به گزارش ایسنا، پارسا جعفری، کارشناس روابط بین الملل در یادداشتی با عنوان "تنش بین ایران و عربستان و تاثیر آن بر پیچیده شدن محیط امنیتی خاورمیانه" نوشت: روابط پرفراز و نشیب جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی را باید یکی از دشوارترین عرصه‌های دیپلماسی و سیاست خارجی کشور در سه دهه گذشته ارزیابی کرد. مناسبات تهران- ریاض، از سرحد دیدارهای مکرر سالانه مقامات دو کشور تا قطع روابط دوجانبه را تجربه کرده و اکنون به نظر می‌رسد در قوس نزولی خود به یکی از بحرانی‌ترین شرایط خود رسیده است. این روابط بحرانی بین دو کشور بر بخش زیادی از تحولات منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا؛ از افغانستان و پاکستان گرفته تا عراق، بحرین، یمن، سوریه، لبنان و حتی تا مصر و سودان سایه انداخته است. به همین دلیل تداوم تنش‌ها و روابط خصومت آمیز کنونی به انحاء مختلف تحت تاثیر روابط رقابت‌آمیز دو کشور و حتی توأم با خصومت عربستان علیه ایران قرار داشته و پیامدهای منفی متعددی را برای این کشورها و کل منطقه رقم زده است. در نتیجه این سیاست‌ها یک فضای بحرانی بر منطقه خاورمیانه حاکم شده و سازه‌های ژئوپلیتیکی منطقه با چالش های عمده‌ای مواجه شده است.
نگاهی به روابط تنش‌آمیز تهران و ریاض به ویژه طی سال‌های اخیر حاکی از آن است که چینش تحولات در سطح منطقه‌ای خاورمیانه، مهمترین متغیر در واگرایی و تقابل بین دو کشور بوده است. در این چارچوب به نظر می‌رسد که متغیرهایی نظیر نقش ایدئولوژی، رقابت‌های فزاینده و رو به گسترش ژئوپلیتیکی، در کنار به‌کارگیری سیاست اتحاد و ائتلاف، ایران و عربستان را به رقبای طبیعی یکدیگر تبدیل کرده است. چنین فضایی نشأت گرفته از راهبردها و رویکردهای متفاوت دو کشور در سطح منطقه و بین‌المللی است که به طور ملموسی بر منطقه غرب آسیا سایه انداخته و باعث صف‌بندی کشورهای منطقه و پیچیده شدن محیط امنیتی خاورمیانه شده است.
از دیدگاه ایران ریشه تنش‌های موجود بین دو کشور در مسائلی همچون مداخله قدرت های فرامنطقه‌ای در امور داخلی و خارجی کشورهای منطقه، حذف شدن ایران از فرایند گفت‌وگوها درباره مسائل منطقه‌ای و خصومت تاریخی عربستان بر مبنای مسائل هویتی و فرقه¬گرایی نهفته است. در آن سوی میدان، عربستان سعودی به خصوص در دوره ولیعهدی محمد بن سلمان با لنز بدبینی به ایران نگاه کرده و در نتیجه توهم دشمن‌پنداری ایران، هرگونه قدرت‌یابی ایران در منطقه را به زیان خود دیده و در چارچوب بازی با حاصل جمع صفر درصدد مقابله با قدرت منطقه ای ایران برآمده است. ریاض در راستای این رویکرد خصمانه به نفی نقش ثبات‌بخـش ایران در نظم منطقه‌ای خاورمیانه و تشدید پروژه ایران هراسی به‌ویژه در موضوع برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران و همچنین پر رنگ کردن عنصر شیعی در پرتو تحولات اخیر بهار عربی، به حساسیت دیگر کشورها دامن زده و با دست به دامان شدن ایالات متحده و برخی از کشورهای اروپایی برای تبدیل کردن شبه‌جزیره سعودی به انباری از تسلیحات و تجهیزات آمریکایی و اروپایی، با عث امنیتی شدن محیط خاورمیانه شده است.
با وجود این رویکرد مغرضانه سعودی‌ها، جمهوری اسلامی ایران همواره اولویت رابطه را به همسایگان بخشیده و با پیشنهادهای متعددی از جمله پیمان منع تجاوز، تشکیل مجمع گفت‌وگوهای امنیتی و صلح امید سعی در تنش زدایی روابط بین دو کشور داشته است. اما علی رغم این رویکرد دوستانه تهران، ریاض نه تنها از این پیشنهاد استقبال نکرده بلکه با بازی در چارچوب قوانین ایالات متحده و رژیم اسراییل، به دشمنی و تقابل با جمهوری اسلامی روی آورده است.
در چنین فضایی، ایران و عربستان در وضعیت تضاد راهبردی قرار گرفته و هرکدام تلاش دارند تا موقعیت خود را از طریق موازنه‌گرایی راهبردی و بازتولید هنجارهای فرهنگی در برابر یکدیگر ارتقا دهند. گرچه ایران سعی می‌کند تنش در روابط آنان از حد معقولی فراتر نرود، ولی ریاض چنین تلاشی ندارد و درصدد ضربه زدن نهایی به ایران حتی با تحریک ترامپ به حمله نظامی علیه کشورمان در روزهای پایانی دولت او است. تعارض ریاض علیه ایران بسیار گسترش یافته و دیوار بلندی از بی‌اعتمادی را به وجود آورده است. تداوم شرایط کنونی به نفع هیچ یک از دو کشور نیست و رقابت ناسالم نتیجه ای جز خسران دو طرف و در سطحی بالاتر در منطقه نخواهد داشت.
ازآنجا که روابط ایران و عربستان به طور عمده‌ای با مناقشات ژئوپلیتیکی منطقه غرب آسیا پیوند خورده است، لذا تعامل و توافق اساسی دو کشور در پرونده های منطقه‌ای مستلزم پذیرش نقش متقابل یکدیگر و رسیدن به این درک منطقه‌ای است که حل و فصل این مناقشات بدون حضور هر دو کشور غیرممکن یا سخت جلوه می‌کند. از این منظر لازم است ایران و عربستان با توجه به منافع و امنیت ملی خود با تساهل و تسامح بیشتری برخورد کرده و در تعاملی سازنده به حل این مناقشات اقدام کنند. در چنین شرایطی تشکیل یک چارچوب جدید چندجانبه امنیتی منطقه‌ای و به دور از دخالت‌های کشورهای مداخله‌گر فرامنطقه ای، با محوریت ایران و عربستان به عنوان دو قدرت عمده منطقه، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر و انکارناپذیر برای کاهش تنش و حل و فصل بحران‌های منطقه‌ای است. بدون شک چنین چارچوبی ضامن ارتقا، تقویت و تعمیق و تحکیم روابط سیاسی دو کشور و همچنین عامل استقرار و آرامش در منطقه حساس و استراتژیک خاورمیانه خواهد بود. ایران بارها آمادگی خود را برای گفت‌وگو و حل و فصل اختلافات بصورت مسالمت آمیز اعلام کرده، ولی ریاض بر خصومت خود با مردم کشورمان پافشاری کرده و همراهی آن با رژیم تروریستی آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل برای احیای کمیته تحریم ایران و سازمان مللی کردن تحریم‌های ظالمانه و یک‌جانبه آمریکا، آخرین نمونه این خصومت است.
انتهای پیام
نظرات