• دوشنبه / ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ / ۰۲:۴۰
  • دسته‌بندی: آموزش
  • کد خبر: 96021005798
  • خبرنگار : 71567

اما و اگرهای رشته تحصیلی"نجوم" در دانشگاه‌ها؛

دانشجویان رشته نجوم چشم انتظار تاسیس"رصد خانه ملی"

دانشجویان رشته نجوم چشم انتظار تاسیس"رصد خانه ملی"

با وجود اینکه کشورمان از دیرباز سابقه طولانی در علم"نجوم" داشته و منجمان زیادی را در دل خود پرورانده، اما متاسفانه در دهه‌های اخیر رشته" نجوم" در دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور مورد غفلت واقع شده و سرمایه‌گذاری جدی در این زمینه صورت نگرفته، این در حالی است که بسیاری از کشورهای توسعه یافته با بهره‌گیری از دستاوردهای دانشمندان ایرانی نظیر ابوریحان بیرونی، خواجه نصیرالدین طوسی و... به پیشرفت‌های بزرگی در علم نجوم دست یافتند و دانشمندان بزرگی را پرورش داده‌اند.

به گزارش ایسنا، نجوم یکی از معدود شاخه‌های علمی است که به دلیل جذابیت خاصی که دارد علاقه‌مندان زیادی را در بین مردم، دانش‌آموزان و جوانان به خود اختصاص داده است و از طرف دیگر این رشته یکی از کهن‌ترین علومی است که در پیشبرد و توسعه مابقی علوم نقش عمده‌ای دارد بنابراین به واسطه همین جایگاه ویژه علاقه مندان زیادی دارد و اساتید بسیار مجرب و مطرحی در این رشته در دانشگاه‌های بزرگ کشور فعالیت می‌کنند. بنابراین اگر ما این رشته را به عنوان یک علم قبول داریم باید بهای بیشتری نیز برای حفظ جایگاه آن پرداخت کنیم و با توجه به اینکه علم نجوم به عنوان علم تجربی و مشاهداتی بر داده‌های تجربی تکیه بیشتری دارد، لذا طبیعی است هرچه امکانات و تجهیزات آموزشی این رشته در دانشگاه‌ها بیشتر باشد پیشرفت و گسترش آن نیز بیشتر خواهد بود. این در حالی است که متاسفانه یک رصدخانه‌ مجهز در کشور وجود ندارد و دانشجویان بخش مشاهداتی رشته نجوم داده‌های خود را از رصدخانه‌های کشورهای دیگر می‌گیرند. بنابراین انتظار داریم مسئولین اهمیت بیشتری به علوم پایه از جمله فیزیک و نجوم بدهند و بستر مناسب جهت توسعه این علم را فراهم کنند.

در این راستا دکتر جمشید قنبری استاد نجوم دانشگاه فردوسی مشهد و رئیس سابق انجمن نجوم‌شناسی ایران در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح جایگاه رشته آکادمیک «نجوم» در دانشگاه‌های کشور پرداخت و افزود: رشته‌های آکادمیکی که در تمام دانشگاه‌های دنیا وجود دارد به دو دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شود که بخشی از این رشته‌ها کاربردی هستند و نتایج آنها به صورت مستقیم بر تسهیل زندگی افراد تاثیر دارند. گروه دیگر نیز دانش‌های بنیادین هستند که نتایج آن به صورت آنی قابل مشاهده نیست. رشته نجوم را می‌توان در بخش دانش‌های بنیادین قرار داد.

وی در ادامه تصریح کرد: الزاماً این طور نیست که دانش‌های بنیادین کاربردی نباشند چرا بخشی از کارهایی که در بخش نجوم (دانش بنیادی) برای مشاهدات انجام می‌شود ابزار و تجهیزاتی دارد که این ابزار دقیق برای ثبت امواج الکترومغناطیسی و کلیه وسایل جنبی که برای تجزیه و تحلیل این نتایج مشاهدات به کار می‌رود عملا در بخش‌های دیگر علم نظیر پزشکی، نانو و غیره نیز به کار می‌رود. به همین دلیل است که راه‌اندازی مراکز پیشرفته و مجهز نجومی به دانش‌هایی نظیر مهندسین مکانیک، برق، کامپیوتر، الکترومغناطیسی و غیره نیازمند است. بنابراین رشته نجوم ضمن اینکه علم بنیادی است و در ظاهر زندگی روزمره افراد نقشی ندارد بلکه عملاً توسعه‌ای که در این بخش علم نجوم اتفاق افتاده در سایر زمینه‌ها و علوم نیز قابل استفاده است.

جایگاه علم "نجوم" در ایران

استاد نجوم دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر اینکه جایگاه رشته نجوم طی سال‌های اخیر در کشور ارتقاء یافته است، گفت: خوشبختانه نگاهی که در سال‌های اخیر به این علم صورت گرفته در مقایسه با گذشته بسیار متفاوت بوده است. مثلا در گذشته دور نگاه به نجوم همانند یک علم "هیات" بود که بخش  بسیار قدیمی علم شامل مشاهدات سماوی و جایابی اجرام سماوی را تشکیل می داد، اما امروزه مطالعات در زمینه نجوم در درجه اول به فیزیک اجرام سماوی و در مراحل بعدی شیمی اجرامی، زیست‌شناسی و زمین‌شناسی صورت می‌گیرد یعنی تمام بخش‌های علم و ریاضیات کاربرد دارد. به همین دلیل است رشته نجوم خصوصاً در دو دهه اخیر رشد خوبی در دانشگاه‌های کشور پیدا کرده است.

به گفته وی، در دو دهه قبل عملا رشته فیزیک فقط دانشگاه‌ها وجود داشت و تعداد بسیار کمی از افراد در رشته نجوم در دوره کارشناسی ارشد جذب می‌شدند. همچنین در دوره دکتری نیز به طور کلی پذیرش دانشجو وجود نداشت اما در حال حاضر دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری نجوم در شاخه‌های مختلف دانشجو تربیت می‌کنند.

دکتر قنبری به وضعیت آموزش رشته نجوم در دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: آموزش این علم در دانشگاه‌ها به دو بخش مشاهده‌ای و نظری تقسیم می‌شود. همچنین آموزش‌های نظری نیز به دو شاخه‌ای که بخشی از آن آموزش‌های نظری با کمک مشاهداتی که در سایر کشورهای دنیا انجام شده است ارائه می‌شوند چرا که آموزش کار مشاهده‌ای در رشته نجوم نیاز به وجود رصدخانه است.

استاد دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: برخی از کشورها به دلیل مجهز بودن به امکانات مشاهده‌ای پیشرفت‌های زیادی را در علم نجوم داشته‌اند چراکه آموزش بخشی از این علم نیازمند تجهیزاتی است که تامین آن هزینه‌های سنگینی را می‌طلبد چراکه رصدخانه‌های مناسب تجهیزاتی نظیر تلسکوپ را نیاز دارند که تامین آنها نیازمند بودجه بالا است به همین دلیل اکثر کشورها قادر به تامین این تجهیزات نیستند اما می‌توانند از نتایج مشاهدات داده‌هایی که ازاین رصد خانه‌های مجهز بدست می آید استفاده کنند.

ضرورت تاسیس رصدخانه ملی در کشور

وی تاکید کرد: امروز به دلیل وجود امکانات ارتباطی با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی معتبر بین ایران و دنیا در زمینه استفاده از داده‌های مشاهداتی رصدخانه‌های دنیا مشکلی وجود ندارد اما به طور کلی ایجاد یک رصدخانه بزرگی که بتواند بخشی از داده‌ها از فضا را جمع‌آوری کنند یکی از نیازهای اصلی کشور در حوزه نجوم به شمار می‌رود چراکه رصدخانه‌هایی که در حال حاضر در کشور وجود دارند به دلیل مجهز نبودن به تلسکوپ‌های پیشرفته کارهای بسیار جزئی انجام می‌دهند. این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته تلسکوپ‌هایی با قطر 20 تا 30 متر و ساخت تلسکوپ‌هایی با قطر 50 متر نیز در دست ساخت است.

این استاد نجوم و اخترشناسی خاطرنشان کرد: دانشجویان دکتری رشته نجوم در کشور اگر بخواهند مستقیما کار مشاهداتی انجام بدهند می توانند با کمک وزارت علوم دوره‌های هشت ماه تا یک سال در خارج از کشور با استفاده از یکی از رصدخانه‌های بزرگ دنیا داده‌ها را جمع‌آوری کنند و تجزیه و تحلیل این داده‌ها را در داخل کشور انجام بدهند.

سه دانشگاه قوی در علم نجوم

به گفته دکتر قنبری، در حال حاضر دانشگاه‌های "مشهد"، "تبریز" و "مرکز تحصیلات تکمیلی زنجان" به دلیل در اختیار داشتن تلسکوپ در زمینه آموزش رشته نجوم بسیار قوی هستند و سایر دانشگاه‌ها نظیر دانشگاه شهید بهشتی به دلیل عدم دسترسی به رصدخانه در بخش‌های نظری نجوم کار می‌کنند.

رئیس سابق انجمن نجوم‌شناسی ایران در پایان خاطرنشان کرد: تعداد فارغ‌التحصیلان رشته نجوم در کشور کم نیست. باید نیازسنجی اساسی صورت بگیرد که دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و پژوهشگاهی به چه تعداد نیروی کار فارغ‌التحصیل رشته نجوم و اخترشناسی در کشور نیاز دارند تا متناسب با نیاز کشور دانشجو در دانشگاه‌ها جمع شود. اما به طور کلی از نظر کیفی اقدامات و آموزش‌هایی که در دانشگاه‌های کشور در حوزه نجوم صورت می‌گیرد در سطح بین‌المللی جایگاه خوبی دارد و بسیاری از پژوهش‌های انجام شده در این حوزه در مجلات بین‌المللی منتشر می‌شود و پتانسیل نجوم در داخل کشور در سطح جهانی قرار دارد.

همچنین دکتر محمدجواد کلایی رئیس بخش خورشیدی و نجوم دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایسنا، به تشریح جزئیات رشته تحصیلی «نجوم» در دانشگاه‌های کشور پرداخت و اظهار کرد: نجوم یکی از معدود شاخه‌های علمی است که به دلیل جذابیت خاصی که دارد علاقه‌مندان زیادی را در بین مردم، دانش‌آموزان و جوانان به خود اختصاص داده است و از طرف دیگر این رشته یکی از کهن‌ترین علومی است که در پیشبرد و توسعه مابقی علوم نقش عمده‌ای دارد بنابراین به واسطه همین جایگاه ویژه علاقه مندان زیادی دارد و اساتید بسیار مجرب و مطرحی در این رشته در دانشگاه‌های بزرگ کشور فعالیت می‌کنند.

کمبود امکانات آموزشی رشته "نجوم" در دانشگاه‌ها

وی در ادامه با بیان اینکه توسعه و حفظ جایگاه علمی رشته نجوم در دانشگاه‌ها و جامعه نیازمند همدلی و همزبانی مسئولین جهت گسترش و توسعه این علم است، تصریح کرد: اگر ما این رشته را به عنوان یک علم قبول داریم باید بهای بیشتری نیز برای حفظ جایگاه آن پرداخت کنیم. متاسفانه علم و نجوم در وهله اول در دانشگاه‌های ما از کمبود امکانات رنج می‌برند و ما انتظار داریم مسئولین اهمیت بیشتری به علوم پایه از جمله فیزیک و نجوم بدهند و بستر مناسب جهت توسعه این علم را فراهم کنند.

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران درخصوص تاریخچه پذیرش دانشجویان رشته نجوم در دانشگاه‌های کشور نیز تاکید کرد: از زمانی که دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری در کشور راه‌اندازی شد رشته نجوم، اخترفیزیک و کیهان‌شناسی نیز به عنوان یک گرایش مستقل در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری راه‌اندازی شد و در حال حاضر این رشته بیشتر در دانشگاه‌های بزرگ کشور از جمله تهران، مشهد، تبریز، اصفهان، شهید بهشتی، زنجان و شیراز تدریس می‌شود اگرچه برخی دانشگاه‌های غیردولتی و واحد های دانشگاه‌ آزاد نیز این گرایش را راه‌اندازی کردند.

محدودیتی برای تحصیل در رشته "نجوم" وجود ندارد

دکتر کلایی درخصوص جایگاه فعلی رشته نجوم در جامعه نیز گفت: همانطور که اشاره شد این رشته به دلیل جذابیت‌هایی که دارد جایگاه ویژه‌ای را در بین عامه مردم بخصوص جوانان به خود اختصاص داده است.اما متاسفانه دیدگاه‌ها به این رشته همانند سایر رشته‌های علوم پایه در طول زمان تغییر یافته است مثلا در طول سال‌های قبل بسیاری از جوانان، متفکران و نوابغ مایل بودند رشته‌های علوم پایه از جمله فیزیک و ریاضی را به عنوان رشته تحصیلی انتخاب کنند اما در حال حاضر کمتر این پدیده و تمایل به چشم می‌خورد اگرچه هیچ محدودیتی از جهت اینکه افراد دیگر به جز نوابغ نیز در رشته نجوم تحصیل کنند، وجود ندارد.

نحوه پذیرش دانشگاه‌ها در رشته" نجوم"

رئیس بخش خورشیدی و نجوم دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: نحوه پذیرش دانشجویان در رشته نجوم در دانشگاه‌ها به این شکل است که در دوره کارشناسی این رشته به صورت یکسری واحدهای تخصصی و اختیاری ارائه می‌شود ولی در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و دکتری به عنوان یک گرایش از گرایش‌های رشته فیزیک در دانشگاه‌ها دانشجو جذب می‌شود و تعداد پذیرش دانشجو در این رشته‌ها نیز براساس نسبت اساتید در دانشگاه‌ها متفاوت است.

وی به نحوه آموزش رشته نجوم در دانشگاه‌ها اشاره کرد و افزود: آموزش رشته نجوم در دانشگاه‌ها بستگی به گرایش رشته انتخابی مثل فیزیک نجومی یا گرایش کیهان‌شناسی متفاوت است، چراکه برخی گرایش‌ها تئوری بیشتری و برخی نیز درس‌های عملی دارند اما به طور کلی آموزش در این رشته‌ها بسته به امکانات دانشگاه‌ها متفاوت است.

به گفته این استاد فیزیک فضا، برخی از دانشگاه‌های کشور امکانات رصدخانه‌ای در اختیار دارند که می‌توانند پروژه‌های رشته نجوم را براساس امکانات خود تعریف کنند اما در برخی رشته‌ها نیز این امکانات وجود ندارد بنابراین بیشتر مباحث تئوری این رشته‌ها ارائه می‌شود. به طور کلی رصدخانه یکی از اصلی‌ترین تجهیزات پژوهشی آموزشی رشته نجوم است چراکه این علم به عنوان علم تجربی و مشاهداتی بر داده‌های تجربی تکیه بیشتری دارد. طبیعی است هرچه امکانات بیشتر باشد پیشرفت و گسترش آن نیز بیشتر خواهد بود.

بی توجهی به آموزش رشته‌های علوم پایه در ایران

دکتر کلایی تاکید کرد: متاسفانه سرمایه‌گذاری جدی در زمینه آموزش رشته نجوم و فضا در دانشگاه‌ها صورت نمی‌گیرد و بسیاری از دانشگاه‌هایی که این رشته را تدریس می‌کنند یا امکانات و تجهیزات آموزشی نظیر رصدخانه‌ها در اختیار ندارند و یا اینکه تجهیزات موجود بسیار فرسوده هستند. اگرچه این دیدگاه درخصوص تمامی رشته‌های علوم پایه وجود دارد.

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران به جایگاه رشته نجوم در کشورهای پیشرفته اشاره کرد و گفت: در کشورهای توسعه‌یافته رشته‌های علوم پایه از جمله نجوم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به طوری که ما مدام این خبرها را می‌شنویم که این کشورها کاوشگر به فضا پرتاب می‌کنند یا رصدخانه‌ای فضایی تاسیس کرده‌اند. با این حال امیدواریم که رصدخانه ملی کشورما هم به کمک مسولین محترم هرچه زودتر به بهربرداری برسد.

رئیس بخش خورشیدی و نجوم دانشگاه تهران ادامه داد: متاسفانه علاوه بر مشکل تجهیزات و امکانات آموزشی رشته نجوم در دانشگاه‌ها، یکی از دلایل عدم توسعه و پیشرفت این علم در جامعه این است که بسیاری تصور می‌کنند علم چیزی است که نتیجه آن باید به صورت آنی به دست بیاید و از طرف دیگر با توجه به اینکه برخی رشته‌ها بخصوص در رشته‌های علوم تجربی وضعیت اشتغال و بازار کار بهتری دارند و در نهایت این تفکر در جامعه ترویج می‌شود که رشته‌های علوم پایه ناکارآمد هستند.

آینده شغلی فارغ التحصیلان "نجوم"

دکتر کلایی درخصوص آینده کاری فارغ‌التحصیلان رشته نجوم نیز گفت: اگرچه معضل بیکاری کم و بیش در بین تمامی رشته‌ها وجود دارد و ما احتیاج به بازنگری و بازبینی اساسی در همه رشته‌های دانشگاهی را داریم که براساس آن میزان نیاز جامعه به مشاغل در رشته‌ها و دوره‌های مختلف تحصیلی مشخص شود اما به طور کلی فارغ‌التحصیلان رشته نجوم در دوره‌های کارشناسی ارشد بخصوص دکتری می‌توانند در مراکز تحقیقاتی دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌های تحقیقاتی و در صورت وجود در رصدخانه‌ها مشغول به کار می‌شوند.

پیشرفته‌ترین کشورها در رشته‌"نجوم"

این استاد فیزیک فضا ونجوم در پایان به کشورهای مطرح در عرصه نجوم اشاره کرد و گفت: سازمان فضایی ناسا، آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه، ژاپن، چین، فرانسه، انگلیس و هند در عرصه نجوم بسیار توسعه یافته‌اند و کشور ایران از لحاظ نیروی انسانی و استعداد در رشته نجوم بسیار شاخص است به طوری که بسیاری از منجمین و اخترشناسان فعال در کشورهای توسعه‌یافته فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های ایران هستند.

انتهای پیام

  • در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
  • -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
  • -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
  • - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
  • - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.

نظرات

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
لطفا عدد مقابل را در جعبه متن وارد کنید
captcha