سرهنگ سیدبهزاد میراحمدی معاون سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش در گفت‌وگو ایسنا می‌گوید:در تاریخ هشت ساله دفاع مقدس، یکی از گسترده‌ترین و موفق‌ترین عملیات‌های این دوران پرحماسه که انعکاس وسیعی نیز در سطح رسانه‌های گروهی جهان داشت،‌ عملیات غرورآفرین والفجر 8 بود که در آن نقش ایمان و توکل به خداوند متعال و استفاده صحیح از تمامی امکانات موجود مؤثر در تعیین سرنوشت عملیات به خوبی نمایان است.

حضور نیروهای مخلص بسیجی،پاسدار و ارتشی و فداکاری آنان در این عملیات صحنه‌هایی مانند عبور از رودخانه اروند که نمونه‌ای از آنها است را خلق کرد که در طول تاریخ بی‌نظیر بوده و هست.

دستاوردهای نیروهای مسلح کمر صدام را شکست

در عملیات والفجر 8 که به آزادسازی شهر «فاو» عراق منجر شد،به جرأت می‌توان گفت که دستاوردهای نیروهای مسلح ایران،کمر سردمداران عراق و سردار دروغین قادسیه (صدام) و فرماندهان ارشد ارتش عراق را شکست چرا که پیروزی‌های پی در پی رزمندگان اسلام و بازتاب گسترده عملکرد آنها در این عملیات چنان مشهود بود که جای هیچگونه انکار و تکذیب را برای عراق و دشمنان جمهوری اسلامی ایران باقی نگذاشت و به اجبار به آن اعتراف کردند که ‌ایران با تصرف شهر «فاو» وارد مرحلة جدیدی از پیروزی‌های خود علیه عراق شده است.

در این عملیات، اصل غافلگیری به معنای واقعی کلمه به وسیله رزمندگان ایران اجرا شد به طوری که فرماندهان نیروهای ارتش عراق پس از شنیدن تصرف فاو توسط نیروهای ایرانی بهت زده شده و این خبر برای آنها غیرقابل باور بود چرا که آنها عبور از موانع (مین- سیم خاردار- تله‌های انفجاری) بسیار پیچیده را سخت و نفوذ به خط را غیرقابل اجرا می‌دانستند. یکی از این موانع عبور از اروند بود که عبور از آن بسیار عالی انجام شد.

 پس از طرح‌ریزی دقیق، شناسائی لازم به وسیله نیروهای شرکت کننده، ‌توجیه و هماهنگی‌های ضروری بین یگان‌های شرکت کننده در عملیات و بررسی تمام اطلاعات به دست آمده از دشمن و همچنین آخرین پیش‌بینی‌های دقیق جوی،‌عملیات والفجر 8 در ساعت 22:30 مورخه 20 بهمن ماه سال 1364 با رمز مقدس «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم و قاتلوا هم حتی لا تکون فتنه» «یا فاطمه الزهرا (س)، یا فاطمه الزهرا (س)، ‌یا فاطمه الزهرا (س)» آغاز شد.

رزمندگان اسلام حمله خود را با پشتیبانی آتش توپخانه در محورهای تعیین شده شروع کردند. 50 گردان توپخانه از ارتش و سپاه (نزدیک 1000 قبضه توپ) در آتش تهیه شرکت داشت (این آتش تهیه به حدی شدید بود که در طول هشت سال دفاع مقدس بی سابقه بوده است). محور اصلی جاده آبادان- اروند کنار و عبور از رودخانه بزرگ اروند به سمت شهر«فاو» به منظور تصرف آن و ادامه حرکت از جاده «ابوالخصیب» به طرف بصره در نظر گرفته شده بود و دو محور دیگر به منظور اجرای تک پشتیبانی (فریب) در منطقه کوشک و شلمچه در شرق بصره طراحی شده بود. نیروهای سپاه پاسداران برای اجرای عملیات در تک اصلی و تصرف شهر فاو و ادامه عملیات به سمت بصره انتخاب شده بودند و در دو محور تک پشتیبانی از نیروی زمینی ارتش استفاده شد.

در ساعات اولیه حمله و در تک اصلی، نیروهای غواص و قایق سوار خط شکن، با دلاوری و شجاعتی بی‌نظیر از اروندرود عبور کرده و در ساحل غربی هجوم خود را به مواضع پدافندی دشمن شروع کردند و ضمن درگیری با نیروهای دشمن، تیم‌های تخصصی مشغول بازکردن معبرها از میان موانع انبوه (مین- سیم خاردار- رادار- تله‌های انفجاری) به منظور ورود نیروهای بعدی به منطقه شدند.

آغاز حماسه‌آفرینی هوانیروز

پس از عبور شبانه نیروها از رودخانه و روشن شدن هوا، ‌عملیات وارد مرحله تازه‌ای شد و برای ادامه کار نیروهای خط شکن با پشتیبانی آتش، نیروهای تقویتی و از همه مهمتر تجهیزات سنگین مانند توپ‌های 106، توپ‌های پدافندی،‌ سکوهای پرتاب موشک و . . . در نظر گرفته شد. بنابراین بالگردهای هوانیروز ترابری نیروها و انتقال تجهیزات سنگین از اروندرود به منطقه فاو را شروع کرده و همزمان تیم‌های آتش (بالگردهای کبرا) نیروهای دشمن را که سرسختانه مقاومت می‌کردند در هم می‌کوبیدند. لازم به ذکر است در روزهای اول که هنوز پلی بر روی رودخانه اروند ساخته نشده بود کلیه تجهیزات سنگین، مهمات و نیروها، ‌به وسیله بالگردهای هوانیروز به آن طرف رودخانه منتقل می‌شد. در همان چند ساعت اول دشمن طوری غافلگیر شده بود که یکی از فرماندهان عراقی، وضعیت نبرد را به رده بالاتر چنین گزارش می‌دهد: «دشمن (ایران) مانند سیل به وسیله قایق و بالگرد نیرو پیاده می‌کند و بازمی‌گردد. اگر چاره‌ای نکنید، می‌روند ام القصر را هم می‌گیرند. وضعیت ما بسیار بد است».

تاکتیک هوانیروز در عملیات والفجر8 طوری بود که بالگردهای کبرا به سه تیم آتش تقسیم شده بودند. همیشه یک تیم در پرواز و درگیری مستقیم با دشمن، یک تیم در حال بازگشت از منطقه عملیات جهت بارگیری مجدد مهمات و یک تیم در حال رفت به سمت منطقه و اجرای آتش بر روی دشمن بود. این تیم‌ها با استفاده از انواع راکت، موشک «تاو»،‌ موشک «ماوریک» و توپ‌های 20 میلیمتری آنچنان آتشی در منطقه عملیات بر روی دشمن گشودند که فرصت هرگونه حرکتی را از دشمن گرفته و هر پاتک عراق در همان آغاز با شکست قطعی روبرو می‌گشت. دشمن فکر نمی‌کرد نیروهای ایرانی،‌از منطقه فاو،عملیات والفجر 8 را با آن سطح بالا شروع کنند و حتی تا چند ساعت اول فرماندهان ارتش عراق گمان می‌کردند که تک اصلی از منطقه هورالهویزه انجام خواهد شد و حمله به فاو،‌ حمله فریبنده و ایذایی نیروهای ایرانی است. در نهایت با مطلع شدن دشمن از منطقه اصلی عملیات و تصرف شهر فاو به وسیله رزمندگان ایرانی، نیروهای ارتش عراق درصدد مقابله با نیروهای اسلام برآمده و ‌اقدام به اجرای پاتک‌های شدید کردند که با آتش انبوه دلاوران هوانیروز،‌ نیروی هوایی و رزمندگان هر بار با شکست مواجه می‌شدند. در نهایت، فرماندهان عراق به فکر استفاده از قوی‌ترین نیروهای خود یعنی لشکر گارد ریاست جمهوری افتادند و آنها را وارد نبرد کردند.

ارتش بعثی در محور جاده کارخانه نمک در یک منطقه مانوری بسیار کوچک یک تیپ را گسترش داده و روزانه ده‌ها پاتک سنگین را با کمک مدرن‌ترین تانک‌های زرهی و زبده‌ترین نیروهای رزمی همراه با پشتیبانی نیروی هوایی و بالگردهای رزمی در سطح وسیع انجام می‌داد که هر بار توسط رزمندگان اسلام در هم شکسته می‌شد. در نهایت، دشمن ‌سرخورده و ناامید از کلیه راه‌ها و شگردهای رزمی خود در مقابله با نیروهای ایران تنها راه باقی مانده در ضربه زدن به رزمندگان اسلام را بمباران شیمیایی به وسیله هواپیماهای جنگنده خود دید. لذا با بهره‌گیری از نیروی هوایی خود اقدام به بمباران شیمیایی منطقه کرد. از آنجا که فاصله درگیری بین یگان‌های دشمن و خودی بسیار نزدیک بود، در این بمباران‌ها بسیاری از نیروهای دشمن بعثی نیز آسیب می‌دیده و گاهی به هلاکت می‌رسیدند.

نقش سرلشکر منصور ستاری و عباس بابایی

از نکات دیگر این عملیات بهره‌گیری عراق از نیروی هوایی خود با انواع هواپیماهای شکاری و بمب‌افکن در سطح بسیار گسترده و با تمام توان بود. از سوی دیگر در مقابل آنها،‌پدافندهوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تحت کنترل «قرارگاه رعد» به فرماندهی «شهید سرلشکر عباس بابائی» چنان ضرباتی به هواپیماهای دشمن وارد کرد که نیروی هوایی عراق تا مدت‌ها پس از عملیات فاو، توان عملیاتی خود را از دست داده بود. پدافند رعد به فرماندهی سرلشکر شهید ستاری و هواپیماهای جنگنده ارتش جمهوری اسلامی ایران روزانه به طور میانگین سه تا چهار فروند هواپیمای جنگنده عراق را ساقط می‌کردند که تا پایان عملیات آمار هواپیماها و بالگردهای ساقط شده به وسیله پدافند رعد و جنگنده‌های نیروی هوایی و هوانیروز به 70 فروند هواپیما و 10 فروند بالگرد رسید که از این تعداد یک فروند «هواپیمای شکاری میگ» و پنج فروند بالگرد به وسیله هوانیروز ساقط شد. پیدایش چنین وضعیتی،‌ رعب و وحشت زیادی را در دل خلبانان عراقی ایجاد کرد به گونه ای که وقتی وارد آسمان منطقه می‌شدند برخی از آنها تنها در صدد خالی کردن بمب‌ها و مهمات خود در بیابان و فرار از تیررس ضد هوایی و موشک‌های زمین به هوا بودند. این وحشت آنقدر افزایش یافته بود که حتی یکبار،‌ پس از شلیک موشک و اصابت آن به یک هواپیما، خلبان هواپیمای دیگر دشمن به خیال اینکه او هم مورد اصابت قرار خواهد گرفته هواپیما را رها کرده و به بیرون پرید.

عملکرد پدافند هوایی

پدافند هوایی با اختصاص انواع سامانه‌های دفاعی از جمله توپ‌های ضدهوایی، سکوی پرتاب موشک و تجهیزات راداری نقش بارزی را در دفع حملات هوایی در صحنه عملیات داشت. پرسنل قرارگاه پدافند هوایی رعد با پوشش کامل منطقه عملیاتی و هدف قرار دادن هواپیماهای دشمن بعثی موازنه درگیری هوایی را برهم زده و خیال رزمندگان را از سوی آسمان راحت کردند. یکی از خصوصیات بارز این عملیات رعایت اصل غافلگیری در آن از طرف نیروهای ایرانی بود به صورتی که تا شب عملیات بیشتر نیروهای خودی نیز از زمان آغاز عملیات بی‌اطلاع بودند.

سرهنگ حسین وکیلی (یکی از خلبانان کبرا) می‌گوید: قبل از آغاز عملیات، خلبانان از راه زمین و با حضور در دیدگاه‌ها،‌ مناطق عملیاتی (فاو) را شناسایی و محورهای پروازی را مشخص کردند و در یکی از این شناسایی‌ها که با حضور برادر رحیم صفوی( سرلشکر رحیم صفوی) انجام می‌گرفت،‌پس از بازدید از منطقه عملیاتی جهت توجیه نقشه به سوله‌ای وارد شدیم و پس از توجیه کامل، زمانی که از آن محل بیرون آمدیم، تقریباً هوا تاریک شده بود و در این لحظه، ‌برادر رحیم صفوی من را آهسته صدا کرده و گفت که وقتی به مقر هوانیروز رسیدید به سرهنگ محمد انصاری (فرمانده پایگاه) بگو که خلبانان کبرا فردا صبح جهت مقابله با پاتک‌های دشمن آماده باشند. ما که فکر می‌کردیم این عملیات حداقل در چند روز آینده انجام گیرد از این خبر بسیار شوکه و مجبور شدیم آن شب به کمک پرسنل فنی برویم و تا صبح بالگردهای کبرا را مهمات‌گیری کنیم تا اول صبح آنها آماده پرواز باشند.

با روشنایی صبح تیم‌های آتش هوانیروز وارد صحنه عملیات شده و به کمک نیروهای زمینی شتافته و با هدف قرار دادن تانک‌های دشمن، پاتک‌های سنگین آنها را متوقف می‌کردند. خلبانان کبرا در طول عملیات با حضور در بالای سر نیروهای رزمنده ضمن تقویت روحیه آنها نقش بسزایی را در توقف و انهدام نیروهای دشمن داشتند. نبرد با تانک‌های گارد ریاست جمهوری عراق و در اطراف کارخانه نمک که با هدایت شخص صدام انجام می‌گرفت واقعاً نبردی نفس‌گیر و در جلوگیری از پیشروی دشمن بسیار مؤثر بود. استفاده از موشک‌های ماوریک که توسط بالگردهای کبرا شلیک می‌شدند،‌ یکی دیگر از نکات بارز هوانیروز در این عملیات بود.

خلبانان کبرا بارها با شلیک این موشک به اهداف و مراکز تجمع نیروهای دشمن در مسیر جاده فاو تا دریاچه نمک باعث انهدام و سردرگمی دشمن و سهولت در امر پیشروی نیروهای خودی می‌شدند. از طرفی، دشمن با استقرار شناورهای خود در آب‌های خورعبدالله و متکی به جزیره بوبیان کویت سعی می‌کرد همواره جناح غربی نیروهای اسلام را مورد تهدید قرار دهد و با شلیک از راه دور ضرباتی را به نیروهای ایرانی وارد کند لذا یکی از مأموریت‌های هوانیروز مقابله با این شناورها بود که به محض رؤیت آنها بالگردهای کبرا با پرواز بر روی آب‌های خورعبدالله با شلیک‌های خود، آنها را هدف قرار می‌دادند.

سرهنگ بازنشسته خلبان «اژدر نظری نیز در این رابطه می‌گوید: سه روز متوالی گوش به زنگ و منتظر فرصت بودیم تا اینکه در روز چهارم هیکل غول آسای شناور بزرگی را در اطراف جزیره بوبیان مشاهده کردیم و با پرواز به سمت آن و شلیک یک موشک ماوریک، ‌پس از چند ثانیه کوهی از آتش و دود و آب و تکه‌های شناور به آسمان پرتاب شد و دنبال آن انفجارهای پی در پی و شدیدی به گوش رسید.

یک مشکل اساسی

از مواردی که پرواز بالگردهای 214 را با مشکل مواجه ساخته بود «اسلینگ» و حمل تجهیزات به صورت بار خارجی بود زیرا حجم زیاد بعضی از این تجهیزات مثل (جیپ و تفنگ 106 مربوطه) باعث بر هم خوردن تعادل بالگرد در حین پرواز می‌شد و چنانچه پرواز دقیقی انجام نمی‌گرفت سقوط بالگرد حتمی بود.‌ آتش سنگین توپخانه و حضور هواپیماهای دشمن در این لحظات هم مزید بر علت شده و کار را برای خلبانان مشکل می‌ساخت اما حضور مسئولان به ویژه فرمانده گردان بالگردهای 214 (امیر سرتیپ دوم بازنشسته خلبان علیرضا فیروزان) در بین خلبانان جمعی خود و پرواز با آنها در این لحظات حساس باعث تقویت روحیه و افزایش جسارت آنها برای انجام این پروازهای سخت شده بود ‌به صورتی که آنها بدون هیچ مشکلی به خوبی این تجهیزات را اسلینگ و در منطقه فاو پیاده می‌کردند.

سقوط جنگنده دشمن توسط بالگردهای ارتش

از دیگر اتفاقات مهم این عملیات سقوط یک فروند هواپیمای جنگی دشمن توسط خلبانان هوانیروز بود هرچند بالگرد کبرا با توجه به مأموریتی که برای این وسیله تعریف شده نباید با هواپیماهای جنگی به مقابله بپردازد، ولی در ارتش جمهوری اسلامی ایران،‌ هدایت این وسیله در طول هشت سال دفاع مقدس را خلبانانی بر عهده داشتند که خیلی از معیارها و معادلات جهانی پرواز را بر هم زده بودند و با شهامت و جسارتی که از خود نشان می‌دادند هیچ سلاحی حتی هواپیماهای جنگی دشمن در منطقه از خشم آنها در امان نبود.

سرهنگ بازنشسته خلبان جهانگیر کاووسی می‌گوید: من در این عملیات افسر رابط و در کنار دریاچه نمک بودم و صحنه هدف قرار گرفتن و سرنگونی آن هواپیما را به اتفاق درجه دار مخابراتم از روی زمین کاملاً مشاهده می‌کردم. در آن لحظه نیروهای دیگر هم شاهد این اتفاق بودند. هواپیما بوسیله آتش پرحجم سه فروند بالگرد کبرای هوانیروز که در حال عملیات بودند مورد اصابت قرار گرفته و سرنگون شد. در آن عملیات من شاهد سرنگونی دو فروند از بالگردهای عراق هم بودم.

انجام 3938 ساعت پرواز و هلی‌برن 1624 نفر از نیروهای خودی به منطقه و تخلیه 2038 نفر مجروح از سراسر منطقه به پشت جبهه و حمل 330 تن از تجهیزات سبک و سنگین از فعالیت‌های هوانیروز در این عملیات بوده است. هوانیروز با مصرف 67 فروند موشک ضد تانک تاو، چهار فروند موشک سنگین ماوریک،841 تیر راکت و 5280 گلوله توپ 20 میلیمتری به وسیله بالگردهای شکاری کبرا تعداد زیادی از تانک‌ها،نفربرها، خودروها،‌ سایت‌های موشکی و نفرات ارتش عراق مورد هدف قرار داد و خسارت و تلفات جبران‌ناپذیری بر دشمن وارد آورد. در این عملیات دو نفر از خلبانان کبرا به نام های (سرلشکرحسین راستگو و سرلشکر محمد شفیعی هدف) مورد اصابت گلوله مستقیم دشمن قرار گرفته و به درجه رفیع شهادت رسیدند. تعداد 15 نفر نیز با نثار جان خود در این عملیات به درجه جانبازی نائل شدند.

سرانجام، این عملیات غرورآفرین پس از هفت روز تلاش اصلی و تصرف فاو پایان یافت ولی ادامه عملیات و دفع پاتک‌های مکرر عراق تا 78 روز ادامه داشت و سلحشوران هوانیروز در طول این زمان در منطقه حضور فعال داشتند.

مروری بر یگان‌های شرکت‌کننده هوانیروز و پدافند هوایی و  عملکرد آنها در عملیات والفجر 8

تعداد بالگردهای شرکت کننده هوانیروز: بالگرد کبرا: 22 فروند بالگرد 214: 41 فروند بالگرد شنوک: 10 فروند بالگرد 206: چهار فروند بالگرد 205: سه فروند تعداد بالگردهای شرکت کننده در عملیات والفجر 8 در مجموع 80 فروند.

پایگاه‌های شرکت کننده:پایگاه پشتیبانی عمومی اصفهان،پایگاه مسجد سلیمان،پایگاه کرمان، پایگاه تهران.

ساعت پرواز انجام شده: 3938 ساعت.

تعداد مجروحین حمل شده: 2038 نفر

تعداد نیروهای رزمنده ترابری شده در قالب هلی برن: 1624 نفر

مقدار بار (مهمات و تدارکات) مورد نیاز حمل شده: 330 تن

یگانهای شرکت کننده از قرارگاه پدافند هوایی رعد ارتش جمهوری اسلامی ایران: سه سایت موشک هاگ از بوشهر ، امیدیه،دزفول. پنجاه عدد جنگ‌افزار توپ 23 میلیمتری. پنجاه عدد جنگ افزار توپ 35 میلیمتری.

گروه‌های پدافندی تهران،اصفهان، اهواز، تبریز. یگان‌های سامانه اسکایگارد برای دفاع سطحی مناطق آسیب پذیر.

پوشش راداری توسط رادار بندر حضرت امام (ره)

تعداد پرسنل درگیر در انجام عملیات 5000 نفر.

انتهای پیام