کاهش 10 درصدی شیردهی گاوها و افزایش پنج درصدی تلفات در دامداري‌هاي استان يزد تنها بخشي از خسارات ناشي از استرس گرمايي در تابستان امسال تاكنون بوده است چرا كارشناسان دامپزشكي معتقدند استرس گرمایی تابستان با تاخير و در پاييز خود را نشان خواهد داد.

به گزارش ایسنا – منطقه يزد، افزایش چشمگیر و بی‌سابقه گرما در یزد منجر به بروز خسارات‌ زیادی به بخش‌هاي مختلف توليدي در اين استان از جمله در بخش پرورش دام و طيور شده كه اين خسارات در بخش دام‌هاي سنگين به دليل تاثير بالا در اقتصاد استان به مراتب حائز اهميت‌تر به نظر مي‌رسد.

البته كارشناسان دامپزشكي راهكارهايي موثر براي پيشگيري و مقابله با گرمازدگي دام‌ها دارند كه دامداران و دامپروان با رعايت آنها مي‌توانند از بروز استرس‌هاي گرمايي در دام‌هايشان و بروز خسارات اقتصادي در اين مورد جلوگيري كنند.

«محمدحسین رشمی» معاون اتحادیه دامداران استان یزد در همين رابطه به تاثیر گرمای بیش از حد تیرماه امسال بر حوزه صنعت دامداری استان اشاره و در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا – منطقه یزد، اظهار مي‌كند: متاسفانه رسیدن دامي هوا به قريب 50 درجه سانتی‌گراد منجر به شیوع گرمازدگی در بین دام‌ها و دشواري فعاليت‌هاي مربوط به دامپروري در استان شده است.

وي با اشاره به اقدامات مديريتي از قبيل روش‌هاي مختلف تغذيه‌اي و استفاده از مه‌پاش براي كنترل اين مشكل توسط دامداران، به کاهش 10 درصدی شیردهي در گاوهای شیرده طي اين مدت اشاره مي‌كند و مي‌گويد: هرچند آماری در مورد تاثیر گرما بر میزان تولید گوشت نداريم ولي متاسفانه در شرايط حاكم مرگ و میر در بین گاوها به ويژه گوساله‌ها قريب پنج درصد رشد داشته است.

تاثير تاخيري استرس گرمايي در دام‌ها

دکتر «حمید پورمیرزائی» مسئول آموزش دامپزشکی استان هم از بروز استرس گرمايي در دام‌ها به دنبال گرمازدگي آنها اشاره و به خبرنگار ایسنا مي‌گويد: جثه‌ي بزرگ گاو با توجه به عمليات تخمیر مواد‌غذایی برای هضم بهتر و متابولیسم فراوان، همانند یک بخاری حرارت تولید می‌کند و از این رو استرس گرمایی، محیط نامناسبی را به ويژه براي گاوهای شیری بوجود می‌آورد.

وی فاکتورهای موثر بر شدت استرس گرمایی دام‌ها را شامل گرما، رطوبت، سرعت وزش باد و شدت تابش اشعه خورشید ذكر  و اضافه مي‌كند: استرس گرمايي تاثیری طولانی مدت بر دام‌ها مي‌‌گذارد به طوری که تاثير استرس گرمایی فصل تابستان عمدتاً در ماه مهر و آبان نمایان می‌شود.

پورميرزايي استرس گرمایی برای گاوهای پرتولید را درجه حرارت بالای 20 درجه سانتیگراد محیط و برای گاوهای خشک و تلیسه‌ها دمای بالای 22 درجه سانتیگراد عنوان مي‌كند و در اين باره مي‌گويد: وقتی دمای محیط از 25 درجه سانتی‌گراد بالاتر مي‌رود، تعداد گلبول‌های سفید خون گاو کاهش می‌یابد و سیستم ایمنی حيوان دچار  مشکل مي‌شود.

وي ادامه مي‌دهد: به دنبال تضعیف سیستم ایمنی بدن گاو، تعداد سلول‌های سوماتیک شیر افزایش و کیفیت آغوز تولیدی گاو کاهش می‌یابد و به همین دلیل نيز در زمان بروز استرس گرمایی دامداران شاهد افزايش عارضه‌ي اسهال در گوساله‌ها خواهند بود يا اين كه گاوها به عفونت‌هايي نظير ورم پستان تحت بالینی آسیب‌پذیرتر می‌شوند.

استرس گرمایی 8 ماهه در کمین گاوها

اين مسئول در ادامه، بازه زماني استرس گرمایی دام‌ها در یزد را حدود هشت ماه از سال مي‌خواند و مي‌گويد: استرس گرمایی علاوه بر این که تولید شیر گاو را کاهش مي‌دهد،  از طول عمر دام نيز مي‌کاهد چرا که در زمان استرس گرمایی، نیازهای نگهداری گاوها بین 10 تا 30 درصد افزایش و همزمان مصرف غذا نيز 7 تا 45 درصد کم می‌شود.

وی اضافه مي كند: به دنبال این اتفاقات، تولید شیر بین 15 تا 55 درصد کم می‌شود چرا که انرژی مصروف توليد شیر برای رفع گرما و تنظیم درجه حرارت بدن صرف می‌شود.

به گفته پورميرزايي، آنچه در چنين شرايطي برای دامدار اهمیت بیشتری دارد، این است که گاوها آبستن نمی‌شوند یا خیلی دیر آبستن می‌شوند لذا در این زمینه دامدار از این بابت متضرر می‌شود.

علائم عارضه‌ي استرس گرمایی در گاوها

پورمیرزائی در رابطه با علائم استرس گرمایی نيز تصریح مي‌كند: کاهش مصرف غذا، کاهش نشخوار، کاهش تولید شیر، تنفس سریع و کم عمق، بی‌حالی بیشتر، افزایش سایه‌نشینی و عرق کردن فراوان از علائم این عارضه هستند.

وی عنوان مي‌كند: در حالت شدید استرس گرمایی، گاو با دهان باز نفس کشیده یا زبان خود را در حالي كه دل مي‌زند از دهان بيرون می‌آورد، به دلیل این که می‌خواهد به شکلی درجه حرارت بدن خودش را کاهش دهد.

وي خاطرنشان مي‌كند: البته زمانی که گاوها با دهان باز نفس می‌کشند، مقدار زیادی از بزاق دهانشان روی زمین می‌ریزد و مقدار دفع بی‌کربنات از طريق بزاق و ادرار در آن‌ها افزایش می‌یابد لذا به یک اسیدوز تحت بالینی دچار می‌شوند که دامدار آن را به صورت شل شدن مدفوع دام مشاهده می‌کند.

وی در رابطه با دیگر علائم استرس گرمایی در گاوها نيز بیان مي‌كند: گاهی گاو در کف بستر خیس می‌خوابد که احتمال ابتلا به ورم پستان را افزايش مي‌دهد، از طرفي خوابيدن در بستر خشك میزان دفع حرارت از بدن حيوان را كاهش مي‌دهد لذا گاو مبتلا به استرس گرمایی سعی می‌کند که نخوابد و به دليل بيشتر ايستادن دچار بیماری لنگش مي‌شود.

راه‌های مقابله با استرس گرمایی در گاوها

مسئول آموزش اداره کل دامپزشکی استان افزايش حرارت بدن گاو به 40 تا 45 درجه سانتيگراد را از تاثيرات ادامه استرس گرمايي عنوان مي‌كند و مي گويد: این افزایش حرارت كه تب محسوب نمی‌شود و فقط یک هیپرترمی است، نیازی به استفاده از آنتی‌بیوتیک ندارد و فقط مقابله با استرس گرمایی را می‌طلبد.

وی متذكر مي‌شود كه تزريق اشتباه آنتی‌بیوتیک به گاو در هنگام ابتلا به استرس گرمایی، شير گاو را براي چند روز غيرقابل استفاده مي‌كند و موجب خسارت به دامدار مي‌شود.

پورمیرزائی ایجاد سایه‌بان و آب سرد برای گاوهای شیری و تلیسه‌ها، استفاده از تورهای سبز برای ایجاد سایه‌ در بهاربندهای گاوداری را از راه‌های مقابله و کاهش استرس گرمایی بيان مي كند و مي‌گويد: دامدارانی که فضای گاوداری آنها كوچك است مانند مجتمع‌های گاوداری، توصیه می‌کنیم از تورهای سبز برای پوشاندن بهاربندهای خود استفاده کنند كه در این صورت فضای مسقف آن‌ها افزایش می‌یابد.

وی با اشاره به اهمیت ارتفاع در کنترل استرس گرمایی دام‌ها، اظهار مي‌كند: ارتفاع سقف باید 4.5 متر در پایین‌ترین نقطه و شیب آن 3 درصد باشد که هوا به ‌خوبی در زیر آن جریان پیدا کند.

وي تاكيد مي‌كند: به غیر از گاوهای شیری باید امکانات مقابله با استرس گرمایی برای گاوهای خشک نیز به منظور تولید گوساله‌های سنگین‌تر و نمره بدنی بهتر و در مورد تلیسه‌ها راندمان بهتر برای ضریب تبدیل مواد غذایی فراهم باشد.

اين مسئول با بيان اين كه مه‌پاش فقط برای قسمت زیر مسقف مفید است چرا که بستر را هم خیس نمی‌کند، تهیه آب خنک و فراهم کردن محیط راحت را از دیگر راهکارهای کاهش استرس گرمایی مي‌خواند.

وي ادامه مي‌دهد: وجود فن و بخار شدن آب‌ها به خنک شدن محیط و گاوها کمک می‌کند ولي بايد توجه داشته باشيم كه فعاليت فن بدون نصب مه‌پاش، تاثیر خوبی در کاهش دمای بدن گاوها نخواهد داشت.

پورمیرزائی اهتمام به تهويه مناسب در سالن انتظار شیردوشی را نيز توصيه مي‌كند و با بیان این که اورژانسی‌ترین کار حذف ديوارهاي اطراف سالن انتظار شیردوشی و حذف ديوار جانبي سالن شیردوشی است، مي‌گويد: باید سالن انتظار دوشيدن گاوها بزرگ باشد تا حداقل استرس گرمايي به گاوها وارد شود، ضمن اين كه استفاده از آب پاش در سالن انتظار بهتر از مه پاش است.