*سادهنويسي در شعر امروز* شمس لنگرودي: به موج سادهنويسي كه راه افتاده است، اميدوارم
محمد شمس لنگرودي با بيان اينكه من يكي از مدافعان و مبشران سادهنويسي در شعرم، با تأكيد بر تمايز سادهنويسي با سادهلوحي، گفت، به موج سادهنويسي كه راه افتاده، اميدوار است و حالا امتياز در اين موضوع است؛ نه پيچيدهنويسي.
اين شاعر در گفتوگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، دربارهي وضعيت سادهنويسي در شعر امروز، گفت: قبل از اينكه بخواهم به اين سؤال پاسخ دهم، بد نيست نكتهاي را بگويم. چند سال پيش در نيويورك بودم. در خيابان پنجم، تعدادي مغازهي كوچك دربسته بود. همراهي كه با من بود، پرسيد ميداني اينها چيست؟ گفتم مغازه. گفت، اينها مغازههاي ويژهاي هستند كه براي رفتن به آنها بايد از چند هفته قبل وقت گرفت و مثلا يك پيراهن خريد؛ پيراهني هم كه مثل همهي پيراهنهاست.
او در ادامه متذكر شد: بسته شدن درها به روي انبوهي از مردم و اختصاص يافتن به نوعي اشرافيت مختص خيابان پنجم نيويورك نيست؛ اين موضوع با مدرنيته شروع شده است. وقتي بعد از مدرنيته قرار شد مواهب زندگي در اختيار تمام تودههاي مردم قرار گيرد، به مرور در جوامع دو شاخه از مردم پيدا شدند؛ يكي تودههاي مردم و ديگري جريان نازكي از اشرافيت و نخبگان. اين موضوع در شعر هم اتفاق افتاد و شعر آرام آرام مثل نقاشي و ساير هنرها در دسترس همگان قرار گرفت؛ اما بخشي از هنر هم اختصاصيتر و نخبهگراتر شد و آرام آرام وارد اتاقهاي خاصي براي عدهي خاصي شد.
شاعر «ملاح خيابانها» با بيان اينكه اين قضيه اوايل قرن بيستم رو به گسترش رفت، ادامه داد: بعد از جنگ جهاني دوم، اعتراضات روشنفكري كه در آمريكا توسط نسل بيت و در فرانسه توسط اگزيستانسياليستها رخ داد، در نهايت به پستمدرنيستم ختم شد. يكي از مسائل پستمدرنيسم، همگاني كردن هنر است و اينكه ضرورتي ندارد نقاشي فقط براي عدهاي خاص باشد و شعر براي عدهاي نخبه كه براي هم كف بزنند؛ موسيقي هم پاپ و عمومي ميشود. اين اتفاق بعد از مدرنيته حالا رو به تصحيح شدن پيش ميرود.
شمس لنگرودي همچنين يادآور شد: شعر از سالهاي 60 ميلادي رو به سادگي رفت؛ از جمله در ايران هم دارد رو به سادگي ميرود. اخيرا يكي از برندگان داستاننويسي در انگلستان ميگفت، نميفهمم چرا جيمز جويس بايد اينقدر پيچيده بنويسد.
اين شاعر معتقد است: پيچيدهنويسي اگر در گذشته امتياز بود، الآن نيست و حالا امتياز در سادهنويسي است؛ اما نكتهي مهم اين است كه سادگي به معناي سادهلوحي نيست. سادگي به قول حافظ به معناي آسمان هزارنقش است؛ يعني به رغم سادگي ظاهري، هر اتفاق هنري در درون آن اثر بيافتد و مردم در برخورد اول با آن ارتباط برقرار كنند. آنكه بيشتر بر ابزار كار مسلط ميشود، اتفاقا ساده مينويسد و ضرورتي نميبيند كه خوانندگانش را با پيچيدهنويسي از دست بدهد.
او همچنين تأكيد كرد: براي عدهاي كه به گمان من ميفهمند؛ اما خودشان را به نفهمي ميزنند، براي چندمينبار ميگويم قصدم از سادهنويسي، «به علي گفت مادرش روزي...» نيست؛ بلكه شعر حافظ است كه صدها سال مردم به گمان آنكه ساده است و ميفهمند، با آن فال ميگيرند و متخصصان از آنجايي كه دقايقش را درنمييابند، او را «لسانالغيب» گفتهاند.
شمس لنگرودي افزود: ساده سخن گفتن سخت است. وقتي ساده مينويسيد، حتما بايد نكته و مفهوم برجستهاي در آن باشد كه مخاطب را جذب كند.
او با بيان اينكه سادهنويسي دو گونه است، در اينباره توضيح داد: يك نوع سادهنويسي بعد از گذشتن از موانع و مسلط شدن بر كار است كه شاعر توانايي كار را مييابد و ديگر اينكه يكي سادهلوحانه فكر ميكند كه ساده نوشتن آسان است و به سادگي رو ميآورد.
به اعتقاد نويسندهي «تاريخ تحليلي شعر نو»، در دنيا هميشه هنرمنداني محبوب ميشدند كه روش سادهنويسي را داشتند و در برخورد اول، كارشان قابل دسترس بود؛ اما وقتي عميق ميشويم، ميبينيم كه چيزهاي بسيار عميقي در آثار آنها وجود دارد.
او با برشمردن شاعراني چون فردوسي، حافظ، مولوي و سعدي به عنوان شاعراني كه تودههاي مردم شعرشان را ميخوانند؛ اما شعرهايشان بسيار عميقاند، گفت: معمولا غامضنويسي از ناتواني است؛ يعني هنرمندي كه جوانب كار برايش معلوم نيست، پيچيده مينويسد و اگر جوانب كار برايش مشخص باشد، پيچيده نخواهد نوشت.
اين شاعر همچنين از خاقاني به عنوان شاعري پيچيدهنويس ياد كرد كه جز براي دانشگاه در هيچ جاي ديگري به درد نميخورد.
او در پايان با بيان اينكه بعد از سالها دوري مردم از شعر معاصر، خوشبختانه به دلايل عديدهاي، شاعران جوان به سادهنويسي روي آوردهاند، متذكر شد: آنهايي در اين كار موفقاند كه پيچيدگي كار را بشناسند و فقط در سطح باقي نمانند و بيش از پرداختن به تصوير، به عمق مفاهيم توجه كنند. به اين موج سادهنويسي كه چندي است راه افتاده، اميدوارم و فكر ميكنم تحول عظيمي در شعر رخ خواهد كرد و مخاطبان عظيمي را جذب خواهد كرد. دليلي ندارد مردم براي چيزي كه با آن ارتباط برقرار نميكنند، هزينه صرف كنند.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بیاحترامی به اشخاص، قومیتها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزههای دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر میشود.
نظرات