‌سنتی بودن خانواده‌ها پیامدهای منفی استفاده از فضای مجازی را افزایش داده است و وقتی اینترنت بدون برنامه در اختیار افراد قرار می‌گیرد، حریم خانواده‌ها با تهدید روبرو شده و مشکلات مختلفی را ایجاد می‌کند.

در صورتی که ورود اینترنت در جامعه غربی به دلیل تدوین برنامه مناسب تبدیل به وسیله‌ی آموزشی از راه دور برای نوجوانان و جوانان شده است. در حالی که در ایران در اکثر موارد کاربران هیچ برنامه یا هدف خاصی را دنبال نمی‌کند و حتی استفاده ناصحیح از بازی‌های اینترنتی یا فضای چت‌روم مشکلات روانی مختلفی مانند افسردگی، پرخاشگری و کاهش ارتباطات خانوادگی را به وجود آورده است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران‌(ایسنا)، منطقه ایلام، «علی مهرعلیزاده» مدیرکل امور اجتماعی استانداری ایلام در میزگرد «فضای مجازی؛ فرصت‌ها و تهدیدها»، فضای مجازی در معنای عام کلمه در حوزه‌های مختلف اجتماعی، رسانه‌های دیجیتال و ... را یک ابزار دانست و اظهار کرد: براساس تعریفی که از فضای مجازی به عنوان یک ابزار شده است، استفاده از آن می‌تواند مثمرثمر یا تهدیدکننده و آسیب‌زا باشد، همانگونه که دارو به عنوان یک ابزار با مصرف صحیح موجب شفای بیمار شده یا حتی مصرف بی‌رویه آن موجب مسمومیت و مرگ می‌شود.

مدیرکل امور اجتماعی استانداری ایلام با تاکید بر اینکه نگاه دولت یازدهم در حوزه مجازی یک بحث فرهنگی است و در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی نگاهی ابزاری بر آن داشته و پیامدهای حاصل از آن را منوط به نوع نگاه‌ها می‌دانند، ادامه داد: با توجه به رسالت دولت سعی براین است نوع استفاده و حتی سطح کیفی بکارگیری از آن باید به گونه‌ای باشد که کمترین آسیب‌های اجتماعی فرهنگی را در پی داشته باشد.

وی گفت: در بررسی‌ها باید دید واقعیت اجتماع ما چیست؟ دیدگاه جهانی در مورد موضوع چیست و چه مشکلاتی را به دنبال دارد؟

واقعی‌سازی یکی از مفروضات برنامه‌ریزی فرهنگی باشد

مهرعلیزاده در بحث فضای مجازی بررسی چهار بعد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اجتماعی را لازم دانست و گفت: برنامه‌ریزی‌های فرهنگی باید به هر گونه‌ی باشد که واقعی‌سازی را یکی از مفروضات آن محسوب کرد، چرا که براساس نظر متخصصان اهل رسانه در وضعیتی قرار داریم که رویکرد تَصوری معنای خود را از دست داده و با پدید آمدن اینترنت به رویکرد تصویری مبدل شده است، به گونه‌ای که یک سکانس چند ثانیه‌ای حاوی چند صد کلمه گفتاری است و معادل آن پیام انتقال می‌دهد.

وی تصریح کرد: براساس آمارهای جهانی سپری کردن ساعت‌های متمادی افراد جلوی رسانه تصویری توجه به محتوی تولیدات را ضروری کرده است، در حوزه رسانه اصطلاحی به نام «ذهن پروار» وجود دارد که طول دریافت اطلاعات در حدی وسیع است و فرد نمی‌تواند همه‌ی اطلاعات دریافتی را تجزیه و تحلیل کند و برداشت‌های معنایی از آنها داشته باشد، در این وضعیت افراد کاملاً دریافت کننده هستند و ذهن پروار که معادل «ذهن تنبل» است مانند کالری عمل می‌کند که هر چه میزان دریافت آن به بدن بالا رود، باعث چاقی و ایجاد امراض مختلف خواهد شد.

اثربخشی با محتویات تصویری است

کارشناس مسائل اجتماعی به مثال دیگری در خصوص فضاهای تصویری اشاره کرد و گفت: محققان فرهنگی می‌گویند اگر فلاسفه‌، دانشمندان، صاحب‌نظران یا اساتید حال یا گذشته مثل ارسطو، افلاطون و ابن سینا (اگر امروز زنده بودند) بخواهند مطالب و نظرات خود را به صورت اثربخشی عنوان کنند یقیناً در قالب فیلم و با استفاده از امکانات مجازی ارائه می‌دادند، پس در مجموع باید گفت تاثیرات دنیای مجازی بخصوص در بحث فرهنگی گسترده است.

توسعه‌یافتگی به سرمایه طبیعی و فیزیکی نیست

وی در بُعد اجتماعی فضای مجازی یادآور شد: در بحث کلان و خرده میانی، توسعه‌گری به سرمایه‌گذاری تابع سرمایه طبیعی و فیزیکی نیست، هر چند این موارد از ملزومات امر توسعه است اما آنچه که تکمیل‌کننده آنهاست برخورداری جامعه از سرمایه‌ی اجتماعی است، البته در بعد فردی هم چنین رویه‌ای حاکم است و فردی موفق محسوب می‌شود که از سرمایه اجتماعی بالایی بهره‌مند باشد.

مهم‌ترین شاخص سرمایه اجتماعی ارتباطات است

مهرعلیزاده تصریح کرد: سرمایه اجتماعی دارای یک مفهوم با یکسری از شاخص‌هاست که مهم‌ترین شاخص‌ آن، ارتباطات است و همان‌گونه که سرمایه را در مغز تعریف می‌کنند، سرمایه اجتماعی را نیز به روابط بین افراد مرتبط کرده‌اند که در ارتباطات بهتر باید از مشارکت‌های نهادی همراه با آگاهی‌دهی استفاده کرد.

وی در مورد میزان قدرت فضای مجازی نسبت به ارتباطات اجتماعی گفت: فضای مجازی در کنار فرصت‌های بی‌شمار خود می‌تواند آسیب‌هایی همچون کم کردن دامنه ارتباطات انسانی، افزایش تنهایی و به تعبیر تخصصی کاهش سرانه تعامل و گفت‌وگو را در اجتماع به جای بگذارد، با این وجود باید دید تا چه اندازه بی‌تفاوتی‌های اجتماعی را کم می‌کند؟

مدیرکل امور اجتماعی استانداری ایلام افزود: با توجه به سرعتی که در وقوع تحولات وجود دارد، اگر در حوزه‌های مختلف، تحولات بر تدابیر و راهکارهای علمی به کار گرفته شود، دچار چالش‌هایی بزرگ و وضعیتی می‌شویم که به «تأخر فرهنگی» معروف است، بنابراین باید فرهنگ استفاده از تکنولوژی و ابزارهای خاص آن بگونه‌ای باشد که متناسب با پیام‌های دریافتی فرهنگ خاص آن نیز مشخص شود تا شاهد تأخر فرهنگی و آسیب‌ها و ناهنجاری‌های حاصل از آن مثل طلاق عاطفی نباشیم.

تنها راه اثربخشی بر یک ملت، غلبه فرهنگی است

وی با بیان اینکه قرن هجدم سده جنگ امپراطوری‌ها، قرن نوزدهم سده جنگ ملت‌ها، قرن بیستم جنگ ایدئولوژی‌ها و قرن حاضر دوره‌ی جنگ فرهنگی است، خاطرنشان کرد: به تعبیری ماهیت قدرت را حوزه فرهنگ مشخص می‌کند، برای همین استراتژیست‌های مختلف بر این اعتقاد هستند که امروزه جنگ نرم اثربخشی زیادی نسبت به جنگ سخت‌افزاری دارد و اگر ملتی بخواهد بر ملت دیگر برای کسب منافع غلبه کند، باید فرهنگ آن را محور سیاست‌گذاری‌ها قرار دهد.

مهرعلیزاده تصریح کرد: فرصت‌های بی‌شمار موجود در فضای مجازی در بُعد اقتصادی قابل انکار نیست، علاوه بر در اختیار گذاشتن بیشترین فرصت‌های اقتصادی کمترین آسیب‌ها را نیز در این بخش می‌توان ملاحضه کرد، به این دلیل که با بالاترین سرعت و کمترین هزینه شخص می‌تواند بیشترین اطلاعات مورد نیاز را دریافت کند.

برخورد واقع‌بینانه موجب افزایش آسیب‌های ناشی از فضاهای مجازی است

وی در مورد سیاست‌های نظام‌های حاکمیتی در سطح ملی و استانی در برخورد با آسیب‌های فضای مجازی گفت: متاسفانه در سیاست‌های مربوط به فضای مجازی در شاخص‌های مختلف (ماهواره، اینترنت و...) تردید وجود دارد البته این تردید شاید به دلیل عدم شناخت کامل این مقوله است و این‌که چگونه و به چه نحوی از آن استفاده بهینه کرد هر چند یکی از دلایل تردید استفاده از ابزار به دلیل استراتژی‌های ناقص در بحث پیشگیری و کاهش آسیب‌های مرتبط با آن است.

این کارشناس مسائل اجتماعی، محدودیت در گذراندن اوقات فراغت با توجه بر شرایط حاکم در جامعه را یکی از دلایل تمایل جوانان در استفاده از فضاهای مجازی عنوان و تصریح کرد: رسانه‌ی ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین حوزه‌های بحث فراغتی جوانان و نوجوانان برخلاف کشورهای توسعه یافته ضعیف عمل کرده و این واقعیت نادیده گرفته شده که اگر در بحث فراغت جوانان برنامه‌ی مدونی طراحی شود، شاهد بسیاری از آسیب‌های حوزه فضای مجازی نخواهیم بود.

وی گفت: متاسفانه برخوردهای غیرواقع‌بینانه و سلیقه‌ای با موضوع، موجب افزایش درصد آسیب‌زایی‌ها می‌شود.

«امیر مهردادی» روانشناس و مدرس دانشگاه نیز در این میزگرد، گسترش اینترنت و فناوری اطلاعات در بُعد آموزشی را فرصت خوبی عنوان کرد و گفت: اینترنت علاوه بر تسهیلگری در بسیاری از امور افراد، دنیا را به یک دهکده‌ی جهانی تبدیل کرده است اما بحث مهم این مقوله «اعتیاد اینترنتی» است که چه در سطح جامعه و چه براساس گردآوری اطلاعات و مشاهده عینی قابل‌ رویت است.

اینترنت بدون برنامه؛ تهدید‌کننده حریم خانواده‌ها

این روان‌شناس اظهار کرد: در بررسی وضعیت جایگاه فضای مجازی در استان ایلام به این نکته دست یافته‌ایم که وجود خانواده‌های سنتی پیامدهای منفی موضوع را افزایش داده است، بدین‌جهت وقتی استفاده از اینترنت بدون برنامه در اختیار افراد قرار می‌گیرد، حریم خانواده‌ها با تهدید روبرو شده و مشکلات مختلفی را ایجاد می‌کند، در صورتی که ورود اینترنت در جامعه غربی به دلیل تدوین برنامه مناسب تبدیل به وسیله‌ی آموزشی از راه دور برای نوجوانان و جوانان شده است، اما کشورهای شرقی بخصوص ایران چون از یک برنامه مدون بهره نمی‌گیرند، در اکثر موارد استفاده‌های کاربران هیچ برنامه یا هدف خاصی را دنبال نمی‌کند و حتی استفاده ناصحیح از بازی‌های اینترنتی یا فضای چت‌روم مشکلات روانی مختلفی مانند افسردگی، پرخاشگری و کاهش ارتباطات خانوادگی را به وجود آورده است و حتی این استفاده‌های بی‌هدف جایگزین روابط فامیلی، همراهی با دوستان و والدین و از بین رفتن حرمت‌های خانوادگی شده است.

برنامه مناسبی نداریم

وی گفت: دلیل اینکه شاهد آسیب‌های این حوزه هستیم این است که برنامه مناسبی نداریم و از طرفی خوراک‌های لازم فضا را مهیا نکرده‌ایم، برای همین مشکلات روحی روانی فرزندان قابل ملاحظه است که در ارتباطات اینترنتی کاربر با فرهنگ‌های ناهمگون آشنا می‌شود که نتیجه آن بلوغ زودرس خواهد بود.

مهردادی تاکید کرد: خانواده‌ها بخصوص والدین به دلیل مشغله‌های کاری هیچ کنترلی بر نوع استفاده فرزندان از فضای مجازی ندارند و حتی بعضا برای سرگرم کردن آنها شرایط استفاده از محیط‌های اینترنتی را در ساعت‌های متمادی فراهم می‌کنند که آسیب‌های بزرگی را به دنبال خواهد داشت، زیرا اینگونه فضاها شرایط مناسبی برای انتخاب دوستان ناباب را فراهم می‌کند، حال آنکه یکی از پیامدهای اثبات شده دوستان اینترنتی و افزایش آمار دختران فراری است که سعی کرده‌اند خلأهای عاطفی و روانی خود را در این فضاها جبران کنند.

اینترنت برنامه‌ای متناسب با فرهنگ اسلامی ایرانی می‌خواهد

‌

این مدرس دانشگاه کاهش روابط اجتماعی، نادیده گرفتن دوستان و ... را به نوعی به خاطر استفاده نادرست از اینترنت دانست و افزود: نباید نادیده گرفت استفاده صحیح از اینترنت باعث تدوین پژوهش‌های علمی می‌شود و یا با بکارگیری آن زمان بهینه مصرف خواهد شد، پس برای تاثیرگذاری مثبت این فضاها بر روی فرزندان نیازمند تدوین یکسری برنامه‌ها و اطلاعات متناسب با شأن فرهنگ اسلامی ایرانی است، در غیر این‌صورت نباید فقط نهی کرد و بدون برنامه‌ریزی و جایگزینی مناسب انتظار انجام امر نهی را داشت.

مهردادی الگوبرداری نامناسب از شخصیت‌های ورزشی، بازیگر و مدل‌های لباس را یکی از عوارض ناشی از استفاده اینترنت عنوان کرد و افزود: این الگوبرداری‌ منجر به وابستگی‌های عاطفی شده است و در موارد متعدد کاربر برای ابزار علاقه به شخصیت مورد نظر از طرق مختلف آدرس اینترنتی را پیدا کرده و برای الگوی مورد نظر پیغام ارسال کرده است‌ یا حتی آسیب‌های دیگری در پی داشته است.

ایجاد شرایط استفاده از فضای مجازی بدون نظارت عاملی آسیب‌زا‌ست

روان‌شناس مرکز مشاوره امور جوانان استان ایلام گفت: این پدیده به عنوان عامل آسیب‌زا در درون خانواده نیازمند بررسی است، به این لحاظ که متاسفانه خانواده مُصر به استفاده از فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مثل وایبر، واتس‌آپ، تویتر و... در بیشترین ساعات روز و شب هستند، این به معنای طلاق عاطفی است که هر کس کار خودش را انجام دهد و در یک خانه به واسطه استفاده از فضای مجازی هیچ‌گونه ارتباط عاطفی و روانی ایجاد نمی‌شود، پس برای جلوگیری از آسیب‌های محیط‌های اجتماعی در زندگی خانوادگی باید برنامه‌های درستی بخصوص برای فرزندان تدوین و به اجرا درآورد، چرا که والدین آسیب‌های موضوع را شناخته و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده‌اند و بیشتر باید در این برنامه‌ها به فکر پُر کردن خلأ عاطفی فرزندان بود.

وی با طرح این سوال که والدین تا چه اندازه بر لحظات مختلف اوقات فراغت فرزندان با فراهم کردن شرایط شرکت در اماکن ورزشی، هنری، آموزشی و... مدیریت دارند؟ تصریح کرد: یکی از عواملی که موجب می‌شود والدین نظارتی بر اوقات فراغت بچه‌ها نداشته باشند، دغدغه‌های اقتصادی، درآمدزایی و اضافه کار و تنبلی نیز است که با وجود مشغله‌های متعدد، دیگر حوصله‌ی برای گذراندن وقت با کودکان ندارند.

مهردادی اضافه کرد: فرزندان در ارضاء نیازهای روانی، عاطفی و اجتماعی خود در سنین مختلف به پدر و مادر نیاز دارند که اگر به هر دلیلی این نیازها با بی‌توجه‌ای روبرو شود باعث وجود مشکلات و پیامدهای حاصل از اینترنت بروز خواهد کرد، پس برنامه‌ریزی‌های والدین باید به گونه‌ای باشد که برای تمام دقایق زندگی فرزند برنامه‌ی متنوع داشته باشند و در صورت نیاز به اینترنت زمان و نحوه استفاده را برای آنها مشخص کنند.

این روان‌شناس خاطر‌نشان کرد: چارچوب‌های مورد نظر باید برنامه‌ریزی شوند و از طریق آموزش و پرورش، سازمان تبلیغات، روحانیت و هر نهادی که در ارتباط با خانواده‌هاست، در مورد تدوین یک برنامه هماهنگ به توافق برسند و برای کاهش آسیب‌ها علاوه بر آموزش، برنامه و راهکار نیز به آنها ارائه شود.

دکتر «علی جعفری» مدرس دانشگاه در میزگرد «فضای مجازی؛ فرصت‌ها و تهدیدها» با بیان اینکه تهدید بزرگ سطح جهان به‌ویژه کشورهای جهان سوم موضوع «اعتیاد مجازی» است، اظهار کرد: فضای مذکور بر رابطه والدین با فرزندان و حتی روابط زناشویی تاثیرگذار بوده است و حتی اصطلاح «بیوه اینترنتی» را که بیانگر تضاد بین زن و مرد با وجود داشتن زندگی مشترک است، به دلیل استفاده زیاد از فضای نامشروع مجازی را رایج کرده است.

هویت‌ کاذب محصول فضای مجازی است

دکترای علوم ارتباطات و مدرس دانشگاه ادامه داد: تاثیر فضای مجازی در زندگی خانواده‌ها به حدی است که فرزند را در زندگی تبدیل به شخصیتی غیرمسئول کرده و از لحاظ دیگر اینکه کاربران اصلی اینترنت نوجوانان و جوانان هستند و این مخاطبان در دوران شکل‌گیری هویت و شخصیت عمر خود قرار دارند با ورود به فضای مجازی یک نوع هویت کاذب را پذیرفته و به خاطر برقراری ارتباط آسان با دیگران در محیط مجازی به نوعی دچار دوگانگی شخصیت می‌شوند.

وی یکی از تهدیدهای جدی فضای مجازی را به وجود آمدن شکاف نسلی عنوان کرد و گفت: بین والدین و نسل فرزندان به خاطر استفاده‌های غیر برنامه‌ریزی شده شکافی به وجود می‌آید که به لحاظ روحی روانی و شیوه‌های زندگی شاهد تفاوت‌های بنیادی بین دو نسل هستیم.

یکی از تهدیدهای دنیای مجازی فساد اخلاقی است

وی تهدید دیگر فضای مجازی را فساد فرهنگی و اخلاقی نام برد و افزود: بسیاری از سایت‌های فعال در فضای مجازی بنیان روابط را بر آزادی‌های جنسی گذاشته‌اند که کاربر را به سوی کرنوگرافی و فساد اخلاقی سوق می‌دهد، البته نباید تنها به تهدیدها اشاره کرد، بلکه این فضا به مانند چاقوی دو لبه می‌تواند موجب خطرآفرینی یا بهره‌گیری مناسب فرد نیز باشد پس باید به گونه‌ای بکار گیری شود که تهدید را تبدیل به فرصت کند.

جعفری به استفاده از فضای مجازی با توجه به پیشرفت‌های روزافزون اینترنت و شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد که با نادیده گرفتن بعد زمانی و مکانی آن یکی از فرصت‌های تکنولوژی است، ادامه داد: دسترسی آزادانه به اخبار و اطلاعات موجب تشخیص درست از نادرست می‌شود‌ یا عدالت رسانه‌ای‌ با گسترش فضای مجازی دیگر وضعیت مکانی زندگی در روستا، کلان‌شهر، کشور جهان سومی، کشور عقب افتاده یا پیشرفته را بی‌اهمیت کرده است و دسترسی همه کاربران جهانی از فرصت‌های این محیط مجازی معرفی می‌کند.

سیاست‌گذاری رسانه‌ای باید سازماندهی شود

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: برای تبدیل کردن نقاط ضعف فضای مورد بحث به فرصت‌ها نیازمند سیاست‌گذاری رسانه‌ای سازمان‌یافته هستیم که باید در کنار تحقق این امر، نحوه درست استفاده از فضا را به خانواده و کاربران آن آموزش داد.

وی در مورد قدرت فضای مجازی به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال 2008 به عنوان یک نمونه سیاسی گریزی زد و افزود: اوباما برای اخذ رأی به صورت گسترده از فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و تلفن همراه استفاده کرد، این نمونه یکی از کاربردها و فرصت‌های عرصه مجازی در حوزه سیاسی است که الان به دموکراسی سایبر معروف شده است، چرا که از این فضا برای جذب و مشارکت کاربران در بُعد سیاسی استفاده می‌شود.

این دکترای علوم ارتباطات با بیان این‌که تعدادی از آیتم‌های موجود در فضای مجازی به دیدگاه‌های اقتصادی، تبلیغاتی و یا مثل فرار مغزها به عنوان یک موضوع سیاسی اقتصادی مورد توجه قرار می‌گیرند، گفت: با توجه به اینکه مباحث اقتصادی برگرفته از شکاف اطلاعاتی است کشورهای خدمات‌دهنده‌ی اینترنتی مبنا را بر تجارت الکترونیکی قرار داده‌ و باعث می‌شوند در آینده‌ی نزدیک شاهد شکاف اطلاعاتی و اقتصادی بین کشورهای پیشرفته و جهان سوم باشیم.

جعفری ‌خاطر‌نشان کرد: در حوزه رسانه‌های اجتماعی شبکه‌های مختلفی مثل پدیا وجود دارد که نه تنها ضرر ندارند، بلکه بسیاری از مطالب علمی را می‌توان از آن استخراج کرد و یا وبلاگ‌ها، فرام‌ها، کامنت‌ها و میکروبلاک‌ها که هر کدام در یک حوزه تخصصی خاص فعالیت دارند، همین امر وجود تهدیدها را به سوی شبکه‌های اجتماعی می‌برد، شبکه‌هایی که بحث‌های زیادی را به خود جلب کرده و حتی در سیاست‌گذاری به دولت‌ها هم کمک کرده است.

فرهنگ بومی در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد

وی افزود: باید در خصوص بکارگیری فضای مذکور سیاست‌ها و برنامه‌ریزی مشخص وجود داشته باشد و علاوه بر نظارت و فرهنگ‌سازی مناسب با سرعت تکنولوژی در همه موارد فرهنگ بومی را در اولویت قرار داد البته باید توجه کرد حضور این فضا در اروپا روندی برنامه‌ریزی شده، آموزشی و حتی درآمدزا بوده است، در حالی‌که این مسیر در کشور ایران بصورت اتفاقی جریان پیدا کرد و حتی دوران گذار را سپری نکرده است، به همین جهت مثل غرب نمود ندارد.

«حشمت‌الله رستمی»، مسئول دارالقرآن سازمان تبلیغات استان ایلام نیز در ادامه میزگرد ایسنا، با موضوع «فضای مجازی؛ فرصت‌ها و تهدیدها» اظهار کرد: در عصر کنونی ارتباطات شخصی موفق‌تر است که بتواند ارتباط خود با خانواده و جامعه را به بهترین شکل ساماندهی کند و از ابزارهای موجود ارتباطی در جهت تقویت تعاملات استفاده کند تا بهترین بهره را از روابط با دیگران با کمترین هزینه و بدون آسیب به خود و دیگران کسب کند، چنین فردی اگر خود، زمان و امکانات ارتباط‌دهنده را مدیریت کند، فردی موفق خواهد بود.

مسئول دارالقرآن سازمان تبلیغات استان ایلام با بیان اینکه امروزه فضای مجازی تبدیل به قسمت عمده زندگی واقعی مردم در خرید وسایل مورد نیاز، انتقال یا دریافت پیام و اخد تصمیم‌گیری شده است، ادامه داد: همان‌گونه که لفظ "سایبر" به معنای "رهبر و سکاندار" است، فضای مجازی نیز در حال رهبری محیط جهانی است که همه افراد را فراتر از مناطق جغرافیایی آنها در یک محیط واحد وسیع سمعی بصری با یکدیگر ارتباط می‌دهد که مجموع این ارتباطات از طریق سیستم مخابراتی بدون در نظر گرفتن فضا و مکان فیزیکی و جغرافیایی به فضای مجازی تعبیر شده است، حال آنکه باید بررسی کرد که چگونه از این فضا به بهترین نحو استفاده کرد؟

شناخت ابزاری درصد شکست را کاهش می‌دهد

رستمی ادامه داد: استفاده از هر وسیله‌ای نیازمند شناخت است و هر چه میزان شناخت در مورد یک مجموعه‌ای در بکارگیری آن کامل‌تر، دقیق‌تر و علمی‌تر باشد، می‌توان بهترین بهره‌گیری را کرد، در حالی که هر چه شناخت از آن موضوع در حوزه معرفت‌شناختی کم باشد، با درصد بیشتری محکوم به شکست خواهد شد.

وی یکی از فواید این پدیده نوظهور را فرا مرزی و جهانی بودن نام برد و گفت: هر فردی در هر منطقه دنیا بدون محدودیت و نیاز به طی مسافت‌های مکانی می‌تواند به جدیدترین اطلاعات روز جهان دست پیدا کند، هرچند دسترسی آسان به اخبار و اطلاعات، دستاوردهای علمی، تحولات جهانی و اطلاعات نو در حوزه‌های مختلف اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و خانواده با سرعت بالا قطعاً قدرت تصمیم‌گیری زندگی‌ها را بالا می‌برد.

این کارشناس ارشد فلسفه با بیان اینکه ضرورت و تنوع مطالب با مشاهده عکس، فیلم، متن، نماهنگ و... موجب دلزدگی فرد در استفاده از این فضای مجازی جذاب نمی‌شود اضافه کرد: آزادی اطلاعات و اخبار بدون سانسور‌، کاهش هزینه‌های اقتصادی در جهت دسترسی به متون علمی، اخبار و اطلاعات، خرید مایحتاج از طریق اینترنت بدون صَرف زمان، همچنین گسترش دریافت آمار و اطلاعات در کوتاه‌ترین زمان از فرصت‌ها و مزایایی فضای سایبری است.

رستمی گفت: برشمردن مزیت‌های فضای سایبر باعث صدور یک حکم کلی با عنوان ورود به فضای مجازی برای دسترسی راحت به تعاملات زیاد با کمترین هزینه می‌شود، این امتیازات مثبت موجب می‌شود فرد با علاقه وارد محیط اینترنت شود، در حالی‌که در مقابل این فرصت‌ها یکسری معایت نیز وجود دارد.

نیازهای اجتماعی در فضای مجازی پاسخ داده می‌شود

این مسئول اضافه کرد: یکی از دلایل رویکرد عامه مردم در همه نقاط جهان به شبکه‌های اجتماعی، نیاز به اجتماعی شدن است که می‌تواند با یک ابزار کوچک به راحتی محقق شود و افراد نیازهای خود را تامین کنند بدین‌سان یکی از دلایل اقبال عمومی شبکه‌های اجتماعی نیاز روانی فرد به لحاظ کاذب است، چرا که به نیازهای کاذب او در فضای مجازی پاسخ داده خواهد شد، اما با وجود تهدیدهای این فضا بایستی قبول کرد واقعیتی به نام فضای مجازی وجود دارد که فیلترینگ یا محدود کردن آن جوابگو نیست و فرد حتی با وجود فیلتر توان استفاده از سایر شبکه‌های اجتماعی را دارد.

وی تصریح کرد: در جامعه اسلامی ایرانی که ارزش‌های خاص اجتماعی خود را همراه با یک نظام ارزشی، اعتقادی، دینی و سنتی وجود دارد، نمی‌توانیم خوراک تولیدی دیگران را در هر شبکه مجازی بپذیریم و ناچار به نگهداری از خود در مقابل هجمه‌های آنها برای حفظ ارزش‌های دینی فرهنگی هستیم، در دفاع از این اعتقادات یکسری محدودیت‌ها از سوی دین در راستای رسیدن انسان به مقام متعالی ایجاد شده است.

رستمی یکی از آسیب‌های فضای مجازی را فردگرایی نسبی و کاهش روحیه‌ی مسئولیت‌پذیری فرد عنوان کرد و گفت: جذابیت‌های موجود در این شبکه‌ها فرد را چندین ساعت متمادی در محیط نگه می‌دارد و چنان خستگی را بر فرد تحمیل می‌کند که در برخورد با خانواده، اطرافیان و اجتماع نه تنها با نشاط رفتار نمی‌کند و کم‌کم اثربخشی خود از دست داده و همین امر باعث گسست زندگی و جدایی پیوندهای اجتماعی می‌شود، چرا که فرد نیازهای روانی را در فضای مجازی کسب کرده و از خود در دنیای واقعی سلب مسوولیت می‌کند.

‌وقتی ارزش‌ها و هنجارهای دنیای واقعی در تعارض با اطلاعات دنیای مجازی قرار گیرد‌

مسئول دارالقرآن سازمان تبلیغات استان ایلام یادآور شد: کم‌رنگ شدن ارزش‌های مترقی جامعه یکی از تهدیدهای موجود برای کاربران در فضای مجازی است، به این علت فرد در فضای مجازی با محتویاتی روبرو می‌شود که با ارزش‌های حاکم بر زندگی وی هم‌خوانی ندارد، به مرور فعالیت با این شبکه‌ها فرد دچار تعارض و تناقض خواهد شد، چرا که فرد براساس آموزه‌های که زندگی خود را بر آنها بنا کرده و به عنوان ارزش و هنجار پذیرفته است، با آنچه در فضای مجازی با آن اُنس گرفته است، در تعارض قرار می‌گیرد.

وی گفت: به همین جهت میل به جذابیت‌ها و دسترسی به فضای نامحسوس شبکه‌ها باعث خواهد شد ارزش‌هایی که در فرد نهادینه شده کم‌رنگ شود و فرد دچار تناقض فکری، روحی و اعتقادی شده و به صورت افسردگی روحی و دینی خود را نشان دهد.

وی ادامه داد: نتیجه این مسئله تضعیف اعتقادات فردی در ارتباط با محتویات شبهه‌ناک است که اگر نظام آموزشی مناسب و از پیش ساخته شده نداشته باشیم و از طرفی فرد مجهز به سلاح علم و پیشگیری نباشد، شکست خواهد خورد.

رستمی با بیان اینکه قسمت اعظم تفکرات موجود در فضای سایبری مبنای دینی ندارند و کاربر اخذ تصمیم بدون پشتوانه علمی است، بدون داشتن قدرت تجزیه و تحلیل آنها را دریافت می‌کند، افزود: در این حالت فرد دچار سطحی‌نگری خواهد شد و یقیناً اخذ تصمیمات در موارد مختلف تحت تاثیر آموزه‌های مجازی و بدون پشتوانه علمی صورت می‌گیرد.

وی به خطر افتادن حقوق مادی و معنوی علم افرادی که مدت‌های طولانی به جمع‌آوری اطلاعات پرداخته و به راحتی و بدون دریافت هیچ هزینه‌ای در اختیار همگان قرار می‌گیرد، را یکی دیگر از معایب فضای مجازی ذکر کرد و در ادامه به کاهش احساسات مخاطبین مجازی اشاره کرد و گفت: استفاده بچه‌ها از بازی‌های اینترنتی باعث بروز بلوغ زودرس است و آسیب‌های خاص خود را به دنبال دارد.

تامین نیازهای دنیای واقعی مانع ورود به فضای مجازی خواهد شد

این کارشناس پیوندهای اجتماعی را شامل چهار عنصر دلبستگی، تعهد، مسوولیت و اعتقاد عنوان کرد و افزود: نسل جدید علاقمند به پیوندهای اجتماعی هستند، اگر عنصرهای مورد نیاز در دنیای واقعی تامین شود، به چنین فضاهایی ورود پیدا نخواهند کرد.

وی عوامل موثر در گرایش نسل جدید به اینترنت را احساس تنهایی، گرایش به دوست‌یابی، تنوع‌گرایی، اعتقاد دینی، کمبود هزینه‌های دسترسی به این امکان نام برد و گفت: از آن جهت که فرد با یک هویت تقلبی وارد فضایی می‌شود که به راحتی می‌تواند حرف بزند، مخاطبین مورد نظر را پیدا کند و به هر آنچه که به لحاظ فکری دوست دارد، دست پیدا کند.

راهکارهای ارائه شده توسط شرکت کنندگان در این میزگرد را در گزارش بعدی ایسنا بخوانید.

تنظیم از: رقیه کاظمی، خبرنگار ایسنا، منطقه ایلام

‌ادامه دارد

انتهای پیام