به گزارش ایسنا، روزنامه ایران نوشت: «محمدحسین ارسطوزاده» مدیر پایگاه میراث فرهنگی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر خبر خوبی از وضعیت دهمین اثر ایرانی در فهرست جهانی یونسکو بعد از سیل اخیر ندارد. سیل فروکش کرده اما شدت آب همچنان سازه‌های آبی شوشتر را زخم می‌زند. ارسطوزاده هشدار می‌دهد که هرچه سریع‌تر باید «لایروبی» بستر رودخانه با هدف نجات بخشی سازه‌های آبی شوشتر آغاز شود. آن طور که او می‌گوید: «بعد از لایروبی‌ها، میزان واقعی تخریب وارد شده به سازه‌های آبی این شهر باستانی مشخص می‌شود.» به گفته او لایروبی‌ها بر اساس توافق‌های انجام گرفته، وظیفه سازمان آب و برق خوزستان است، با وجود این، کارشناسان این سازمان در گفت‌وگو با «ایران» از این وظیفه اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند!
سؤال‌های بی‌پاسخ
آیا سیل خوزستان، «رانش زمین» را که پیش از آن زخمی کاری به یکی از آثار ثبت جهانی ایران زده، وارد فاز خطرناک‌تری کرده است؟ آیا باید منتظر ترک‌های عمیق‌تر بر دیواره غربی آسیاب‌های آبی بود؟ هیچ یک از دستگاه‌های متولی جواب واضحی برای این پرسش ندارند. نه سازمان آب و برق خوزستان (وزارت نیرو) می‌داند، نه منابع طبیعی خبر دارد و نه سازمان میراث فرهنگی! رانش در تخصص کارشناسان منابع طبیعی است و بستر رودخانه‌ها در حوزه مدیریت وزارت نیرو قرار می‌گیرد و آثار میراث فرهنگی هم متعلق به عمارت آزادی است!
مهراج خایز معاون آبخیزداری منابع طبیعی از وضعیت رانش زمین و زمین لغزش‌های احتمالی مسیر سازه‌های آبی شوشتر اظهار بی‌اطلاعی می‌کند. او می‌گوید: «بستر رودخانه‌های دائم حیطه کاری وزارت نیرو و آثار تاریخی هم در اختیار سازمان میراث فرهنگی است.»
اما وی در واکنش به این یادآوری که رانش زمین و زمین لغزش‌ها در حیطه تخصص و وظیفه منابع طبیعی است، می‌گوید: «سازمان آب و برق خوزستان یک واحد آبخیزداری دارد.» او البته تعجبش را از آن چه «موازی کاری» می‌خواند، پنهان نمی‌کند. سوال روزنامه ایران از سوی کارشناسان آب و برق هم بی‌جواب می‌ماند. آنها اعتقاد دارند که این سؤال‌ها را باید از میراثی‌ها پرسید. یکی از آنها می‌گوید: «اگر موضوع در بحث گردشگری باشد و مشکل سازه‌ای به وجود بیاید، از سوی سازمان آب و برق، طرح موضوع و برآورد خسارت می‌شود.» او درباره همکاری با میراث فرهنگی هم می‌گوید: «اداره میراث فرهنگی شوشتر درباره وضعیت (خطرناک) بند میزان در زمان سیل اطلاعاتی به ما دادند و با آنها همکاری کردیم.» او درباره لایروبی رودخانه گرگر و جلوگیری از فرسایش بیشتر سازه‌های آبی شوشتر هم می‌گوید: «هنوز به توافق نرسیدیم!» این کارشناس همه چیز را موکول به نگاه موافق مدیرعامل سازمان آب و برق می‌داند و درباره جلب نظر موافق مدیرعامل می‌گوید: «هنوز صفر صفر هستیم.» نگاه آب منطقه‌ای خوزستان به میراث مهندسی آب ایرانیان در این شهر جنوبی، نگاه گردشگری است. کارشناسان این سازمان در نهایت می‌گویند: «برای همکاری با میراث فرهنگی باید از سوی آنها درخواستی اعلام شود اما این درخواست هنوز به آب و برق استان نرسیده است.»
ارسطوزاده حرف کارشناسان را قبول ندارد. به گفته او، آب و برق خوزستان با توجه با جلساتی که در ستاد بحران انجام گرفته از موضوعات مطرح شده درباره سازه‌های آبی شوشتر با خبر است. او می‌گوید: «در زمان سیل همکاری‌هایی میان میراث فرهنگی و سازمان آب و برق انجام گرفت و کارشناسان دو دستگاه با هم مشورت کردند.» مقاوم‌سازی اضطراری «بند میزان» هم به گفته او نتیجه این جلسات مشورتی مشترک بود. ارسطوزاده می‌گوید: «این مقاوم‌سازی‌ها با هدف جلوگیری از ایجاد خسارت عمده به بند میزان انجام گرفت.» البته او می‌گوید: «برای برآورد خسارت واقعی سیل باید منتظر فروکش کردن نسبی آب ایستاد.» همچنین برخلاف آنچه از سوی سازمان آب و منطقه‌ای شنیده می‌شود، ارسطوزاده از امضای توافقنامه‌هایی در کارگروه تخصصی میراث فرهنگی پیش از سیل خبر می‌دهد. به گفته او، همین کارگروه، سازمان آب و برق را مکلف به رسیدگی، کنترل، لایروبی و تثبیت سازه‌های آبی از بند میزان تا محدوده‌ای پایین‌تر از آسیاب‌های آبی شوشتر کرده است. او می‌گوید: «تأمین اعتبار این عملیات‌ها هم به عهده، آب و برق است.» ارسطوزاده تأکید می‌کند: «صورت‌جلسات این توافق‌ها هم موجود است.» موضوعی که کارشناسان آب و برق اصلاً درباره آن صحبت نمی‌کنند و نمی‌خواهند نامی از آنها به میان بیاید.
یونسکو نگران رانش دیواره غربی
ارسطوزاده هم مدیر پایگاه میراث فرهنگی سازه‌های آبی است و هم رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگر شهر. او هم مثل دو بخش دیگر نمی‌داند سیلاب تغییری در رانش موجود روی دیواره غربی آسیاب‌ها ایجاد کرده یا خیر! او می‌گوید: «سیلاب در بستر رودخانه اتفاق می‌افتد و دیواره غربی آسیاب‌های آبی با سیل مواجه نشده است!» البته ارسطوزاده تأثیر باران‌های شدید بر رانش زمین و در معرض قرار دادن رانش این دیواره را رد نمی‌کند. نگرانی‌ها به سازمان یونسکو هم رسیده است. این سازمان بین‌المللی به یکی از کارشناسان زمین‌شناسی خود مأموریت ویژه داده است تا وضعیت رانش را بررسی کند. بر اساس تاریخی که ارسطوزاده می‌دهد این نظر کارشناسی تا دو هفته آینده اعلام می‌شود. به گفته او موضوع رانش این دیواره هم روی میز مشارکت سازمان آب و برق و میراث فرهنگی است.
رانش زمین پنج خانه را هم روی دیواره غربی نشانه رفته است! به گفته ارسطوزاده، به مالکان خانه‌ها اعلام خطر شده و خانه‌ها باید تخلیه شوند اما او می‌گوید: «صاحبان این خانه‌ها از تخلیه سرباز می‌زنند.» هرچند ارسطوزاده بی‌میل به ورود بحث است اما ماجرا به توافق مالی و قیمت خانه‌ها برمی‌گردد. مالکان خانه‌ها را به قیمتی می‌فروشند که مسئولان شهر با آن موافق نیستند. او عدد کارشناسی مسئولان و عدد درخواستی مالکان را برای این معامله نمی‌گوید. او فرمانداری را مسئول خرید خانه‌ها معرفی می‌کند و شهرداری را مسئول جا به جایی موقت و رفع خطر می‌داند.
ارسطوزاده در پاسخ به این سوال که بارش‌های تازه تغییر جدیدی در اندازه ترک روی دیواره غربی به وجود آورده یا خیر؟ هم می‌گوید: «ما به نشانه جدیدی مبنی بر تغییر ترک‌ها نرسیده‌ایم!»
البته «محمد حسین ارسطوزاده» حتی ترک‌های افتاده بر دیواره غربی و بخشی از بافت تاریخی شهر را به‌دلیل رانش تکذیب می‌کند اما زخم رانش‌ها، کاری‌تر و شکاف عمیق‌تر از آن است که بتوان آن را «کتمان» کرد! شاهد آن هم عکس‌های بسیاری است که در فضای مجازی منتشر شده! بازدید میدانی خبرنگار «ایران» هم این مسأله را تأیید می‌کند. او البته می‌گوید: «سیل مشکلات جدیدی را پیش روی یکی از آثار ایرانی ثبت جهانی شده (سازه‌های آبی) در فهرست میراث فرهنگی یونسکو گذاشت.»
آن‌طور که ارسطوزاده می‌گوید: «باوجود آرام گرفتن سیل، همچنان «کالبد تاریخی» سازه‌ها و جداره آنها بر اثر شدت آب شسته می‌شود و فرسایش خاک هر لحظه وضعیت آنها را خطرناک‌تر می‌کند!»
وضعیت قرمز سازه‌های آبی شوشتر
سازه‌های آبی تاریخی شوشتر مجموعه‌ای به هم پیوسته از پل‌ها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب هستند که در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند. این سازه‌ها در دوران هخامنشیان تا ساسانیان برای بهره‌گیری بیشتر از آب ساخته شده‌اند. در سفرنامه ژان دیولافوآ باستانشناس نامدار فرانسوی از این محوطه به‌عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است. این پیوستگی در مدیریت آب گرگر باعث شد تا آنها به‌عنوان «مهندسی آب» در فهرست جهانی یونسکو قرار گیرند. سازه‌های آبی شوشتر در جلسه یونسکو در شهر سویا اسپانیا در سال ۸۸ به ثبت رسید.
سیل خوزستان دست پر به «گرگر» می‌رسد. بسیاری از درختان بیشه‌ها و جزایر سر راه را با خود می‌کند و می‌آورد. همزمان با سیل خوزستان بود که ارسطوزاده از احتمال تخریب تونل‌های آسیاب‌های آبی خبر داد و آژیر قرمز را کشید. تجمع سرشاخه‌ها در تونل‌ها و رسوب‌گذاری گل و لای، سازه را تحت فشار قرار داده بود. به گفته او، درخت‌ها در اطراف پل شادروان، پل گرگر و در محوطه‌های آسیاب آبی رسوب‌گذاری و نشست کرده‌اند. او و همکارانش هنوز نمی‌دانند در لایه‌های زیر سطح آب چه اتفاقی دارد برای این آثار می‌افتد و بعد از لایروبی مشخص می‌شود. تاریخ لایروبی هم معلوم نیست!
او می‌گوید: «آب بشدت گل آلود است. بنابراین نمی‌توان آن چیزی که در آب در جریان است را رصد کرد!»
تونل‌های فرعی آسیاب‌های آبی کنترل و بازبینی شده‌اند اما کارشناسان هنوز نتوانسته‌اند تونل‌های اصلی را بازبینی کنند. آن‌طور که این کارشناس می‌گوید: «بازبینی این تونل‌ها، مستلزم منحرف کردن مسیر رودخانه و… است.»
او بررسی بستر بند میزان و پل بند شادروان را اورژانسی می‌داند و می‌گوید: «همه دریچه‌های آبشارهای شوشتر باز شده اما نشست رسوب‌ها مسأله خطرناکی است که هرچه سریع‌تر باید رفع شود!»
باوجود هشدارهایی که او می‌دهد گفت‌وگوی «ایران» با چند مسئول آب و برق خوزستان نشان نمی‌دهد که این سازمان برنامه فوری برای لایروبی گرگر و نجات ۱۳ سازه آبی شوشتر داشته باشد! مسأله‌ای که می‌تواند وضعیت خطرناک این سازه‌ها را وارد بحران جدیدی بکند!
انتهای پیام
نظرات