کشور ما یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت در جهان است و از این نظر جایگاه ویژهای را به خود اختصاص داده است. با این وجود استخراج مواد نفتی که نمایهای از ثروت و قدرت اقتصادی کشورها محسوب میشود، در کنار تمامی مزیتها میتواند آلودگیهای زیستمحیطی را نیز به همراه داشته باشد.
به همین دلیل کشورهای مختلف در بحث توسعه پایدار به مسائل زیستمحیطی توجه ویژهای دارند. در کشور ما هم برای جلوگیری از اثرات مخرب استخراج نفت در محیط زیست، اقدامات موثری انجام شده است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) – منطقه خوزستان – فعالیتهای صنعت نفت به سه بخش تولید نفت و گاز از طریق استخراج از زمین، پالایش و تبدیل آن به فرآوردههای نفتی، گازی و محصولات پتروشیمی و توزیع و انتقال از طریق خطوط لوله انتقال تقسیم میشود که البته با توجه به گستردگی حوزه فعالیت هر یک، پتانسیل آلودگی در این سه بخش وجود دارد.
توجه به پیامدهای زیست محیطی ناشی از عملیات حفاری، استخراج و بهره برداری از مخازن نفت و گاز و اندیشیدن تمهیدات لازم در زمینه آنها از اهمیتی خاص برخوردار است و انجام اقداماتی ویژه را میطلبد که در این میان نقش شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب به عنوان بزرگترین تولید کننده نفت کشور را میتوان بسیار برجسته دانست.
با توجه به اهمیت موضوع، برخی مدیران ارشد این شرکت بزرگ نفتی در گفت وگوی اختصاصی با خبرنگار ایسنای خوزستان به تشریح و بیان گزارشی از مهمترین فعالیتهای زیست محیطی و جنبههای مختلف صنعت سبز، به عنوان یکی از شاخصهای اصلی در برنامههای توسعهای و پروژههای احرایی این شرکت ملی پرداختند.
طرح آماک ( AMAK)
رامین حاتمی، مدیر تولید شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، با اشاره به طرح جمع آوری گازهای همراه نفت لایه بنگستان میدانهای آب تیمور، منصوری، مارون، اهواز و کوپال، موسوم به طرح «آماک»، از آن به عنوان بزرگترین طرح زیست محیطی کشور در حوزه نفت وگاز نام برد و گفت: واژه "آماک" مجموعهای از حرف اول میادین نفتی فوق یعنی حرف (آ) معرف میدان آب تیمور، حرف (م) معرف میدانهای منصوری و مارون، حرف (ا) معرف میدان اهواز و حرف (ک) معرف میدان کوپال است و اولین ایستگاه جمع آوری گاز آن در بهمن ماه 1383 راه اندازی شد.
وی توضیح داد: با توجه به این که گازهای همراه نفت لایه بنگستان حاوی حدود 2.5 درصد سولفید هیدروژن است و سوزاندن آنها باعث انتشار ترکیبات سمی و تخریب محیط زیست میشود، جمعآوری آنها امری اجتناب ناپذیر است. از طرف دیگر در کشور ما که بعنوان دومین دارنده ذخائر گاز طبیعی شناخته شده است، باتوجه به مصرف روزافزون این نوع گاز حامل انرژی در بخشهای مختلف صنعتی، تجاری و خانگی، تصفیه گازهای ترش و استفاده از آنها از اهمیت خاصی برخوردار است.
اهمیت طرح آماک
مدیر تولید شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب در تشریح بیشتر جزئیات و اهمیت این طرح اظهارکرد: آماک نخستین طرح تمام مکانیزه شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و یکی از پیچیدهترین پروژههای صنعت نفت است که به دست توانای مهندسان و متخصصان داخلی طراحی و در اهواز اجرا شده است. اجرای این طرح از خردادماه سال 1379 شروع شد.
حاتمی افزود: فرآیند پروژه به این صورت است که باتوجه به این که گازهای همراه نفت لایه بنگستان به سبب دارا بودن گاز هیدروژن سولفوره قابل استفاده نیستند و در مشعلهای واحدهای بهره برداری مذکور میسوزند، در چارچوب طرح آماک در کنار هریک از ایستگاههای بهره برداری یک ایستگاه تقویت فشار برای گازهای همراه احداث شده تا گازها را پس از جمع آوری، تراکم و نمزدایی از طریق شبکه خطوط لوله به پالایشگاه شیرین سازی پروژه منتقل و توسط حلال دی اتانول آمین، گوگردزدایی به گاز شیرین تبدیل شود.
وی با تاکید بر پیشگیری از انتشار آلایندههای زیست محیطی از طریق جمع آوری، آبزدایی و شیرین سازی گازهای ترش و تبدیل این گازها به گاز شیرین غنی جهت استفادههای صنعتی، تجاری و ...، به عنوان اهداف اجرای این طرح، خاطرنشان کرد: خوشبختانه تاکنون بیش از 90 درصد آن محقق شده که حجم زیادی از آن به صورت گاز مایع استحصال و به شرکت ملی گاز ایران و شرکت پتروشیمی بندر امام(ره) تحویل داده شده است.
طرح جلوگیری از سوزندان گازهای همراه نفت( No Flaring)
مدیر تولید شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب در ادامه با بیان این که استخراج و فرآورش نفت خام در تمام نقاط نفت خیز جهان به دلیل اجتناب ناپذیر بودن انتشار و تصاعد گازهای همراه و همچنین آلودگیهای ناشی از عملیات حفاری، فرآورش و تفکیک، دارای عوارض زیست محیطی است، اظهار کرد: با این وجود امروزه متناسب با پیشرفتهای حاصله در زمینه ارتقای کیفیت حفاری و تاسیسات فرآورش نفت و گاز، تحولات شگرفی نیز در زمینه کاهش عوارض زیست محیطی اجرای طرح های مرتبط با صنعت نفت و بهره برداری از مخازن هیدروکربوری حاصل شده است، به نحوی که حجم آلودگیهای ناشی از تولید نفت خام به میزان غیرقابل تصوری کاهش یافته است. شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب به عنوان قطب انرژی و لوکوموتیو اقتصاد و همچنین بزرگترین بخش بالا دستی صنعت نفت کشور، رعایت الزامات زیست محیطی را در اولویت فعالیتهای عملیاتی خود قرار داده است.
حاتمی با بیان این که این شرکت به منظور کاهش گازهای سوزانده شده، تامین بخشی از گازهای مورد نیاز جهت تزریق در میادین نفتی و همچنین حفظ محیط زیست، طرح جلوگیری از سوزاندن گازهای همرا نفت یا طرح No Flaring را در دست اجرا دارد، از جمله پروژههای در دست اجرای این طرح را پروژههای جمع آوری، انتقال و تزریق گازهای همراه بنگستان لب سفید، هفتکل و هفت شهیدان در حوزه عملیاتی شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجد سلیمان در شمال خوزستان عنوان کرد.
پروژه جمعآوری گازهای همراه نفت قلعه نار
مدیر تولید شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب با اشاره به پروژه جمعآوری گازهای همراه نفت قلعه نار، در تشریح آن گفت: در این پروژه تسهیلات جمع آوری گازهای همراه واحد بهره برداری قلعه نار برای تزریق در سازند آسماری مخزن قلعه نار و جلوگیری از سوزاندن آنها احداث میشود. این طرح شامل یک ایستگاه تقویت فشار گاز، واحد آبزدایی گاز، خطوط لوله، تسهیلات سرچاهی تزریق و تاسیسات جانبی مورد نیاز از جمله خطوط برق است. با اجرای این طرح روزانه از سوزانده شدن 11 میلیون فوت مکعب گازهای همراه نفت جلوگیری خواهد شد. گازهای جمع آوری شده به منظور افزایش برداشت نفت و حفظ فشار مخزن پس از انتقال از طریق خطوط لوله به ایستگاه تقویت فشار، توسط یک خط لوله به مخزن قلعه نار تزریق خواهد شد.
وی یادآور شد: محل اجرای پروژه در مجاورت واحد بهرهبرداری موجود قلعه نار واقع در شمال شهرستان اندیمشک در استان خوزستان است.
طرح جمع آوری و تزریق گازهای همراه میدان نفتی نرگسی
حاتمی همچنین اجرای طرح جمع آوری و تزریق گازهای همراه میدان نفتی نرگسی را در جهت برنامههای تولید صیانتی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب عنوان کرد و گفت: بر اساس آن ضمن حفاظت از محیط زیست از طریق جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه نفت، کاهش طبیعی فشار مخزن از طریق تزریق گازهای جمع آوری شده، به صورت همزمان محقق میشود. در طرح جمع آوری و تزریق گازهای همراه میدان نفتی نرگسی نیز هدف، جمع آوری و فشار افزایی گازهای همراه نفت واحد بهره برداری نرگسی واقع در محدوده عملیاتی شرکت بهره برداری نفت و گاز گچساران، به میزان حدود 19 میلیون فوت مکعب در روز برای تزریق در مخزن نرگسی بوده است.
مدیر تولید شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب گفت: در این طرح یک ایستگاه تقویت فشار گاز برای جمعآوری گازهای همراه و تقویت فشار آن ها تا دو هزار و 900 پام(پوند بر اینچ مربع)، یک واحد آبزدایی گاز، خطوط لوله برای ارسال گازها به چاههای تزریقی و تسهیلات سرچاهی تزریق، طراحی و احداث شد.
به گفته حاتمی، بر اساس مطالعات تحقیقاتی انجام شده در اداره ارزیابی مخازن شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، تزریق گاز به مخزن نرگسی علاوه بر سهولت تولید نفت، حجم نفت تولیدی این مخزن را 120 میلیون بشکه افزایش خواهد داد.
طرح جمع آوری گازهای همراه رامشیر
مدیر تولید شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب با اشاره به اجرا و راه اندازی طرح جمع آوری گازهای همراه رامشیر، با هدف جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه حاصل از فرآورش نفت در واحد بهره برداری شماره یک این شهرستان، گفت: با اجرای این طرح که عملیات اجرایی آن در سال 1380 آغاز شد، گازهای مراحل دو، سه و چهار واحد بهره برداری به میزان 4 میلیون و 170 هزار فوت مکعب جمع آوری و از طریق خط لوله 10 اینچی به طول 22 کیلومتر به کارخانه گاز و گاز مایع 300 ارسال میشود.
طرح جمعآوری و انتقال گازهای همراه بینک
وی در ادامه به اجرا و راهاندازی طرح جمع آوری گازهای همراه واحد بهره برداری بینک و جلوگیری از سوزاندن گاز به میزان 13 میلیون فوت مکعب در روز و انتقال آن به کارخانه گاز و گاز مایع 1300 اجرا، از حدود 9 سال پیش اشاره کرد و گفت: میدان نفتی بینک در شمال غربی شهرستان گناوه و در ساحل خلیج فارس قرار دارد. در این طرح یک ایستگاه تقویت فشار گاز احداث شده است که ابتدا گازهای حاصل از فراورش مراحل مختلف در واحد بهرهبرداری نفت بینک را جمعآوری و از طریق یک خط لوله 16 اینچ به محل ایستگاه تقویت فشار گاز منتقل و پس از همراه شدن با گازهای مراحل اول، به وسیله یک خط لوله 18 اینچ زیرزمینی به طول تقریبی 50 کیلومتر، بهعنوان تامین کننده بخشی از خوراک کارخانه گاز و گاز مایع به NGL 1300 سیاهمکان ارسال میشود.
بیابان زدایی، مالچ پاشی و مقابله با ریزگردها
رامین هوشیار، رییس ایمنی، بهداشت و محیط زیست شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، نیز در گفت وگو با خبرنگار ایسنا، از جمله مهمترین فعالیتهای زیست محیطی واحد متبوعش را بیابانزدایی، مالچ پاشی و مقابله با ریزگردها عنوان کرد و افزود: بیابانزدایی به مجموعه اقداماتی گفته میشود که در قالب طرحهای جامع و مبتنی بر اصول پایدار در مناطق در معرض خطر گسترش بیابان صورت میگیرد. عوامل طبیعی مانند گرما، تغییرات آب و هوایی و خشکسالی، همچنین عوامل انسانی مانند بهره برداری غیر صحیح از منابع طبیعی و فعالیتهای غیر اصولی صنعتی در گسترش بیابانها تاثیر دارد.
وی افزود: از جمله اقدامات موثر در خصوص جلوگیری از بیابان، تثبیت شنها و ریگ های روان است که شامل مراحل و روش های زیستی، مکانیکی و شیمیایی است و فعالیتهایی مانند کاشت نهال، بذر افشانی و استفاده از پوششهای شیمیایی(مالچ) را در بر میگیرد.
وی افزود: شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب به عنوان بزرگ ترین شرکت تولید کننده نفت ایران در کنار فعالیت اصلی خود که راهبری تولید و فرآورش از میدانهای هیدروکربوری در گسترهای به وسعت تقریبی 400 هزار کیلومتر مربع در جنوب غرب کشور را دارد، اقدامات قابل توجهی در خصوص بیابانزدایی در گستره عملیاتی خود به عمل آورده است. از جمله این اقدامات نهال کاری و مالچ پاشی عرصههای طبیعی مشرف به تاسیسات صنعتی است که به طور منسجم از سال 1379 آغاز شده است.
رییس ایمنی، بهداشت و محیط زیست شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب اجرای طرح بزرگ 200 هزار هکتار بیابانزدایی خوزستان که توسط وزارت نفت تامین مالی می شود را نقطه عطفی در تاریخ فعالیتهای زیست محیطی دانست و ادامه داد: این پروژه بزرگترین پروژه زیست محیطی کشور محسوب میشود که از سوی وزارت نفت 4 هزار و 780 میلیارد ریال اعتبار به آن تعلق گرفته است.
هوشیار افزود: بر اساس برآوردهای صورت گرفته، این پروژه باید در مدت پنج سال در عرصههای بیابانی استان خوزستان اجرا شود و این شرکت آمادگی کامل دارد، در صورت ارائه صورت وضعیت پیشرفت پروژه از سوی اداره کل منابع طبیعی، نسبت به پرداخت به موقع اعتبارات اقدام کند.
درخت کاری و توسعه فضای سبز
رییس ایمنی، بهداشت و محیط زیست شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، کاشت یک میلیون اصله درخت از ارقام بیابانی و گرمسیری در اطراف 115 واحد صنعتی شرکتهای بهره برداری نفت و گاز کارون، مارون، آغاجاری، گچساران و مسجدسلیمان، اجرای طرح تثبیت عرصههای شنی مشرف به تاسیسات نفتی در منطقه اهواز، مارون و آغاجاری به روش مالچ پاشی و نهال کاری؛ کاشت 200 هزار اصله درخت در استان کهگیلویه و بویراحمد با هدف توسعه فضای سبز و افزایش پوشش جنگلی استان، کاشت 70 هزار اصله درخت در منطقه نفتی لیکک در حومه شهرستان بهمئی استان کهگیلویه و بویراحمد در قالب مرمت عرصههای منابع ملی و ایجاد یک میلیون متر مربع فضای سبز در مناطق شرکتی اهواز را از دیگر اقدامات انجام شده برشمرد.
پاکسازی خاکهای آلوده توسط گیاهان و تصفیه پساب واحدهای نمکزدایی جهت مصارف صنعتی و کشاورزی
همچنین باقر پورقاسم، رییس پژوهش و فن آوری شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، در گفتوگو با خبرنگار ایسنای خوزستان، با اشاره به اجرای پروژه پژوهشی پاکسازی خاکهای آلوده به مواد نفتی با استفاده از گیاهان در این شرکت، اظهار کرد: در این پروژه که با هزینهای افزون بر یک میلیارد و 200 میلیون ریال از سوی گروهی از کارشناسان این شرکت و دانشگاه جندی شاپور اهواز اجرا شد، روشهای عملی جهت پاکسازی زمینهای آلوده به مواد نفتی اطراف تاسیسات نفت و گاز مطالعه و بررسی شد.
وی افزود: یکی از مهمترین راهها برای پالایش خاک های آلوده به ترکیبات نفتی، گیاه پالایی است و این روش به دلیل پایداری و دوام بیشتر، بهبود شرایط و ساختار خاک و بهبود جنبههای زیباشناختی و داشتن راندمان حذف مناسب آلاینده بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
رییس پژوهش و فنآوری شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب با بیان این که در این روش با استفاده از نور خورشید و بدون تغییر و آشفتگی در محیط، با هزینهای کمتر از گزینههای دیگر تصفیه، آلایندهای زیست محیطی حذف میشوند، توضیح داد: در واقع به دلیل همزیستی بین گیاه و باکتری در محیط، شرایطی ایجاد میشود که راندمان حذف آلاینده را افزایش میدهد، بنابراین در شرایط مشابه از میان سایر روشهای حذف آلایندهها از خاک، روش گیاه پالایی مناسب تر است. بهطوری که در غلظتهای زیر 5 درصد آلودگی TPH استفاده از آن کاملا عملی، اقتصادی و ارزان بوده و باعث بهبود پایدار محیط زیست مناطق آلوده خواهد شد.
پورقاسم گفت: در این پروژه ابتدا خصوصیات خاک منطقه مورد آزمایش بررسی و میزان آلودگیها به ترکیبات نفتی تعیین و پس از آن گیاهان مناسب با توجه به خاک، اقلیم، پوشش گیاهی و آلودگی منطقه شناسایی شد. در ادامه کارآیی حذف ترکیبات نفتی توسط گیاهان منتخب و تاثیر شرایط خاک بر کارآیی گیاهان تعیین و آلودگیهای هیدروکربوری خاکهای مورد نظر با استفاده از کاشت گیاهان منتخب بررسی شد.
وی عنوان کرد: با بررسیهای فنی و تکمیلی بیشتر، در آینده نزدیک از دستاوردهای این پروژه در پاکسازی مناطق آلوده به مواد نفتی در گستره عملیاتی این شرکت استفاده میشود.
رییس پژوهش و فنآوری شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، همچنین در تبیین دیگر برنامهها از طرح ساخت واحد نیمه صنعتی تصفیه و پاکسازی پساب واحدهای نمکزدایی جهت مصارف صنعتی و کشاورزی، با هدف حفظ محیط زیست، نام برد و افزود: این طرح به دنبال طرح پژوهشی به کارگیری سیستم فیلتراسیون غشایی در تصفیه پساب واحد نمکزدایی که هم اکنون مراحل نهایی خود را طی میکند، اجرا خواهد شد.
پورقاسم با بیان این که طرح بکارگیری سیستم فیلتراسیون غشایی در تصفیه پساب واحد نمکزدایی با پیشرفت 95 درصد از سوی پژوهشکده پلیمر پژوهشگاه صنعت نفت در حال اجراست و هدف از اجرای آن دستیابی به پساب تصفیه شده با مشخصات استاندارد جهت تزریق پسابواحدهای نمکزدایی به چاههای عمیق دفعی است، تاکید کرد: در واقع شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب در نظر دارد به منظور تکمیل این پروژه و به منظور تولید آب صنعتی و کشاورزی، با استفاده از به حداقل رساندن املاح پساب واحدهای نمکزدایی، پروژه پژوهشی طراحی و ساخت واحد نیمه صنعتی تصفیه و پاکسازی پساب واحدهای نمک زدایی جهت مصارف صنعتی و کشاورزی را اجرایی کند.
حذف ضایعات عملیات حفاری با مدیریت پسماند
منوچهر داوودی، معاون حفاری مدیر فنی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، نیز به خبرنگار ایسنای خوزستان گفت: سیستم بازیافت پسماند حفاری (Waste Management) برای نخستین بار در کشور و به منظور رفع آلودگی زیست محیطی میادین نفتی، بر روی دستگاههای حفاری در شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب نصب و راه اندازی شد. این سیستم که به عنوان نخستین مجموعه کنترل جامدات و مدیریت پسماند حفاری در کشور، محسوب میشد با هدف کاهش هزینههای مواد و سیالات حفاری و جلوگیری از ورود هرگونه آلاینده شیمیایی ناشی از حفاری به محیط زیست برنامه ریزی شده است.
وی توضیح داد: در فرآیند عملیاتی این سیستم، کندههای حفاری که به وسیله دستگاههای کنترل جامدات جدا میشود، تمام خواص آنها بررسی و آزمایش شده و پس از عملیات بهسازی به صورت جامد و تثبیت شده به محل مخصوص حمل و به طور استاندارد دفن میشود، به گونهای که این روش مورد تایید کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست نیز قرار گرفته است.
معاون حفاری مدیر فنی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب افزود: پیش تر تمام مواد جامد، کندههای حفاری، سیالات، روغنهای مصرفی و موادهیدروکربوری در محیط اطراف دستگاه های حفاری پراکنده میشد، ولی با نصب این تجهیزات و فرآیند عملیاتی مناسب آن، هیچ گونه پسماند و ضایعات حفاری در محیط پراکنده نمیشود، بلکه ضایعات جمع آوری، بهسازی و درمان و به صورت کاملا ایمن و با رعایت استاندارهای زیست محیط مجددا استفاده یا دفن میشود.
داوودی خاطرنشان کرد: با وجود اینکه به کارگیری این روش روزانه 70 تا 80 میلیون ریال هزینه دارد، اما علاوه بر حفظ محیط زیست، با استفاده از بازیافت آلایندهها بخشی از هزینهها جبران میشود.
انتهای پیام
نظرات