يك كارشناس حوزه‌ي ميراث فرهنگي گفت: خانه‌ي «صداقت» يكي از معدود نشانه‌هاي باغ‌هاي تهران، يك يادمان تاريخي و يكي از نشانه‌هاي تاريخ گذشته‌ي محله‌ي منيريه در تهران بود، كه اكنون در حال تخريب است.

اسكندر مختاري در گفت‌و‌گو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، بحث حقوق مالكانه‌ي افراد را بهانه‌اي براي تخريب آثار تاريخي در زمان حال دانست و بيان كرد: اين بحث كه به‌تازگي از سوي ديوان عدالت اداري مطرح مي‌شود، جديد نيست؛ اين مسأله از زمان قانون عتيقات (سال 1309) مطرح بوده، ولي به‌تازگي باب جديدي در اين زمينه گشوده شده است و با اين نام، آثار را از فهرست آثار ملي خارج مي‌كنند.

نهادهاي دولتي مكلف به دفاع از حقوق عمومي مردم شوند

وي با بيان اين‌كه تصور مي‌كنم، همان‌قدر كه حقوق مالكانه اهميت دارد، حقوق عمومي نيز داراي اهميت است، ادامه داد: اكنون بايد به اين فكر بود كه هرچه زودتر قانون جبران عدم‌النفع حقوق مالكان بناهاي تاريخي در يك مرجع قانوني به تصويب برسد تا نهادهاي دولتي و عمومي مكلف به دفاع از حقوق عمومي مردم شوند و از حقوق مالكانه‌ي افراد نيز با هدف تضييع نشدن آن دفاع شود.

بايد از تخريب آثار با كمك ميراث فرهنگي و شهرداري جلوگيري كرد

او عملكرد سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و شهرداري را در اين زمينه بسيار مثمر ثمر ارزيابي كرد و گفت: سازمان ميراث فرهنگي در وهله‌ي نخست و سپس شهرداري و بعد از آن، سازمان‌هاي مردم‌نهاد بايد براي به‌وجود آمدن چنين اتفاقي كمك كنند. يك نهاد كه حامي حقوق عمومي است، بايد اين قضيه را پيگيري كند. از سوي ديگر، نمي‌توان دست روي دست گذاشت تا هر روز يك اثر از بين برود.

مختاري مدرسه‌ي «تقواپيشگان»، خانه‌ي «زند نوابي» و عمارت «صبا» در خيابان برادران مظفر را از جمله بناهاي تاريخي تخريب‌شده از چندماه پيش تا كنون دانست و اظهار كرد: نشانه‌هاي تاريخي شهر تهران در حال از بين رفتن هستند. چطور اين نشانه‌ها را مي‌توان حفظ كرد و چگونه وظايف سازماني مانند سازمان ميراث فرهنگي را مي‌توان محقق كرد. اگر قرار است آثار تاريخي از يك مجري دستور تخريب بگيرند، بنابراين وظيفه‌ي سازمان ميراث فرهنگي در نگهداري و پاسداشت هويت يك ملت چه خواهد بود؟

اثري تاريخي با اين روند در شهر باقي نمي‌ماند

اين كارشناس حوزه‌ي ميراث فرهنگي بيان كرد: نه‌تنها سازمان ميراث فرهنگي، بلكه مجلس، قوه‌ي قضاييه و مسؤولان نيز بايد در نشستي مشترك اين قضيه را به بحث و بررسي بگذارند. اگر اين‌گونه پيش رود، اثري تاريخي در شهر باقي نمي‌ماند و فهرست آثار ملي ريزش مي‌كند. سازمان ميراث فرهنگي نيز ديگر جايگاهي ندارد و اساسنامه‌ي آن هم از اعتبار ساقط مي‌شود.

هزينه‌ي نگهداري از يك اثر تاريخي را همه‌ي مردم مي‌توانند پرداخت كنند

مختاري تخريب «سراي دلگشا» در بازار تهران را سبب بي‌اعتبار شدن دستگاه‌هاي دولتي در انجام وظايف‌شان دانست و گفت: اين كافي نيست كه بگوييم فقط يك حكم قضايي به اين امر منجر شده است، چون دامنه‌ي ضايعات آن زياد بود. همان‌گونه كه ساخت يك خيابان در افكار عمومي توجيه شده، حفاظت از نشانه‌هاي تاريخي نيز امري توجيه‌پذير در افكار عمومي است. همان‌گونه كه هزينه‌ي تملك بناها و ساخت خيابان در يك شهر با ماليات و عوارض تأمين مي‌شود، هزينه‌ي نگهداري از يك اثر تاريخي را نيز همه‌ي مردم شهر مي‌توانند پرداخت كنند.

وي درباره‌ي اين ديدگاه كه مردم سبب تخريب آثار تاريخي مي‌شوند نيز اظهار كرد:‌ به‌طور قطع، مالكان، سازمان‌هاي مردم‌نهاد، علاقه‌مندان به حوزه‌ي ميراث فرهنگي و رسانه‌ها در كنار مسؤولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري موظف به حفظ آثار تاريخي هستند و نگهداري بسياري از اين آثار از عهده‌ي يك فرد به‌تنهايي خارج است، پس بايد تسهيلاتي در اختيار آن‌ها گذاشته شود.

او با اشاره به پيش‌بيني امتيازهاي قانون‌گذاري مانند معافيت از پرداخت حق اشتراك آب و برق به مالكان بناهاي تاريخي، گفت: اين كافي نيست، يكي از امتيازهايي كه به مالكان آثار تاريخي براي حفظ بناها مي‌توان داد، تغيير كاربري است كه بتوانند به يك بناي تاريخي، كاربري خدماتي يا تجاري بدهند و در واقع، با افزايش قيمت محدوده‌ي مورد استفاده، عدم‌النفع جبران شود.

اين مدرس دانشگاه ادامه داد: در شهرهايي مانند رم كه در حفاظت از بافت‌هاي تاريخي موفق هستند، تخريب اثر تاريخي به ضرر مالك است و فرآيند حفاظت از آثار تاريخي به‌گونه‌اي پيشرفت كرده كه هر اثر تاريخي از نظر اقتصادي باارزش است و آثار غيرتاريخي از لحاظ اقتصادي بدون ‌ارزش هستند. به همين دليل، مالكان بناهاي غيرتاريخي تلاش مي‌كنند، در بناهاي خود از نشانه‌هاي تاريخي استفاده كنند تا به آن، هويت تاريخي بخشند.

مختاري رسيدن ايران به شهرهايي مانند رم را در زمينه‌ي حفاظت از بافت‌هاي تاريخي منوط به گذشت 20 سال زمان دانست و گفت: كار بسيار سختي است؛ اگر بتوانيم از همين امروز اين كار را آغاز كنيم، 20 سال ديگر به نقطه‌ي كنوني شهر رم مي‌رسيم. البته نمي‌توان تا آن زمان صبر كرد، چون خانه‌هاي تاريخي تا آن زمان قلع و قمع مي‌شوند. به نظر مي‌رسد، به يك اقدام فوري نياز داريم كه بايد توسط شهرداري، مسؤولان ميراث فرهنگي، قوه‌ي قضاييه، مردم و رسانه‌ها انجام شود.

اگر مانع تخريب‌ها نشويم شهري بدون خاطره خواهيم داشت

مختاري بيان كرد: خانه‌ي «صداقت» در محله‌ي منيريه، هويت محله‌اي را دور خود جمع كرده بود و اكنون با تخريب آن، ديگر نمي‌توان سكونت خاطره‌انگيزي در اين محله داشت. تخريب چنين خانه‌هايي سبب پاك شدن بخشي از هويت و خاطرات ساكنان محله مي‌شود. شهر بدون خاطره شهر خوبي نيست، اگر اين منوال به پيش رود و نتوان مانع اين تخريب‌ها شد،‌ چند سال ديگر شهري بدون خاطره خواهيم داشت.

او با تأكيد بر اين‌كه حتا حاشيه‌نشين‌هاي اطراف شهرها نيز نسبت به محله‌ي خود تعلق خاطر دارند، گفت: با وجود داشتن بناهاي باارزش و تاريخي در سطح شهر تهران، چطور لحظه به لحظه به اين سمت مي‌رويم كه نشانه‌هاي تعلق به گذشته، زمان و هويت‌مان را پاك كنيم؟ اين‌كه سازماني مانند شهرداري وظيفه‌ي خود را برعهده‌ي ميراث فرهنگي يا قوه‌ي قضاييه بگذارد يا برعكس، كافي نيست. آيندگان درباره‌ي ما قضاوت مي‌كنند.

تعداد تخريب آثار سر به فلك زده است

وي با تأكيد بر لزوم انديشيدن تدبير براي حفاظت از آثار تاريخي، اظهار كرد: ميل به توسعه در تهران هميشه وجود داشته است، تا كنون با تدبير توانسته‌ايم به جايي برسيم كه تعدادي از آثار تاريخي را نگه داريم؛ اما اگر روند تخريب آثار در گذشته 10 درصد بود، اكنون تعداد تخريب‌ها سر به فلك زده است.

به گفته‌ي او، خانه‌ي «صداقت» يكي از معدود خانه‌ها در محدوده‌ي منيريه‌ي تهران است كه نشانه‌هاي خانه ـ باغ‌هاي تهراني را دارد. همچنين بين خيابان ولي‌عصر تا 30 متري كارگر، از جمله مناطقي بود كه در گذشته، نشانه‌هاي خانه ـ باغ را در خود داشت و اطراف آن، مملو از باغ بود. تعدادي از اين باغ‌ها به فرمانفرما متعلق بود كه در دوره‌ي آغاز قرن معاصر خريده و در آن، كاخ مرمر ساخته شد و در طرف ديگر آن نيز ساختمان نخست‌وزيري مستقر شد و كاخ‌هايي كه كنار خيابان كاخ قديم و فلسطين كنوني بودند، نيز جزو كاخ‌هاي سلطنتي قرار گرفتند و به‌دنبال آن، در ضلع جنوبي خيابان امام خميني (ره) دانشكده‌ي افسري در باغ اميريه ساخته شد.

مختاري اضافه كرد: از آن نقطه به سمت جنوب، خانه ـ باغ‌هاي مردم قرار داشت. كوشك‌هايي در ميان اين باغ‌ها برپا بود، خانه‌ي «صداقت» نيز يكي از اين كوشك‌ها بود؛ ولي اكنون نشانه‌هاي معدودي از باغ‌هاي آن دوره و باغ و كوشك «صداقت» باقي مانده است. بيشتر باغ‌ها در محدوده‌ي كنوني منطقه‌ي 11 شهرداري تهران قرار داشتند.

انتهاي پيام