مستند «انتهای خیابان پاستور» دربارهی انتخابات ریاست جمهوری اخیر پس از اولین نمایش، نقد و بررسی شد.
به گزارش خبرنگار بخش سینمایی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، این مستند ساختهی محسن خانجهانی، جعفر محمدی عصر 18 شهریورماه برای اولینبار در سالن سینما «تک» خانه هنرمندان به نمایش درآمد.
پس از نمایش این مستند،جلسهی نقد و بررسی با حضور صادق زیباکلام استاد دانشگاه ، اردعطارپور و مرتضی ندایی مستندساز و سازندگان فیلم محسن خانجهانی و جعفر محمدی برگزار شد.
مرتضی ندایی در ابتدا گفت: خوشحالم که این فضا در خانه هنرمندان بوجود آمد و ابتکار خوبی به خرج دادند که سعی میکنند تا برای اولینبار فیلمها را برای تماشاگران به نمایش دربیاورند.
ارد عطارپور در ادامه به ویژگی مستندهای قبلی خانجهانی اشاره کرد و گفت: من کارهای او را تعقیب میکنم. او ویژگی منحصر به فردی دارد و سوژهای را که دیگران از آن بیتفاوت می گذرند را بسیار سریع ردیابی میکند و به صورت فیلم بلند یا مستند به آن میپردازد. جدا از موضوع، چگونگی پرداخت به آن، وجه تمایز او با مستندسازان دیگر است.
او یادآور شد: فکر میکنم فیلمهای «ارتفاع 437»، «کلاه شیشهای»،«صندلی 237»، موفقترین فیلمهای این فیلمساز محسوب میشوند که در جشنواره «حقیقت» هم یکی از آنها جایزه گرفته است و در جشنواره فیلم فجر نیز کاندید دریافت بهترین مستند بود.
این مستندساز تصریح کرد: طرحهای دیگری نیز از خانجهانی دیده شده است که در همهی آنها خط طنز وجود دارد که او با درایت از آنها استفاده و انرژی فیلم را تامین میکند. در فیلم «انتهای خیابان پاستور» نیز این ویژگی در شروع و بخشی از فیلم به خوبی توانست انرژی فیلم را تامین کند. فیلم با لحظههای کوتاهی که به پشت صحنه انتخابات میرود، اثر را به یک درام بزرگ تبدیل میکند اما میتوانست به شکل کلاسیک نیز طراحی شود. اما کارگردان ترجیح داده بود که ما با نگاه لحظه گرایی آن را تعقیب کنیم تا در میانه فیلم با آن همراه شویم.
ارد عطارپور در عین حال گفت: استفاده بیش از حد از آرشیو در میانهی فیلم، آن را با کمبود انرژی مواجه کرده است.
او ادامه داد: موادی که در فیلم استفاده شده بود را پیش از این در مناظرههای انتخاباتی دیدهایم. اما در ابتدای فیلم شاهد روایت دیگری بودیم که با استنباط دیگری بازگو میشد بنابراین چون فیلم بر مبنای تاثیرات لحظهای پیش میرفت و برنامهای برای 90 دقیقه فیلم وجود نداشت درقسمت های پایانی دچار افت شده است، با این وجود «جان پلتو» جمله جالبی دارد که «درام نویس لازم نیست یک قاضی باشد، میتواند یک شهادتگر باشد و وظیفه اصلی او شهادت دادن است» از این بابت که فیلم به سینمای مستند نزدیک است، میتواند قابل تامل باشد.
صادق زیبا کلام استاد دانشگاه نیز گفت: غافلگیر شدم، در دوران انتخابات به جاهای مختلفی برای سخنرانی و مصاحبه رفتم که یکی از مفصلترینهای آن در منزل خودم صورت گرفت. وقتی از من برای این نشست،دعوت شد، تصور میکردم برای دیدن همان فیلمی که در خانه از من گرفته شده است میآیم و باید به سوالات سیاسی پاسخ بدهم بنابراین فکر نمیکردم باید صحبت کنم.
او با اشاره به مستند «انتهای خیابان پاستور» ادامه داد: به عقیده من کار خوبی بود اما نکتههای که آقای ارد عطارپور به آن اشاره کردند درست است و فیلم کمی خسته کننده میشود اما بسیاری در ایران وجود دارند که مناظرهها را به صورت جدی دنبال نکردند. فکر میکنم، فیلم به صورت مستند سینمایی نیست و بخشی از تاریخ تحولات سیاسی - اجتماعی معاصر ایران است. یکی از کسانی که در آینده به شدت به این دسته از فیلمها علاقمند خواهند شد و ممکن است بارها آن را نگاه کنند، محصلین، پژوهشگران،اساتید و صاحب نظران ایرانشناسی، علوم سیاسی، جامعه شناسی و تاریخ هستند، چون این انتخابات بسیار مهم بود.
صادق زیباکلام با اشاره به روند انتخابات اخیر تصریح کرد:چرا در فیلم به یکی از پاسخهای مهم که چطور آقای روحانی 19 میلیون رای آورد و تعداد قابل توجهی از کسانی که انتخابات را تحریم کرده بودند و روز آخر رای دادند، پرداخته نشده است؟ بسیاری این تفکر را داشتند که مگر قرار است با رای دادن ما چیزی عوض شود؟ و اگر آنها نیامده بودند الان آقای قالیباف رییس جمهور بود. بنابراین من انتظار داشتم که کارگردان در فیلم نشان دهد که چطورکسانی که نمیخواستند رای بدهند تصمیم گرفتند که این کار را انجام دهند. گرچه من دیر آمدم اما 80 درصد از فیلم را دیدم و در این زمان، فیلم به شما نمیگوید که چه شد تا همه کسانی که انتخابات را تحریم کرده بودند به پای صندوقهای رای آمدند؟ من در جایگاه یک استاد علوم سیاسی معتقدم که اگر این کارگردان دوباره بخواهد مستندی بسازد، باید به اساسیترین داستان این انتخابات و بهمنی که اتفاق افتاد تا بسیاری رای بدهند، بپردازد.
مرتضی ندایی هم در بخش دیگری از سخنانش گفت: به عقیده من این فیلم اندازهای وارد مرحله خبررسانی شده است تا مجموعهای از آنچه که اتفاق افتاده است را کنار هم بگذارد به خصوص در دقیقههایی که شاهد به کار بردن موسیقی برای برانگیختن احساسات هستیم.
او همچنین ادامه داد: فیلم از کسانی که به عنوان حماسهآفرینان سیاسی قلمداد شدهاند، خالی است. ما در این فیلم با مردمی که به طور اتفاقی در همان صحنه تبلیغاتی فیلم حضور دارند مواجه هستیم. ما مردم هیجان نزده را در فیلم نمیبینیم. با آن بخش از مردمی هم که تا لحظههای آخر تصمیم نگرفته بودند در انتخابات شرکت کنند، روبرو نیستیم. من با دیدن فیلم احساس می کردم که این حماسه را هشت کاندیدا خلق کردند و من فکر میکنم بخشی از فیلم از حب علی نبوده است و از بغض معاویه بوده است.
جعفرمحمدی یکی از سازندگان مستند «انتهای خیابان پاستور» با اشاره به تصاویر آرشیوی صدا و سیما در این زمینه بیان کرد: من و آقای خان جهانی درباره اینکه چه بخشهای تصاویر آرشیوی صدا و سیما را در فیلم بیاوریم، بسیار بحث کردیم و با توجه به آمار و نظرسنجیهایی که صدا و سیما انجام داده بود، 50 درصد مردم تصمیم گیری خود را با دیدن برنامههای تلویزیونی و مناظرهها انجام داده بودند بنابراین صدا و سیما خواه، ناخواه نقش آفرین بود و بسیاری بعد از دیدن مناظرهها تصمیم گرفتند که رای بدهند، بنابراین ما نمیتوانستیم نقش صدا و سیما را کمرنگ نشان دهیم.
او ادامه داد: در تصویر بعدی که آقای روحانی میگویند من حقوقدان هستم، من سرهنگ نیستم، به عقیده من این جمله در تاریخ سیاسی ایران ماندگار خواهد بود و این فیلم تنها به فرزندان این مقطع محدود نمیشود بلکه فرزندان آینده را هم برای مخاطب در نظر گرفته است تا آنها نیز این مقطع از تاریخ را ببینند. نکته دیگری که آقای زیبا کلام هم به آن اشاره کردند بحث تحریمیهاست که به قول آقای عارف در فیلم آمده که نیامدن مبارزه نیست بلکه شکست و عقبنشینی است و اصلاحطلب هیچگاه عقب نشینی نمیکند.
محمدی در پاسخ به سوالی مبنی براین که چرا بعضی از موضوعها در فیلم کمرنگ است و چراهای دیگری که در آن وجود دارد گفت: ما 20 روز فرصت تبلیغات نامزدها را داشتیم و نمیتوانستیم همهی آن را در 90 دقیقه فیلم جمعآوری کنیم، ما مجبور بودیم برخی قسمتها را کد گذاری کرده و از کنار آن رد شویم، ما 90 دقیقه زمان و 12 ساعت مناظره داشتیم که لحظه به لحظه آن مهم بود بنابراین چارهای جز کد گذاری و انتخاب بخشهایی که به عقیده ما مهم بود نداشتیم، شاید دوستان بگویند موضوع رد صلاحیت آقای هاشمی نیز مهم بود و چرا در این فیلم کمرنگ است که البته مهم بوده است اما هر کدام از این ماجراها به تنهایی قابلیت یک فیلم 90 دقیقه ای را دارد.
در ادامه ندایی از عطارپور پرسید، به نظر شما در برخی از مواردی که به قول دوستان مجبور به کد گذاری شدند، نمیتوانستند قسمتهای دیگری را نیز با استفاده از این روش در فیلم جای دهند؟ که او پاسخ داد: من درباره کدگذاری نظری ندارم. اما فکر می کنم میتوانستند تعلیق بیشتری در فیلم ایجاد کنند یعنی موقعیت کاندیدا را نسبت به یکدیگر ارزیابی کنند، زیرا فیلم موجب میشد ما را که بسیاری از این وقایع را دیدهام در تعلیق قرار دهد و این درام اجتماعی بزرگ را که در آن حضور داشتیم از زاویه دیگری به آن نگاه کنیم، تعلیقها می توانست با نظر سنجیها در فیلم صورت بگیرد.
او با اشاره به جملهی صادق زیباکلام درباره تصمیم لحظهی آخر درباره رای دهندهها بیان کرد: تصمیم لحظه آخر تحریمیها که همه چیز را تغییر داد در اینجا قابل بیان بود، تعلیق نه تنها در فیلمهای مستند بلکه در فیلمهای داستانی نیز میتواند موجب جذابیت شود که ای کاش در فیلم به آن بیشتر توجه میشد. هر چیزی، حتی یک مصاحبه کوچک میتواند یک سند انتخاباتی محسوب شود که در 100 سال آینده نیز قابل توجه و اهمیت است اما انتظار میرود، این سند در دست مستند ساز به یک اثر خلاقانه تبدیل شود به خصوص که مواد این اسناد آرشیوی است و ما میتوانیم از مواد آرشیوی با رویکرد دیگری تدوین کرده و ارائه دهیم. البته نمیتوان کتمان کرد که این فیلم با جمع آوری با حوصله و با ذوق از این بابت ارزش دارد که مجموعهای از اسناد را گردآوری کرده است که ما میتوانیم آن را ببینیم، اگر چه که میتواند با کاستیهایی نیز همراه باشد.
سپس محسن خان جهانی نیز از کیوان کثیریان به عنوان مسوول سینما تک قدردانی کرد و با اشاره به مهمانان جلسه ادامه داد: من خوشحالم که دو نفر از مستندسازهای که در این سالها مرا تشویق کردند از جمله مرتضی رزاق کریمی و ارد عطارپور،اینجا حضور دارند.
این کارگردان افزود: من فکر میکنم کار خود را در فیلم انجام دادهام و امروز آمدم تا از صحبتهای دوستان درباره فیلم استفاده کنم. در جایی صحبتی شد که من چرا فیلم مشترک ساختم. آقای محمدی در مراحل مختلفی به من کمک کرد. برای ساخت این فیلم، من مجبور بودم برای همراه شدن با کاندیدا، 9 بار در روز سفر کنم، بنابراین مجبور بودم آقای محمدی را با یک کاندیدای دیگر راهی کنم، در نهایت این کار به صورت مشترک ساخته شد.
در بخش دیگری از این نشست، صادق زیبا کلام در پاسخ به سوال ندایی مبنی بر اینکه فیلمهای تبلیغاتی این دوره انتخابات را چطور دیدهاید گفت: اگر بخواهیم درباره فیلمهای تبلیغاتی صحبت کنیم، از بحث درباره این فیلم خارج خواهیم شد.
او با اشاره به نقل قولی که از سوی یکی از سازندگان فیلم مطرح شد،گفت: فکر میکنم آقای محمدی با مطرح کردن کد گذاری خواستند به نحوی جواب سوال قبل من را بدهند که فکر میکنم توجیه خوبی نیست اما شاید این نگاهی را که من به انتخابات دارم او نداشته باشد، من یک موجود سیاسی هستم و نگاه هنری ندارم. یک سوال بزرگی در ذهن من بوجود میآید که چطور شد در لحظههای آخر کسانی که نمیخواستند رای بدهند و رای دادند در فیلم نیستند؟!
ندایی با اشاره به نقطه نظرات یکی از روزنامه نگاران حاضر در سالن که خطاب به محمدی گفت که جسارت کافی در فیلم شما وجود ندارد، بیان کرد: به اعتقاد من سینمای مستند، سینمای شریفی است و خوشحالم که به شکل صریح با آقای محمدی صحبت میکنید.
او همچنین در پاسخ به یکی ازتماشاگران که معتقد بود مستند باید خام باشد گفت: چیزی که شما میگویید دیگر مستند نمیشود و به خبر تبدیل میشود که در رسانه ملی هم به شکل خام ارائه نمیشود و به عبارتی خبر پخته می شود.
ماهایا پطروسیان بازیگر نیز که در جمع تماشاگران حضور داشت در نقد این فیلم گفت: فکر می کنم دیدگاه سازنده اثر باید در هر کاری دیده شود اما در این فیلم روایت اتفاقات یکماه را به صورت جسته و گریخته در 90 دقیقه که برای یک فیلم مستند زمان زیادی است، دیدیم و کمتر دیدگاه فیلمساز در آن دیده می شود؟
خانجهانی در پاسخ به برخی سوالات تماشاگران گفت: شباهتهایی که این فیلم با فیلم «صندلی 257» دارد این است که در چهار سال آینده این امکان برای دانشجویان سینما و تئاتر و حتی خود من وجود دارد که اگر در جایی میرویم که کاندیدهایی در آنجا وجود دارد، میتوان مشابه این فیلم را با هر کدام از آنها ساخت، بنابراین من از این تجربه بسیار خوشحال هستم.
وی ادامه داد: ما سعی کردیم در این فیلم طرح موضوع کنیم و خود شما هم میدانید که بیشتر از این نمیتوان جلو رفت، شاید اگر من به جای آقای زیبا کلام بودم حتماً بیشتر از این جلو میرفتم، ما هنرمند هستیم و بیشتر دوست داریم به کارهای آرتیستی بپردازیم. من یک مستند ساز هستم و خود را یک سیاستمدار نمیدانم و این فیلم هم مانند مستند قبلی، سیاسی نیست و یک مستند اجتماعی است. این اتفاق، بخشی از جامعه ماست که در آن زمان اتفاق افتاده است. مستند سازی انواع متفاوتی دارد و من تصمیم گرفتم این نوع مستندسازی را انتخاب کنم.
زیبا کلام درپاسخ به پطروسیان بیان کرد: امضای هر کارگردانی در اثر آن مشهود است، من معتقدم که کارگردان قسم بخورد که من در فیلم بی طرف بودهام من باور نمی کنم چون در این فیلم کاملاً مشخص بود که کارگردان طرفدار آقای روحانی است. خانم پطروسیان چیزی که به خورد ما میدهند و بر آن تاکید دارند اصرار به بی طرفی است، شما باور میکنید که یک فیلمساز صادق و بیطرف باشد؟
حجت الاسلام ابطحی نیز در بین تماشاگران حضور داشت درباره نقد این فیلم گفت: انتخابات اخیر در شرایطی بوجود آمد که طرف مقابل خود را آماده کرده بود که این انتخابات بوجود نیاید، هشت سال گذشته در این انتخابات تعیین کننده بود، انتخابات متفاوت دلایل متفاوتی دارد که این دلایل در فیلم وجود نداشت.
جعفر محمدی هم در ادامه گفت: هر چه یک اثر جسورانه باشد، جسارت به معنایی که نقد کننده باشد نه حمله کننده خوب است، من جسارت را انداختن نور در زاویههای تاریک تر میبینم و میدانم اگر بیشتر بود، بهتربود. اما باید پذیرفت که پرداختن به این موضع ضریب جسارت را کنترل میکند.این موضوع بسیار سنگین بود که اگر کوچکترین خطایی در آن انجام میشد ممکن بود دودمان ما را برباد دهد.
سردبیر سایت عصر ایران تصریح کرد: استرسی که در این فضا به ما وارد میشود و فضایی که روزنامهنگاران درآن نفس میکشند بسیار مشکل است. هرچه جسارت منطقیتری داشته باشیم برای آینده فرزندانمان هم بهتر است.
عطارپور در انتهای این نشست گفت:فیلمساز برای امروز فیلم میسازد، نه برای 30 ساله آینده اما ممکن است این فیلم در آینده دور هم کاربرد داشته باشد.
او با اشاره به ساختار و محتوای این فیلم بیان کرد: نظمی که در روایت فیلم وجود نداشت، شاید نقطه ضعف این فیلم محسوب میشود، اگرچه ویژگی مثبتی هم داشته است. فیلمساز حق دارد در هر مقطعی زمانی که دوست دارد فیلم خود را بسازد.
زینت رضا، نازنین مفخم، محمد آلادپوش، اسماعیل میهن دوست، محمد جعفری و حجتالاسلام عبد دوست از دیگر از مهمانان این نشست بودند.
به گزارش ایسنا، به دلیل استقبال زیاد مخاطبان از این فیلم، قرار شد انجمن تهیه کنندگان سینما، فیلم «انتهای خیابان پاستور» را هفته آینده ساعت 18 در سالن سینما «تک» خانه هنرمندان ایران به نمایش بگذارد.
انتهای پیام
نظرات