كتاب و نشر يكي از مهمترين اركان جريان فرهنگي در هر جامعه‌اي است كه در ارزيابي‌ها همراه با فاكتورهاي ديگري تعيين كننده سطح و جايگاه جوامع در اين بخش مهم قلمداد مي‌شود، اما روند فعلي نشر و انتشار كتاب و مميزي، زمينه‌ساز نگراني‌هاي عميق فعالان عرصه فرهنگ شده است.
مدير انتشارات نويد، يكي از ده ناشر و انتشاراتي برتر كشور، در گفت و گو با خبرنگار ايسنا در شيراز گفت: متاسفانه وضعيت نشر به دليل طولاني شدن پروسه صدور مجوز كه گاه به دو‌سال يا بيشتر هم مي‌رسد، وضعيت خوبي نيست.
داريوش نويد‌گويي كه يكي از قديمي‌ترين انتشاراتي‌ها در ايران و شيراز را دارد ادامه داد:من افتخار آشنايي با اكثر كساني‌كه اكنون به‌عنوان نويسنده، شاعر، فرهنگ‌ور، مورخ، پژوهش‌گر و ... در سطح فارس، كشور و حتي جهان شناخته‌شده هستند را دارم و اغلب اولين تاليفات آنان توسط اين انتشاراتي چاپ شده است، اما خوشحال و سربلند هستم كه حتي در مواقع بحراني و در زمان بروز مشكلات هم از كمك دولتي و غيردولتي استفاده نكرده‌ام.
وي ادامه داد: در زمان وقوع سيل با وجودي كه ضرر هنگفتي به انتشاراتي نويد تحميل شد و در ديگر زمان‌ها هيچ فرد حقيقي و حقوقي كمكي به ما نكرده و انتظاري هم نداشته‌ايم.
نويد‌گويي گفت: ادامه اين شغل به‌واسطه عشق مفرط به ايران است و همه شاهد فعاليت‌هاي گسترده انتشارات نويد در راستاي توسعه فرهنگ ايراني و اسلامي بوده و هستند و كارنامه ما درخشان است.
اين ناشر قديمي خاطرنشان كرد: با اين همه امروز به‌دليل روند حاكم بر مميزي كتاب، از روي بسياري از نويسندگان، شاعران، مولفان و مترجمان كه به آنان تعهد داده‌ام تا توليدات فرهنگي‌شان را منتشر كنم، شرمنده هستم و بعضي از اين آثار قريب به دوسال در نوبت دريافت مجوز معطل مانده است.
نويد‌گويي گفت: متاسفانه ايرادهايي كه به كار گرفته مي‌شود ايرادهاي فني و تخصصي نيست و گاه كتاب‌هايي كه بارها چاپ شده، دستخوش مميزي مي‌شود يا نوشته‌هاي نويسندگان بزرگي كه بسياري از آثارشان منتشر شده و حتي جوايزي را به خود اختصاص داده است، توسط افرادي كه بعضا مستقيما از پشت ميزهاي دانشگاه به كار مميزي گمارده‌ شده‌اند، اجازه انتشار پيدا نمي‌كند.
اين ناشر كهنه‌كار گفت: از نظر من تمام كاركنان وزارت ارشاد در مركز و ادارات كل در استان‌ها افرادي مومن و متعهد هستند اما بعضا جواني و كم تجربه بودن كار را با مشكل مواجه مي‌كند. به حتم در سطح كشور بسياري از افراد مجرب و توانمند و قابل اعتماد و متعهد هستند كه در ادارات كل مشغول به خدمت بوده و توان انجام كار را دارند.
وي در بيان دليل بروز اين مشكل، گفت: به‌نظر مي‌رسد تراكم كار در وزارت‌خانه زمينه‌ساز بروز اين مشكل شده است در حالي كه اگر اختيار مميزي در استان‌هايي مانند فارس به ادارات كل فرهنگ و ارشاد اسلامي واگذار شود،كار سرعت بيشتري به خود مي گيرد.
نويد‌گويي با بيان اينكه به حتم مسوولان و كارشناسان باسابقه ارشاد در ادارات استان‌ها، از نظر تجربه و توان قادر به انجام مميزي و نظارت بر نشر كتاب هستند، گفت: متاسفانه وضعيت به‌گونه‌اي‌ است كه ديگر پاسخگوي تعهداتمان نيستيم و ادامه اين روند هم به صلاح هيچ كس نيست.
مدير انتشارات نويد شيراز با بيان اينكه احتمال دارد به‌صورت موقت كار را متوقف كند، تاكيد كرد: اگر روال به همين‌منوال بوده و تدبيري از سوي مديران و مسوولان ارشد انديشيده نشود، ترجيح مي‌دهم كه بعد از انجام تعهداتي كه به مردم دارم، كار را به‌صورت موقت و تا ساماندهي كامل تعطيل كنم.
نويد‌گويي يادآور شد: فكر مي‌كنم با توجه به حجم درخواست‌هايي كه از سوي انتشارات نويد راهي وزارت ارشاد در تهران مي‌شود، تعطيل شدن كار از سوي ما به كاستن حجم كار نيز كمك كند!

يك نويسنده شيرازي در اين رابطه گفت: روند فعلي حاكم بر نشر در كشور به صلاح و صرفه هيچ كس نيست.
امين فقيري در گفت و گو با ايسنا افزود: يك نويسنده بايد سال‌ها زحمت و رنج متحمل شود تا بتواند يك رمان خلق كند، حال اگر به راحتي اين دسترنج را ناديده بگيريم، ديگر حرفي براي گفتن نمي‌ماند.
وي با تاكيد بر اينكه با مميزي و سانسور كتاب به‌كل مخالف است، گفت: مميزي بايد توسط جامعه انجام شود، اين مردم هستند كه تشخيص مي‌دهند كدام اثر و كدام نويسنده قابل اعتماد است.
فقيري با اشاره به برخي ايرادات كه از سوي مميزي ارشاد به نوشته‌هاي نويسندگان مطرح گرفته شده و مي‌شود، گفت: وقتي يك نويسنده زيبايي‌هاي يك زن يا مرد را مي‌نويسد، به‌نوعي در حال ستايش خداوند است، انسان مخلوق خداست نه مخلوق نويسنده، آيا مي‌توان زيبايي‌ها را ناديده گرفت؟ يا مي‌توان جايگزيني براي توصيف زيبايي‌ها پيدا كرد؟
نويسنده كتاب دهكده پرملال گفت: متاسفانه در اين ميان حق شهرستاني‌ها بيشتر از بين مي‌رود چون امكان پيگيري كار را ندارند و بعضا حتي نمي‌دانند چرا آثارشان مجوز نمي‌گيرند.
فقيري با يادآوري اينكه آخرين رمانش مجوز چاپ دريافت نكرده است، گفت: من چهار سال شبانه‌روز رنج بردم تا اين اثر خلق شد، حال با يك نظر و بدون آنكه علتي بيان شود، اعلام مي‌كنند تحت هيچ عنوان اجازه چاپ ندارد. حال هم توان فيزيكي‌ام اجازه پيگيري نمي‌دهد.
وي گفت: از آقايان در‌خواست مي‌كنم كمي رحم داشته باشند، اين درست نيست كه حاصل عمر يك نويسنده آن هم بعد از دوسال كه در نوبت مانده، مجوز نگيرد.
فقيري با تصريح اينكه اعتقادي ندارد كه عمرش هدر رفته است، گفت: حاصل اين چند سال يك رمان 600صفحه‌اي است حتي اگر مجوز انتشار نداشته باشد، اين نوشته هست و وجود دارد.
اين داستان‌نويس شيرازي گفت: حتي شنيده‌ام كه بعضي از آثار بعد از چندين نوبت چاپ در مميزي آخر مشمول تغييرات دانسته شده‌اند، به‌نظر من اين توهين به شعور مخاطب و مردم است.
فقيري تصريح كرد: اين وضعيت انگيزه كار را از نويسندگان و شعرا و مولفان و مصنفان گرفته و ركودي شديد را بر فرهنگ حاكم مي‌كند.
يك شاعر و روزنامه‌نگار شيرازي نيز در اين خصوص به ايسنا گفت: به عنوان دبير كانون فرهنگ و هنر فارس با قاطعيت مي‌گويم كه تمامي فرهنگ‌وران و اهالي فرهنگ در استان فارس از اين وضعيت بسيار نگران هستند.
وي گفت: روند فعلي كه موجب نگراني و ياس بسياري از بزرگان عرصه فرهنگ در كشور شده است، در صورت تداوم زمينه‌اي فراهم خواهد كرد كه ديگر هيچ اثري توليد نشود.
امامي ياس بزرگان عرصه داستان و شعر را زمينه‌ساز ياس و نااميدي جوانان تازه وارد ميدان شده، دانست و گفت: شايسته است كه براي اين وضعيت چاره‌ انديشي شود.
وي اضافه كرد: من فكر مي‌كنم اگر آثارو نويسندگان و اهالي فرهنگ را به دسته‌ها و درجه‌بندي‌هايي تقسيم كنيم و آثار افراد و بزرگاني كه به حتم درجه يك محسوب مي‌شوند را زودتر مميزي كنيم، شايد مشكل تا حدي رفع شود.
امامي در پاسخ به اينكه آيا شما موافق مميزي هستيد و نگراني‌تان تعداد اندك مميزان و در نوبت طولاني ماندن نويسندگان بزرگ است؟ كفت: به هيچ عنوان با مميزي و سانسور موافق نيستم اما امروز مميزي‌ها كمي بوده و بدون توجه به كيفيت كار و توليد كننده اثر انجام مي‌شود، اگر بتوانيم كار را كيفي كنيم و آثار را در شرايط فعلي براساس رتبه‌بندي صاحبان آن مد نظر قراردهيم، تا حدود زيادي مشكل مرتفع خواهد شد!
معاون فرهنگي جهاددانشگاهي استان فارس و يكي از نويسندگان و پژوهشگران شيرازي نيز در گفت و گو با خبرنگار ايسنا، وضعيت كتاب‌ و كتابخواني در ايران را بحراني دانست.
دكتر محمد‌رضا خالصي با استناد به آمار و مستندات موجود گفت: هر ايراني در هر يك هزار و 892 روز يا هر پنج سال يك كتاب مي‌خواند! كمتر از نيم‌درصد از سبد هزينه خانوار به خريد كتاب اختصاص دارد و به گفته آقاي اشعري مشاور رئيس جمهوري نيز اعلام كرده بود كه سرانه مطالعه هر ايراني در شبانه‌روز تنها 2 دقيقه است.
وي گفت: اين فاجعه وقتي نمود بيشتري پيدا مي‌كند كه بدانيم در ژاپن اين سرانه 90 دقيقه است.
خالصي ادامه داد: با توجه به اين آمار مي‌توان ادعا كرد كه نوشتن در كشور ما كاري است جنون‌آميز كه از قديم گفته‌اند الجنون فنون، بر اين بحران‌ها، اين را هم بايد افزود كه يك نويسنده چندسال از عمر، وقت و روزگار خود را صرف پژوهش و نوشتن يك كتاب مي‌كند بي‌چشم‌داشتي، آن وقت اين كتاب در چنبره پر پيچ و خم مميزي ارشاد مي‌ماند، خاك مي‌خورد، فراموش مي‌شود و هيچ‌كس هم پاسخگو نيست.
اين نويسنده شيرازي با تصريح اينكه كتاب‌سازي‌هاي رايج را بايد از اين مقوله جدا كرد، گفت: من كاري به كتاب‌سازي‌هاي رايج ندارم، اما از شما مي‌پرسم نام اين تلاش پرزحمت و بي‌اثر يك نويسنده، مولف، مصنف و... را چه مي‌توان گذاشت؟
خالصي با طرح اين سئوال كه چه آيتم‌ها و معيارهايي محور گسترش فرهنگ در يك جامعه محسوب مي‌شود؟ گفت: بي‌شك اگر نگوييم مهمترين، يكي از مهم‌ترين آيتم‌ها و معيارها در اين زمينه كتاب و توليد كتاب است.
وي اضافه كرد: با آمارهاي من‌درآوردي نمي‌توانيم سر‌و‌ته فرهنگ‌سازي و فعاليت فرهنگي را ببنديم، سرانه مطالعه 2 دقيقه‌اي، تيراژ كتاب 2 هزارتايي و در جامعه 70 ميليوني، با چرخه‌ي چهارساله توزيع جز فاجعه چه منظري را پيش چشم مي‌گذارد.
خالصي خاطرنشان كرد: وزارت ارشاد هم به‌جاي حل اين معضل، مشكل به‌مراتب بدتري هم سرراه آن مي‌گذارد، مشكلي به‌نام مميزي دهشتناكي كه ديگر مقوله كتاب را ذبح مي‌كند.
اين پژوهشگر عرصه دين و فلسفه و استاد دانشگاه گفت: بدون تعارف با اين وضعيت بايد برسر قبر كتاب و كتابخوان فاتحه خواند.
وي گفت: نگاهي بسيار گذرا به وضعيت جهان نه، كشورهاي پيشرفته نه، همين كشورهاي عربي همسايه خودمان بيندازيد تا عمق مشكل را دريابيد، به‌نظرم ارشاد با اين سخت‌گيري‌هاي فراوان و مميزي كتاب و همچنين پاسخگو نبودن، فرهنگ مكتوب را قرباني سليقه‌ها مي‌كند

بر اساس اين گزارش و به گفته نويدگويي ،‌مشكل صدور مجوز ، طولاني و سخت شدن اين روند تنها مختص به كتب داستان، شعر و يا ديگر هنرها نيست بلكه ساير بخش‌ها را نيز شامل مي‌شود.
نويدگويي در ادامه به ايسنا گفت:‌بنده به وزارت ارشاد پيشنهاد دادم كه الحمدالله همه كساني كه در جامعه اسلامي در ادارات فرهنگ و ارشاد استان‌ها به خدمت مشغول هستند انسان‌هايي صالح،‌متدين و قابل اعتمادي هستند اما تجربه در زمينه مميزي كتاب از اهميت دوچنداني برخوردار است.
وي ادامه داد: شايد بهتر باشد كه بخشي از كار به ادارات استاني با نظارت مستقيم مسؤولان ارشد ادارات و كارشناسي افراد با تجربه و قابل اعتماد سپرده شود.
مدير انتشارات نويد شيراز با طرح‌ اين ادعا كه مدير كل ارشاد در استان‌ها حق ندارد كه در خصوص كتبي كه معمول بوده و داراي بار اجتماعي نيست،‌ مانند كتب دايره المعارف رايانه،‌ يا يك ديوان شعر معروف كه صدها بار منتشر شده است اظهار نظر كند.
وي كتاب و كتاب خواني را مظلوم‌ترين بخش از فرهنگ در ايران و خصوصاً‌ فارس و شيراز دانست و گفت: متأسفانه هيچ توجهي به پيشنهاد بنده كه پيشنهادي كاملاً عملي و تأثيرگذار بود نشد . كار را يك تنه برعهده گرفتند تا اينكه موضوع به جايي رسيده كه يك نويسنده براي دريافت مجوز يك اثر گاه تا دو سال و بيشتر در نوبت مميزي مي‌ماند.
نويدگويي گفت:‌ شما بگوييد در استان فارس و در سطح ادارات دولتي و بخش خصوصي چند كتابخانه مجهز وجود دارد؟ كدام دستگاه دولتي هفته كتاب را گرامي مي‌دارد و به بهانه اين هفته به كارمندان خود كتاب هديه مي‌دهد، كتابي كه مؤثر باشد.
وي اعتقاد دارد كه امروز اعتماد نزد كتابخوان‌ها حرفه‌اي در جامعه از بين رفته و شديداً‌ نيازمند بازسازي اين اعتماد هستيم.
نويدگويي خاطرنشان كرد: من به گواه بسياري از معلمان و مردم اين شهر، به مدت يازده سال يك تنه و با همكاري مدير بيمارستان MRI ،‌ نمايشگاه بزرگ و تأثيرگذاري را در نقطه‌اي كه پُر از مخاطرات فرهنگي بود برپا كرديم.
وي ادامه داد:‌ در طول اين سال‌ها از حمايت هيچ مسؤول و دستگاهي بهره نبرديم و در نهايت هم بازدارنده‌هايي كه انگيزه را از هر فعالي مي‌گيرد زمينه تعطيلي آن را فراهم كرد.
نويدگويي تصريح كرد: بسياري از نويسندگان و بخش اعظمي از فعالان عرصه پژوهش، فرهنگ و كساني كه به عنوان مؤلف و مصنف شناخته شده هستند، سياسي كاري نبوده و نيستند.
وي كار و اعتقاد اكثر قريب به اتفاق فعالان عرصه فرهنگ و هنر و نويسندگان،‌ شاعران،‌ مترجمان و دست اندركاران كتاب را تحكيم بخشيدن به پايه‌هاي نظام جمهوري اسلامي و گسترش آن در سطح جهان دانست و گفت: اين موضوع كاملاً اثبات شده است.
مدير انتشارات نويد شيراز تصريح كرد:‌ مطمئناً‌ اين وضعيت به نفع نظام جمهوري اسلامي نيست و من به عنوان فردي كه كارنامه مشخصي در اين عرصه دارم از مسؤولان درخواست مي‌كنم كه تدبير مناسبي بينديشيد قبل از آنكه باقي مانده اعتماد را نيز از بين رفته ببينيم.
به گزارش خبرنگار ايسنا امين فقيري نيز اعتقاد دارد: نوشته را بايد با نوشته پاسخ داد،‌ با سانسور و مميزي نمي‌توان به هدف و مقصود رسيد، اگر كتابي باب طبع يك جريان فرهنگي و يك تفكر فرهنگي خاصي نيست، بايد با مستندات آن را نقد كرد تا جامعه نيز پذيراي آن باشد.
دبير كانون ادب و هنر و فرهنگ فارس نيز معتقد است وقتي كه اهالي فرهنگ از نشر فرهنگ از طريق انتشار كتاب نااميد شوند به اجبار دست روي دست گذاشته و بيكار خواهند نشست و اين موضوع به نفع هيچ جامعه‌اي نيست.
در همين راستا منصور پايمرد ازديگر فعالان عرصه فرهنگ استان فارس نيز در گفت‌وگو با ايسنا گفت:‌ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در دو مقوله فعاليت دارد،‌ يكي فرهنگ ديگري ارشاد.
پايمرد افزود:‌ متأسفانه مدت‌ها است كه به نظر مي‌رسد مقوله فرهنگ رها شده و تنها ارشادات را گرفته‌اند،‌ آن هم ارشادات از جهت سَلبي آن و نه ايجابي.
وي با تأكيد بر اينكه اين موضوع در همه مقوله‌هاي فرهنگ تسري پيدا مي‌كند، گفت:‌ اين موضوع را در مقوله موسيقي، تئاتر، روزنامه نگاري و هر جا كه نگاه مي‌كنيم،‌ مي‌بينيم. حال آنكه وزارت فرهنگ و ارشاد اگر با هنرمندان،‌ انديشمندان و صاحبان فكر ارتباط نداشته باشد. كار او صوري خواهد شد.
پايمرد موجوديت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي را در گرو ارتباط تنگاتنگ با هنرمندان فرهنگوران و عناصر تأثيرگذار فرهنگي دانست و گفت:‌ اگر هنرمندان، انديشمندان، فرهنگوران و صاحبان فكر در جامعه راضي نباشند، در مسيري قرار مي‌گيريم كه اكنون افتاده‌ايم.
وي با تصريح اينكه فعالان عرصه فرهنگ،‌ هنر و ادب اغلب از وضعيت حاكم به نشر جگر خون هستند، گفت:‌ يك ناشر مانند آقاي نويدگويي و بسياري ديگر، سرمايه عظيمي را كه مي‌توانستند در ديگر مسيرهاي پرسود به گردش درآورند، به اين عرصه آورده و در خدمت فرهنگ قرار داده‌اند،‌ سزا نيست كه جگرشان خون شود.
پايمرد با ابراز تأسف از طولاني بودن پروسه بررسي آثار و صدور يا صادر نشدن مجوز انتشار يك اثر، مفقود شدن برخي آثار پس از اعلام نظر از سوي مميزي وزارت خانه، در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي استان را مايه تأسف دو چندان دانست.
وي گفت:‌ قضيه خيلي دردآور است،‌ اين جريان براي شاعران،‌ نويسندگان و در كل فعالان عرصه توليد و نشر آثار مكتوب،‌ جرياني كشنده است.
پايمرد با بيان اينكه گاه اتفاقاتي در مميزي كتاب رخ مي‌دهد كه حتي مرغ پخته هم از شنيدن آن به خنده مي‌افتد، گفت:‌به هيچ عنوان معلوم نيست كه چه چيز بايد حذف شود و چه مسايلي بايد سانسور شود.‌ لذا معتقدم موضوع سليقه اي دنبال مي شود كه البته خود سانسوري را به دنبال دارد.
پايمرد گفت:‌ جريان و كار فرهنگ بايد به دست اهل فرهنگ سپرده شود و اهل فرهنگ هم كسي است كه درد فرهنگ را مي‌داند. اما كساني وارد مقوله شده‌اند كه با دردها آشنا نيستند.
وي گفت:‌برخي از افراد در اين مسير نمي‌دانند با يك هنرمند چگونه بايد صحبت كرد، به جاي آنكه هنرمندان را جذب كنند، آنها را از خود مي‌رانند.
پايمرد در پاسخ به اين سؤال كه توصيه و پيشنهاد شما براي بهبود وضع موجود چيست؟ گفت:‌بايد ببينيم ساير كشورها چه كرده‌اند،‌ ما هم آن را انجام دهيم.
به گزارش ايسنا،‌ طرح موضوع كتاب و نشر بين فعالان اين عرصه استقبال خوبي را به همراه داشت. يكي از فعالان اين عرصه در اين رابطه رسانه را زبان گوياي همه افراد جامعه دانست و تأكيد كرد تنها راه دسترسي هنرمندان،‌ نويسندگان،‌ شاعران و فعالان حوزه فرهنگ در شهرستان‌ها،‌ به مسؤولان ، رسانه‌ها هستند بنابراين دردهاي خود را از اين طريق واگويي مي‌كنند.
ناصر امامي با اشاره به سخنان اخير استاندار فارس در خصوص اهميتي كه وي براي اهالي فرهنگ قايل است، گفت: در خبرها خواندم آقاي استاندار اعلام كردند اين استان (فارس) بايد استان اهل فرهنگ باشد، اهل فرهنگ يعني نويسندگان،شاعران،موسيقي دانان،هنرمندان تجسمي،اهالي تئاتر و سينما،پژوهشگران و...
وي اهالي فرهنگ را ذخايري ارزشمند براي هر جامعه‌اي دانست و تأكيد كرد: حضور افرادي توانمند در عرصه‌هاي مختلف حوزه فرهنگ در استان فارس،‌ نشان مي‌دهد كه مسوولان بايد توجه بيشتري به اين استان داشته باشند.
وي گفت:‌ وقتي مي‌شنويم كه رمان آقاي فقيري كه چند سال از عمر ارزشمند اين نويسنده صرف توليد آن شده است، بعد از دو سال ماندن در نوبت مميزي اجازه چاپ نمي گيرد. بايد هراس داشت كه يك نويسنده پيشكسوت را دچار يأس كرده‌ايم و اين موضوع يأس و سرخوردگي نويسندگان جوان را به دنبال خواهد داشت.
امامي معتقد است چون مسوولان فرهنگي استان از فعالان اين عرصه در استان خود شناخت بيشتري دارند،بهتر است مميزي بخشي از كار را به خود آنها سپرد تا مشكلات در اين زمينه كمتر شود.
وي گفت:‌ بايد اعتماد كنيم. بايد به هنرمند،‌ فرهنگ‌ور و افراد جامعه اعتماد و متقابلاً اعتماد آنان را نيز جلب كنيم.
گزارش از: خبرنگار ايسنا علي محمد پشوتن