ایسنا، منطقه ایلام - یادداشت

مجتبی پالیزبان -  رییس اداره اندازه شناسی اوزان و مقیاسها اداره کل استاندارد استان ایلام

امروزه در جهان شاخص هایی برای مقایسه و مقیاس هایی برای ارزیابی وجود دارد که در آن ملت ها و اجزاء داخلی آن تا حد یک فرد عادی و معمولی نسبت به آن سنجیده و ارزیابی می شوند. آثار باقیمانده از عهد فلز کاری کهن و سنگ نوشته های قدیمی در کالبد خود به قانونی فراگیر و با سابقه چند هزار ساله اشاره می کنند .

این قانون می گوید 1- بد را از خوب جدا کن 2- اندازه و مقیاس را رعایت نما 3- الگو را در نظر بگیر

شاید این نخستین تعابیر از استاندارد بود که در آن روزگار بیان می شد مثلاً نقش اجرام فلکی در زندگی به سبب همیشگی بودن و همچنین استاندارد بودن حرکت آنهاست تمام اجرام فلکی دارای حرکت تعریف شده و غالباً پریودیک هستند به طور مثال طلوع و غروب ستارگان و کرات حرکت سیارات در مدار بیضی شکل همواره بشر را به شناخت اصل سنجش و مقیاس دعوت نموده است .

این جمله قدیمی را بارها شنیده ایم: «که دوبار اندازه گیری کن و یک بار ببر» این جمله از دیدگاه اقتصادی مفهوم بسیار بزرگی دارد. اندازه گیریهای دقیق و صحیح باعث کاهش اتلاف مواد و بالا رفتن کیفیت تولید می شود. لرد کلوین دانشمند برجسته انگلیسی می گوید «اگر شما بتوانید آنچه را که درباره اش صحبت می کنید اندازه گیری کرده و با عدد بیان کنید در این صورت می توان گفت که شما به آن آگاهید در غیر اینصورت دانش شما ضعیف و ناچیز است همچنین مندلیف شیمیدان و مترولوژیست معروف روسی می گوید «علم از آنجا شروع می شود که اندازه گیریها شروع می شود .»

زمانیکه ما اندازه گیری را بیان می کنیم لازم است یکای آن مشخص باشد و اگر اندازه گیری مطلق نبوده و نسبی باشد می بایست مبنای مقایسه نیز معلوم باشد به طور مثال کیلوگرم در سیستم SI یکای «جرم» است و برابر با 1000 گرم می باشد که استاندارد کیلوگرم قطعه آلیاژی از پلاتین و ایریدیوم است که در موزه علوم سور فرانسه نگهداری می شود .

هنگامی که یک وسیله اندازه گیری ساخته می شود اولین قدم تعیین زینه بندی آن جهت اندازه گیری و مشخص کردن انحرافات آن نسبت به مقادیر واقعی بدست آمده از مراجع اندازه گیری مبنا است. با این کار خطای وسیله اندازه گیری، میزان دقت، و تکرار پذیری آن مشخص خواهد شد این عمل را کالیبراسیون می نامند یا به تعریف دیگر عبارت است از مقایسه یک وسیله با یک استاندارد و تعیین میزان خطای این وسیله نسبت به آن استاندارد و تنظیم آن در مقایسه با استاندارد مربوطه از آنجایی که وسائل اندازه گیری با گذشت زمان و انجام کار فرسوده می شوند پس از مدتی کالیبراسیون مجدد وسیله اندازه گیری الزامی است تا بتوان از دقت، درستی و خطای وسیله اندازه گیری اطمینان حاصل کرد در واقع بدین وسیله می توان مجدداً میزان انحرافات آن را نسبت به مرجع دقیق تر تعیین کرد اگر وسیله مورد استفاده کالیبره نباشد احتمال دارد عددی که از وسیله خوانده می شود با مقدار واقعی آن بیش از حد مجاز تفاوت داشته باشد. این عمل باعث کم فروشی می شود که علاوه بر نکوهش فراوان در آیات و احادیث قرآنی، خلاف قانون بوده و پیگرد قانونی را به دنبال خواهد داشت .

بدون کالیبراسیون نمی‌توان اندازه گیری کرد .

بدون اندازه گیری نمی‌توان آزمون و تحقیقات کرد .

بدون آزمون و تحقیقات نمی‌توان در عرصه علم و تکنولوژی پیشرفت کرد .