منصور براتی که در پنجمین روز از هفته جهانی مبارزه با مواد مخدر به موضوع «تحلیل روندها، رسانه و اعتیاد» پرداخته است، با بیان اینکه بررسی روندهای مصرف مواد و الگوهای مصرف در جهان از اهمیت بالایی برای سیاست‌گذاران این حوزه برخوردار است، به ایسنا گفت: این روندها از یک سو مولفه‌های ثابت را در خصوص فعالیت‌های مجرمانه مرتبط با مواد شناسایی می‌کنند و از سوی دیگر نیز به خوبی تحولات الگوهای مصرف و قاچاق و ترانزیت و یا مسیرهای جدید را از نظر می‌گذراند.

چطور بازیِ بازیگران مواد مخدر را در آینده پیش‌بینی کنیم؟

وی با بیان اینکه سیاست‌گذاری کارآمد و موثر در حوزه مبارزه با مواد نیازمند «تحلیل روندهای» این زمینه است، گفت: منظور از تحلیل روندها یافتن الگوهای ثابت در رفتار بازیگران عرصه کشت، تولید و توزیع انواع مواد است. این گروه شامل کشاورزان، تولیدکنندگان، قاچاق‌چیان، فروشندگان و مصرف‌کنندگان می‌شود. در واقع برای تحلیل روندهای جاری نیازمند بررسی دقیق و طولانی مدت رفتار هرکدام از گروه‌های مذکور هستیم که با شناخت این روندها می‌توان پیش‌بینی کرد که در آینده رفتار هریک از این بازیگران به چه سمت و سویی می‌رود و همچنین چه سیاست‌هایی برای مقابله موثر مورد نیاز است.

کرونا؛ تازه‌ترین عامل تاثیرگذار بر فعالیت‌های مجرمانه حوزه مواد مخدر

تلاش تولیدکنندگان مواد برای تأمین پیش‌سازها

معاون پژوهشی موسسه کادراس با اشاره به جدیدترین روندها و عوامل تأثیرگذار بر فعالیت‌های مجرمانه حوزه مواد مخدر، بیان کرد: شیوع ویروس کرونا جدیدترین عامل موثر جهانی است. کندی روند تجارت بین‌المللی به معنای آن است که کارتل‌ها و گانگسترها نیز برای به حرکت درآوردن کالاهای غیرقانونی خود از طریق زنجیره جهانی عرضه (خواه زمینی، هوایی و دریایی) فرصت‌های کمتری خواهند داشت. در این میان تولیدکنندگان مواد در بولیوی، کلمبیا، پرو و مکزیک در حال حاضر شدیداً به تلاش برای تأمین پیش‌سازها برای تولید مت ‌آمفتامین ها، فنتانیل و حتی کوکائین روی آورده‌اند. در واقع می‌توان گفت بسته شدن کارخانه‌های چینی نه تنها بازار صادارات و فروش آیفون را مختل کرده، بلکه کالاهای قاچاق را نیز تحت تأثیر خود قرار داده است.

گینه بیسائو؛ قطب ترانزیت کوکائین

براتی یکی دیگر از پیامدهای گسترش بیماری کووید۱۹ بر جهان تبهکاری را افزایش قیمت انواع مواد عنوان کرد و یادآور شد: بحران اقتصادی جهانی، عرضه و تقاضای مشاغل مرتبط با مواد را دچار شوک کرده است به طوری که برخی از قاچاق‌چیان اهل آمریکای لاتین با پیش‌بینی کند شدن روند تجارت جهانی به دلیل همه‌گیری کروناویروس به حمل و نقل دریایی روی آورده‌اند. در نتیجه مسئولان حوزه ضمانت اجرای قوانین اروپا در این راستا از افزایش چشمگیر محموله‌های کوکائین کشف شده در بندر آنتروپ بلژیک در خلال ماه‌های مارس و آوریل ۲۰۲۰ خبر داده‌اند. همچنین باوجود تعطیل شدن فعالیت‌های بسیاری از فرودگاه‌های بین‌المللی، تصاویر ماهواره‌ای حاکی از رفت و آمد زیاد هواپیماها به مقصد و از مبدأ گینه بیسائو هستند، این امر نشان می‌دهد نقش این کشور به عنوان قطب ترانزیت کوکائین ادامه دارد.

این پژوهشگر همچنین تصریح کرد: برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که مصرف‌کنندگان نیز به دلیل دشواری دسترسی به برخی مواد، ناچار از تغییر ماده مصرفی خود شده‌اند. برای نمونه در اروپا شمار قابل توجهی از مصرف‌کنندگان کوکائین (که از خارج از قاره سبز مواد مخدر به آنجا ترانزیت می‌شود) به مصرف ماری‌جوانای تولید شده درون این قاره روی آورده‌اند. همچنین برخی افراد نیز مشغول احتکار مواد شده‌اند، که به افزایش قیمت می‌انجامد. در نتیجه بعضی از مصرف‌کنندگان هروئین، به مصرف مشتقات قوی‌تر و خطرناک‌تر تریاک مانند فنتانیل روی آورده‌اند.

به گفته وی، در سراسر اروپا شیوع بیماری کووید–۱۹ به تسریع روند فروش مواد به صورت آنلاین به ویژه از طریق دارک وب منجر شده است.

نگرانی‌ها از اقدامات باندهای تبهکاری

بنابر اظهارات معاون پژوهشی موسسه کادراس، اختلالاتی که در بازار جهانی مواد به وجود آمده احتمالاً موقتی است، اما همین اختلال‌ها می‌تواند پیامدهای بلندمدت‌تری بر ارتکاب به جرایم به طور کلی برجا بگذارد. باندهای تبهکار در پی کاهش یافتن نقدینگی خود، به طور فزاینده‌ای بانک‌ها، فروشگاه‌ها و اقامتگاه‌ها را برای به دست آوردن درآمد مورد حمله قرار خواهند داد. در آمریکای لاتین و بخش‌های دیگری از جهان گروه‌های تبهکار برای تداوم بخشیدن به عایدات مالی خود، به روش‌های قدیمی‌تری مانند آدم‌ربایی، اخاذی و باجگیری روی خواهند آورد. با افزایش تدابیر سخت‌گیرانه در مرزها قاچاق انسان دچار رکود خواهد شد و این امر البته قربانیان را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد. در این میان بسیاری از سندیکاهای جرم و جنایت به مشاغل پررونق‌تر به ویژه جرایم سایبری مانند باج‌افزار، فیشینگ و سرقت هویت روی می‌آورند که همزمان با روند فزاینده دیجیتالی شدن جهان رشد چشمگیری را تجربه می‌کند.

افزایش مصرف مواد مخدر و چرایی آن

این پژوهشگر در ادامه پاسخ به این سوال که روندهای فعلی مواد مخدر در جهان از نظر تعداد مصرف‌کنندگان و نوع مواد مصرفی آنها چگونه است؟ توضیح داد: در سال ۲۰۱۷ تقریباً ۲۷۱ میلیون تن از جمعیت ۱۵ – ۶۴ ساله جهان دست کم یک بار اقدام به مصرف کرده‌اند (این تعداد در حالت حداقلی ۲۰۱ میلیون تن و حداکثر ۳۴۱ میلیون نفر بوده است). این میزان برابر با ۵.۵ درصد جمعیت میان ۱۵ تا ۶۵ ساله جهان بوده، که از هر ۱۸ تن یک نفر را شامل می‌شود. در سال ۲۰۰۹، شیوع مصرف جهانی کمتر از این میزان و در حدود ۴.۸ درصد بوده است. میان سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۷ شمار افرادی که در یکسال قبل اقدام به مصرف هرگونه مواد کرده بودند از ۲۱۰ تن به ۲۷۱ میلیون نفر رسیده و رشدی ۳۰ درصدی را از سر گذرانده است.

براتی معتقد است که بخشی از این رشد به افزایش جمعیت جهان (که افراد بین سال‌های ۱۵ تا ۶۴ آن ۱۰ درصد بیشتر شده‌اند) باز می‌گردد. اطلاعات موجود نشان از شیوع بالاتر مصرف اوپیوئیدها در آفریقا، آسیا، اروپا و آمریکای شمالی در طول زمان و نیز مصرف کانابیس در آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و آسیا دارد. باید توجه کرد که اگرچه هرگونه مقایسه‌ای براساس برآوردها انجام می‌پذیرد و باید دقت کرد که این تحلیل به صورت مطلق بیان نمی‌شود.

هشدار نسبت به کاهش سن مصرف مواد مخدر

معاون پژوهشی موسسه کادراس ضمن هشدار نسبت به تغییر الگوی مصرف مواد مخدر گفت که دو الگوی بسیار بزرگ در روندهای مصرف مواد مخدر و محرک در جهان به طور عمده گویای این واقعیت است که از یکسو مصرف‌کنندگان در حال گذار از مصرف مواد سنتی به مواد صنعتی و پرخطرتر هستند و از سوی دیگر نیز سن مصرف اولیه با سرعت بالایی در حال پایین آمدن است.

بنابر اظهارات براتی، در دهه گذشته، تنوع چشمگیری در بازارهای مواد به وجود آمده است؛ افزون بر مواد گیاه پایه سنتی (مانند کانابیس، کوکائین و هروئین) دهه گذشته شاهد گسترش بازاری پویا برای مواد مصنوعی و مصرف غیرپزشکی داروهای تجویزی بوده‌ایم؛ اکنون موادی قدرتمندتر در دسترس هستند. شمار انواع مواد نیز روبه ازدیاد رفته و البته از نظر ترکیب نیز با افزایشی چشمگیر روبه‌رو بوده‌ایم که همگی این مسائل منجر به افزایش مخاطرات ناشی از مصرف مواد شده است.

این پژوهشگر در ادامه درباره روندهای مصرف مواد روانگردان جدید موسوم به NPS‌ها در جهان نیز توضیح داد و افزود: در سال‌های اخیر صدها گونه از مواد روانگردان جدید در آزمایشگاه‌ها ساخته شده است. بیشتر این مواد (که از آنها به عنوان NPS‌ها یاد می‌شود) از دسته محرک‌ها و به طور خاص کانابیوئیدها هستند و دسته بزرگ دیگر نیز اوپیوئید به حساب می‌آیند. مصرف هردوی آنها دارای پیامدهایی غیرقابل پیش‌بینی و گاه شدیداً منفی (حتی مرگ) هستند.

مصرف اوپیوئیدهای مصنوعی و خطرات مرگ‌آور آن

معاون پژوهشی موسسه کادراس ادامه داد: در شمال آمریکا مصرف اوپیوئیدهای مصنوعی از جمله فنتانیل (یا موادی که از نظر ساختار شیمیایی به آن نزدیک هستند)، به افزایش چشمگیر مرگ‌های ناشی از بیش مصرفی اوپیوئیدها در سال ۲۰۱۷ انجامیده است. در نواحی دیگری از جمله آفریقای مرکزی و شمالی، براساس میزان کشفیات، بازار مصرف غیرپزشکی ترامادول گسترش قابل توجهی یافته است. نخستین پیمایش ملی مصرف مواد در نیجریه در سال ۲۰۱۷ انجام شده که نشان از شیوع مصرف غیرپزشکی اوپیوئیدهای تجویزی (عمدتاً ترامادول) دارد که پس از مصرف کانابیس در جایگاه دوم قرار دارد.

انتهای پیام