاي قديمي است كه بدون هيچ بررسي و كارشناسي، توسط شهرداري تخريب مي‌شود.
مسؤول دفتر فني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران در اين‌باره به خبرنگار بخش ميراث فرهنگي ايسنا، گفت: به‌طور قطع مي‌گويم، آن‌گونه كه بايد روي اين خانه‌ها بررسي نشده است و بسياري از آن‌ها هنوز شناسايي نشده‌اند.
مهدي معمارزاده توضيح داد: بافت معماري ايراني در گذشته و در بحث شهرسازي بر مبناي معماري درون‌گرا بوده است، يعني در نماي بيرون خانه، تجلي و ارزش خاصي در كل بناهاي مربوط به هر دو قشر پايين و بالاي جامعه ديده نمي‌شود و همه با اندود كاهگل پوشانده شده‌اند. همه‌ي ارزش‌ها درون خانه و دور حياط مركزي متمركز بوده‌اند. به همين دليل، هنوز در بافت تاريخي از اين نوع خانه‌ها وجود دارند كه متأسفانه شناسايي نشده‌اند.
وي بيان كرد: مشاوران شهرداري منطقه‌ي 12 تهران، در بازار اقدام به شناسايي خانه‌ها كرده‌اند، ولي اين شناسايي به‌صورت پلاك‌به‌پلاك نبوده است. درحالي‌كه در قالب بافت، بايد اين‌گونه به شناسايي‌ها نگاه شود.
او بافت‌هاي تاريخي را داراي ويژگي خاصي دانست و افزود: بافت، يك مجموعه‌ي ارگانيك است كه در طول زمان به نسبت اهالي و شهر شكل گرفته است. اكنون تهران قديم را در مناطقي مانند عودلاجان، سنگلج، چاله‌ميدان و بازار مي‌بينيم كه پس از آن، در قالب حصار ناصري گسترش يافته است.
به گفته‌ي معمارزاده، در ايران روي اين قضيه ضعيف عمل شده است. به همين دليل، اكنون بسياري از بافت‌هاي ارزشمند خود را از دست داده‌ايم و بقيه نيز دست‌خوش تخريب و نوسازي شده‌اند.
كارشناس فني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران تأكيد كرد: اگر هرچه سريع‌تر، مديريت شهري و در رأس آن، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در اين زمينه اقدامي انجام ندهد، باز هم شاهد تخريب‌هاي مختلفي در بافت تاريخي تهران و شهرهاي ديگر ايران خواهيم بود؛ نمونه‌ي آن، محله‌ي عودلاجان است كه زماني بخش‌هايي از آن تخريب شد و اكنون خوشبختانه توسط سازمان نوسازي و ميراث فرهنگي طرحي براي عودلاجان مياني درحال تهيه است.
وي در پاسخ به پرسش خبرنگار ايسنا درباره‌ي شناسايي و معرفي بافت‌ها و بناهاي تاريخي تهران براي جلوگيري از تخريب آن‌ها، اظهار داشت: در سطح شهر تهران تاكنون حدود 2300 بناي ارزشمند كه قابليت حفظ و نگه‌داري را به‌عنوان مواريث فرهنگي دارند، شناسايي و به شهرداري مناطق معرفي شده‌اند.
وي نوع كاربري اين بناها را بيشتر مسكوني و سپس مسجد، حمام، حسينيه، تكيه و باغ ارزيابي و بيان كرد: با توجه به بافت تاريخي گسترده‌ي تهران، دست كم در محدوده‌ي مركزي، حصار ناصري را در منطقه‌ي 12 و بخشي از منطقه‌ي 11 مي‌توان دانست كه بخش اعظمي از بناهاي تاريخي در آن محدودند. هم‌چنين شهرري به‌عنوان يكي از مناطق شهرداري تهران، يك شهر باستاني است و جداي از آن، روستاهايي مانند كن، پونك، چيذر، قلهك و ده ونك كه در دل شهر كنوني تهران قرار دارند، بافت‌هايي ارزشمند هستند كه هنوز روي آن‌ها اقدامي صورت نگرفته است و اين‌ها نيز دست‌خوش ساخت‌وسازهاي سليقه‌يي و شايد بي‌برنامه در سطح شهر شده‌اند.
او در پاسخ به اين پرسش كه آيا بناهاي تاريخي شناسايي‌نشده‌اي در تهران وجود دارند؟ گفت: زماني كه براي سركشي به بافت‌هاي تاريخي مي‌روم، بارها شده است كه با بناهاي ارزشمندي روبه‌رو مي‌شوم. در محدوده‌هاي تاريخي مانند عودلاجان و بازار، كل بافت ثبت شده و بسيار به‌ندرت تك‌بنايي در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است، چون رويكرد سازمان به حفظ كليت بافت به‌عنوان يك مجموعه‌ي تاريخي است و اين مشكلي است كه ما در عودلاجان و سنگلج با آن روبه‌رو هستيم.
وي ادامه داد: عودلاجان در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده، ولي هنوز مشكل آن حل نشده است. در سنگلج نيز ساخت‌وسازهاي زيادي با ارتفاع پنج و شش طبقه به‌صورت دايم درحال انجام‌اند.
مسؤول دفتر فني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران اظهار كرد: براساس طرح تفصيلي قبلي شهرداري به‌عنوان تعريض معابر، ناگهان يك اتوبان از بافتي تاريخي يا گذر عبور مي‌كند. اين اتفاق ممكن است در هر نقطه‌اي از كشور رخ دهد و به‌عنوان يك معضل مهم وجود دارد.
معمارزاده اضافه كرد: هرچند تاكنون اقدامات ارزنده‌اي توسط دفتر حفظ و احياي بافت‌هاي تاريخي سازمان ميراث فرهنگي در اين زمينه انجام شده، ولي هنوز به نتيجه‌ي قطعي نرسيده‌اند. به همين دليل، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري بايد هرچه سريع‌تر اقداماتي را در اين زمينه انجام دهد. البته هنوز ضوابط خاصي براي حفاظت و حراست از بافت‌هاي تاريخي، دست كم در تهران تعريف نشده‌اند.
به گزارش ايسنا، بناهاي قديمي در تهران كم نيستند، بناهايي كه به دلايل متعدد مانند دخالت يا عدم موافقت مالكان يا ورثه‌ي آن‌ها نسبت به هر نظارتي بر بنا، انجام عمليات روي آن‌ها دشوار شده است. بناهايي مانند خانه‌ي حيدري زنگنه در خيابان ولي‌عصر نبش خيابان اهلي شيرازي كه به گفته‌ي كارشناس مرمت آثار تاريخي استان تهران، اين ملك اكنون در اختيار ورثه است و آن‌ها بنا را به چند قسمت تقسيم کرده‌اند و هر کدام به انجام کاري در بنا تمايل دارند.
رضا موسوي به خبرنگار ايسنا گفت: يکي از وراث اين بنا به سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تهران درخواست تخريب و نوسازي را داد كه با مخالفت ما روبه‌رو شد. پس از آن، درخواست ثبت بنا داده شد و بعد از نااميد شدن مالك براي تخريب، اكنون مايل به فروش بنا به ميراث فرهنگي شده است و تا وقتي كه بنا ثبت نشود، امکان چنين کاري وجود ندارد. ضمن اين‌که مالك در اين‌باره با ما همکاري نمي‌كند و ظاهرا اين قضيه درحال پي‌گيري قانوني است.
از ديگر بناهاي قديمي تهران، بنايي آجري و بزرگ در وسط شهر، يعني در خيابان ولي‌عصر بعد از سه‌راه جمهوري در كوچه‌ي شهيد سخنور است كه اگر روزي كسي همت كند و كتيبه‌ي سردر آن را تميز كند، نخستين مريض‌خانه‌ي تهران را روبه‌روي خود مي‌بيند؛ مريض‌خانه‌اي كه به گفته‌ي ساكنان فعلي‌اش، سال 1342 كار خود را به‌پايان رسانده و اكنون خانواده‌اي در آن ساكن است.
نمونه‌اي ديگر از تخريب خانه‌هاي تاريخي، بنايي قاجاري بود كه در خيابان ولي‌عصر بعد از سه‌راه جمهوري قرار داشت و توسط شهرداري شبانه تخريب شد و اكنون تاقچه‌ها و نشانه‌هاي كمي از آن در حياط گودبرداري‌شده باقي مانده‌اند.
به‌نظر مي‌رسد، مالكان بناهاي قديمي از ترس از دست دادن اختيار خود در ملك‌هاي‌شان به‌دنبال راه چاره‌اي هستند تا آن‌ها را از حالت قديمي و تاريخي درآورند و به همين دليل، يا شبانه اقدام به تخريب آن‌ها مي‌كنند يا نخست فضاي داخلي بنا را خراب و در پايان كار، ديوار جلويي را خراب مي‌كنند تا سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري را در عمل انجام‌شده قرار دهند.
انتهاي پيام
نظرات