در دل بقعه‌ای در همدان زن و مردی با نام‌های اِستِر و مردخای به خواب ابدی رفته‌اند که از آنها به عنوان میراث قدرت برای کلیمیان یاد می‌شود.
به گزارش ایسنا، منطقه همدان، مقبره استر و مردخای در مرکز شهر همدان، ابتدای خیابان شریعتی قرار دارد. بُقعه استر و مردخای جزء مهمترین زیارتگاه‌های یهودیان ایران و جهان است. این مقبره جزء آثار میراث فرهنگی ایران ثبت شده، وجود این زیارتگاه، عامل مهمی در شکل‌گیری و تداوم حضور جامعه یهودی در همدان بوده‌است.
آنگونه که برخی مستندات تاریخی می‌گویند ملکه نجیب دربار خشایارشاه، از کشف حجاب به دستور او خودداری می‌کند، خشایار که از این سرپیچی سخت برآشفته است، قصد آن می‌کند ملکه دیگری برای دربار خود برگزیند. دختران زیبای شهر یک به یک فراخوانده می‌شوند. در این میان بخت با استر( star ) دختر یهودی، یار شده و به کام شاه ایرانی خوش می‌آید. ستاره زیبا، ملکه می‌شود و عموی زیرک او، مردخای، مرد عالی رتبه دربار.
البته بنا بر روايات مشهور تاريخي «هدسه» دختري كليمي بوده كه پس از آنكه از جانب خشايارشا، سومين پادشاه هخامنشي، به عنوان ملكه دربار انتخاب شد و به جهت زيبايي‌اش استر(ستاره) نام گرفت و مردخاي پسر يائير و از نژاد بنيامين، عموي استر و نگهبان دربار هخامنشي در شوش بوده و تربيت استر را برعهده داشته است و او بود كه هدسه را به دربار آورد.
آنگونه که در فرهنگ یهود چاپ اورشلیم آمده است: بعدها، هامان صدراعظم خشایارشاه به دلایلی قصد آن می‌کند همه یهودیان در سراسر قلمرو شاهنشاهی ایران را نابود سازد. این حکم حکومتی، ملکه یهود و عموی او را که حالا از جایگاه خوبی در دربار ایران برخوردار شده‌اند، به تکاپو می‌اندازد و سرانجام استر، موفق می‌شود حکم قتل عام یهودیان را از شاهنشاه پس گرفته و منجی این قوم شود و
بعدها به پاس اين خدمت آرامگاه اين دو تن به يكي از زيارتگاه‌های مهم كليميان ايران تبديل شد.
از جمله يادمان‌هاي مذهبي به جاي مانده از قوم كليمي در همدان بقعه آرامگاه استر و مردخاي است، اين مكان همه ساله پذيراي زائران كليمي و بازديدكنندگان زيادي از نقاط مختلف ايران و جهان است و زائران كليمي در ايامي ويژه مراسم مذهبي خويش را در اين مكان اجرا مي‌كنند.
اين مراسم كه به جشن پوريم شهرت دارد، در اواخراسفند و اوايل فروردين‌ماه (15-13 آدار ـ گاه‌شمار كليميان) در بزرگداشت سالروز نجات كليميان از قتل عام، توسط استر ـ ملكه حشايارشا(445-486 ق.م) ـ و عموي وي مردخاي با دعا و نيايش و گرفتن روزه و مراسم افطار و خواندن طومار مگيلا آغاز می‌شود و طي روزهاي(14 و 15 آدار) با دادن هدايا و ديد و بازديد و بزم و شادماني ادامه مي‌یابد.
اين بناي چهارگوش آجري با گنبدي بر فراز آن، يادگاريست از قرن هفتم هجري قمري كه به دستور ارغون شاه مغول بر پايه‌هاي بنايي قديمي‌تر بنا نهاده شد، ورودي اين آرامگاه در كوتاه سنگي‌اي است كه توسط كلون باز و بسته مي‌شود و به جهت ارتفاع اندك اين در، بايد خميده وارد آرامگاه شد.
در ابتداي ورود اتاقي است در جهت شمالي ـ جنوبي كه حدود 7 متر طول و نزدیک به 3 متر عرض دارد، از وسط اتاق يك ورودي به حرم تعبيه شده است، فضاي حرم مربع شكل و به ابعاد 3.5 متر است. دو صندوق چوبي منبت‌كاري شده با نقوش بسيار بديع و زيبا در اين قسمت ديده مي‌شود كه بر روي يكي نوشته‌اي بدين مضمون حكاكي شده است «عمل عنايت الله ابن حضرت قلي تويسركاني».
اين صندوق‌ها در كنار يكديگر قرار گرفته‌اند و قبرهاي استر و مردخاي در زير اين صندوق‌ها است، گنبدي آجري برفراز حرم جاي گرفته و ديوارهاي داخلي بنا را كتيبه‌هاي كوچك و بزرگ سنگي و گچ‌بري‌هايي به خط عبري و آرامي دربرگرفته است.
درباره پيشينه سكونت كليميان در مناطق غربي ايران، در تورات چنين آمده است«و پادشاه آشور، اسرائيل را به آشور كوچانيده ايشان را در حلح و خابور نهر جوزان و در شهرهاي ماديان برده و سكونت داد.»
كوروش كبير(559-530 ق.م) پس از لشگركشي به بابل، كليمياني را كه نبوكد نصر- پادشاه بابل از فلسطين به اسارت و بردگي گرفته و به بابل برده بود، آزاد كرد. بر طبق استوانه مشهور كوروش فرمان بازگشت ايشان در سال 537 ق.م به بيت‌المقدس صادر شد، پس از اين فرمان به نظر مي‌رسد تعدادي از اين قوم در پي بازگشت شاه ايراني به ايران آمده و در شهرهاي شوش، اصفهان، همدان و ... ساكن شدند.
نظرات