علیرضا مهرداد، در پنجمین جلسه از سلسله جلسات عصر هنرمند حوزه هنری خراسان رضوی که شامگاه گذشته، ۱۵ مهرماه، با موضوع گفت‌وگو با منصور انوری نویسنده «جاده جنگ»، طولانی‌ترین رمان انقلاب اسلامی، به صورت مجازی برگزار شده بود، در رابطه با این نویسنده اظهار کرد: آقای انوری پدیده‌ای است که در سال‌های اخیر از خراسان ظهور کرده که در عرصه داستان هم سبک بازگشت به گذشته و هم نوآوری داشته است.

وی افزود: یعنی رفتنِ دوباره سراغ زاویه دید دانای کل قرن ۱۹ و برکشیدن موضوعات آن از دل تاریخ و نوشتن رمان کاری بود که ایشان انجام داد. او دست به نوآوری زد و ابتکاراتی برای ریکاوری و به روز رسانی این زاویه دیدی که عملا مُرده بود و کسی با آن رمان نمی‌نوشت، انجام داد.

این کارشناس ادبی تصریح کرد: آقای انوری از تکنیک و تخصصی که در فیلمنامه‌نویسی داشت و مطالعاتی که در زمینه فیلم انجام داده بود، استفاده کرد و جاده جنگ را پدید آورد که تا کنون ۱۲ جلد از آن به چاپ رسیده و ۱۲ جلد دیگر نیز در دست تالیف است.

مهرداد درخصوص کتاب جاده جنگ بیان کرد: از هر زوایه‌ای که نگاه کنید «جاده جنگ یک پدیده است. این داستان از نظر تعداد جلد چاپ شده که حد نصاب هر جلد ۵۰۰ صفحه است و جمعا به ۶۰۰۰ صفحه می‌رسد کم‌نظیر است. یعنی ما ۶۰۰۰ صفحه رمان تاریخی داریم که مشخصه‌های مکان، زمان و اشخاص آن، ما به‌ازای بیرونی دارد و مربوط به یک قطعه مهم از تاریخ است؛ از این جهت این کار، کار شگفتی است.

وی خاطرنشان کرد: آقای بهروز افخمی جمله‌ای درباره شهید آوینی دارد که در آن می‌گوید «مرتضی طفولیت خود را حفظ کرده بود و از حوادث پیرامونش دچار شگفتی می‌شد». تمام تعریف یک هنرمند همین است. وقتی من درباره آقای انوری این مصداق را می‌آورم، ممکن است بگویند که چطور ایشان در ۳۵ سالگی به خاطر آورد که نویسنده است و اولین رمانش جاده جنگ شد؟ باید گفت این‌طور نیست؛ روال زندگی‌ او نشان می‌دهد که از کودکی، جستجوگری و شگفتی از پیرامون در وجودش بوده، یعنی ویژگی‌های یک هنرمند را از لحاظ ذاتی داشته است اما زمینه فعالیت برای وی به وجود نیامده و همین‌ که ایشان به سیستان و بلوچستان می‌رود تا از آن‌جا به دور دنیا سفر کند، نتیجه‌اش می‌شود کتاب جاده جنگ. او مسیر جستجوگری را تغییر نداده بلکه روش خود را تغییر داده و شروع به مطالعه عمیق و گسترده کرده است.

این کارشناس ادبی با بیان اینکه ارائه آثار فاخر از هنرمندانی که آموزش ندیده‌اند زیاد هم جای تعجب ندارد، افزود: با افرادی که عملا سر کلاس ننشسته‌اند، زیاد مواجه شده‌ام. در سینما هم این اتفاق می‌افتد. زمانی یک بازیگر مطرح می‌شود، در حالی که هیچ کلاس بازیگری نرفته است. باید گفت در او ذاتی وجود داشته که این ذات برای هنرمند یک سرمایه خدادادی است اما نقطه دیگری در زندگی هنرمندان وجود دارد که آن، نقطه کشف است و من خیلی به آن اعتقاد دارم. ‌آقای انوری نیز ابتدا خود را کشف کرده و معتقد است که افراد دیگری هم در این کشف دخیل بوده‌اند. از جمله این افراد آقای بهروز رحیمی، جانباز عزیزمان، است که حدود ۳۵ سال برای ادبیات خراسان وقت گذاشته و در کلاس‌هایی که به همت ایشان برگزار شده، شاگردان بسیاری تربیت شده‌اند.

مهرداد عنوان کرد: درست است که آقای انوری رسما در هیچ کلاس نویسندگی و فیلمنامه‌نویسی شرکت نکرده اما مطالعاتش در حوزه تئوری‌ها و آموزه‌های نویسندگی و تجربیات و شاهکارهای ادبیات، مطالعات عجیبی بوده است و اکنون هم بعید می‌دانم روزی تا سه ساعت مطالعه نکند. به تمام معنا ایشان حریص به مطالعه است.

وی ادامه داد: حوادث به اضافه شخصیت‌ها، مکان و زمان داستان را تشکیل می‌دهد و نویسنده است که آن‌ را به یکدیگر الحالق می‌کند و اتمسفری به وجود می‌آید که بر مخاطب تاثیر می‌گذارد. پس اگر در این چینش اتفاق بدی بیفتد و به خوبی جانمایی صورت نگیرد، نتیجه خوبی حاصل نمی‌شود.

این کارشناس ادبی تصریح کرد: چینش و جزئی‌نگاری آقای انوری باعث شده یک رمان در یک برهه تاریخی اتفاق بیفتد تا یک جریان تاریخی مبارزاتی را حفظ کند. ما ابتدای انقلاب، نهضت ۱۰۰ ساله روحانیت را داشتیم اما کسی ورود پیدا نکرد تا در یک اثر داستانی ریشه‌های انقلاب را نشان دهد که انسان‌ها چگونه انقلاب کردند اما جریان‌های حمله‌ روس در مسجد گوهرشاد و مطرح شدن امام‌ خمینی‌(ره) در رمان آقای انوری مطرح و در واقع ریشه شجره طیبه انقلاب اسلامی در این رمان نشان داده شده است.

شخصیت‌ها در رمان «جاده جنگ» نماد یک جریان هستند

مهرداد اضافه کرد: یکی از موفقیت‌هایی که نویسنده در پرداخت شخصیت‌ها کسب می‌کند، این است که شخصیت‌هایش ما به‌ازای بیرونی داشته باشد. یعنی وقتی مخاطب اثر را می‌خواند، ناخودآگاه به یاد فرد خاصی می‌افتد؛ در رمان جاده جنگ نیز شخصیت‌ها عمدتا نماد یک جریان هستند. یکی از ویژگی‌هایی که رمان جاده جنگ را برجسته می‌کند، توجه آقای انوری به نماد است. یعنی هیچکدام از شخصیت‌های داستان انسان‌های تک بعدی نیستند و یک لایه دیگر هم دارند و به نظر می‌رسد که نویسنده هدفمند و هوشمندانه این را انتخاب کرده، برای اینکه ما به لایه‌های درونی داستان پی ببریم.

وی با اشاره به بایکوت شدن نویسندگان متعهد انقلاب اسلامی بیان کرد: جامعه روشنفکری افراد هم‌عقیده خود را مطرح کردند و طرف مقابل را بایکوت کرده و گاهی هم سهوا پیرامون اثری از ادبیات متعهد حرف زدند و از آن تمجید کرده‌اند. یکی از سختی‌های کار نویسنده متعهد بایکوت است. آقای انوری نیز با جاده جنگ محکوم به بایکوت است و تلاش می‌شود که پیرامون این کار چیزی نگویند و به رغم حمایت‌های حوزه هنری، سوره مهر و اتفاقات خوبی که رخ داده اما طرف مقابل می‌خواهد که از این کار جلوگیری شود و بخشی از آن هم مربوط به حسادت‌هایی است که بین برخی نویسندگان وجود دارد.

این کارشناس ادبی افزود: ادبیات متعهد یعنی برای فرهنگ، آداب و رسوم، مملکت و داشته‌های خود بنویسیم و آن‌ را معرفی کنیم که این اتفاق در رمان‌های آقای انوری رخ داده است.

انتهای پیام