به گزارش ایسنا، شاه دژ که روزگاری استوار و محکم حافظی بر این دیار و مردمانش بوده امروز تنها در میان فراموشی متولیان امر و در دست نوسازان از کوه و از تاریخ این شهر پاک می‌شود! قلعه ای با ارزش تاریخی دو هزار ساله که قرارگیری آن بر بام اصفهان و سختی دسترسی به آن موجب شده کمتر کسی توجهی به چگونگی مرمت آن داشته باشد. از بد روزگار شاه دژ درست جایی قرار گرفته که همه نسبت به بارگذاری غیر اصولی شهرداری اصفهان بر آن گله دارند. 

چند روز پیش انجمن دوستداران میراث فرهنگی در خصوص بارگذاری غیر اصولی و غیرقانونی بر کوه صفه  تذکر داد و در نامه ای خطاب به شهردار اصفهان  نوشت: " بقایای دژ باستانی "شاه‌دژ" بر فراز کوه صفه در صورت مدیریت اصولی «سازمان میراث فرهنگی» و شهرداری اصفهان می‌تواند فرصت گرانبهایی برای حفظ هوّیت باستانی‌ـ تاریخی کوهستان صفه و جذب گردشگران ایجاد کند، اما نظر به نصب پایه های تله‌کابین در محوطۀ تاریخی و درست روی دیوار باستانی 1400متری شاه‌دژ، نوسازی به جای مرمت اصولی و همچنین شتاب‌زدگی برای کشاندن انبوه جمعیت به آنجا، پیش از تکمیل کاوش‌های باستان‌شناسان، خطر فرسایش محوطۀ باستانی‌ـ تاریخی را دوچندان خواهد کرد. شاه‌دژ می‌توانست الگویی کم‌نظیر از احترام به حریم تاریخی و گردشگری اصولی برای بازدید از بناهای باستانی در محل ارتفاعات، ارائه دهد."

 در حالی که علیرضا جعفری زند، باستان شناس از بی توجهی به شاه دژ به عنوان یک اثر تاریخی گلایه می‌کند و با اشاره به تاریخچه غنی آن می‌گوید: آنچه برآوردها نشان می‌دهد شاه دژ دست کم دو هزار ساله است و اما چندان به آن توجه نشده است، در حالی که نام این قلعه در کتاب اصفهان پیش از ساسانیان آمده و پیش بینی می‌شود بقایای دوره هخامنشیان در آن یافت شود.

وی با اعتقاد به اینکه کاوش در این منطقه کامل نیست و آنچه با عنوان مرمت در این بنا انجام می‌شود، مرمت نیست، می‌افزاید: کاوش در این منطقه به طور کامل انجام نشده و دو اتفاق یعنی تخریب و مرمت نادرست هم در آن رخ داده است. در واقع به اسم مرمت، شاه دژ را نوسازی کرده‌اند!

این باستان شناس ادامه می‌دهد: جالب است که تله کابین از نزدیکی این بنا عبور می‌کند و این موضوع که افراد با تله کابین به این قلعه برسند برای شهرداری اصفهان از اهمیت زیادی برخوردار است، اما این بنا یک اثر تاریخی است و دسترسی به آن باید بر محور تاریخی و سختی‌ برای رسیدن به بنا باشد تا افراد عظمت و شکوه آن را درک کنند.

جعفری زند تاکید می‌کند: ورود به شاه دژ باید سخت باشد تا هرکسی  وارد آن نشود و فقط افراد میراث دوست بتوانند آن را ببینند، تله کابین بدون هیچ گونه مطالعه‌ای به اینجا رسیده و احداث پایه‌های آن موجب مخدوش شدن منطقه و لایه‌های باستانی شده است. شاه دژ زمانی می‌تواند ارزش تاریخی داشته باشد که به شکل واقعی خود باقی بماند نه اینکه بخواهیم سهولت دسترسی برای آن ایجاد کنیم تا هرکسی بتواند وارد آن شود.

به گفته جعفری زند کاوش‌هایی که تاکنون در این منطقه انجام شده بسیار ناچیز است و 20 تا 30 فصل کاوش برای کشف کامل شاه دژ نیاز است در حالی که آنچه تاکنون کاوش شده تنها محدود به کشف چند دیوار بوده است و هنوز ساختارهای اصلی درستی از قلعه به دست نیامده؛ در واقع کاوش‌ها رها شده و به دست نهادهای دیگر سپرده شده است در حالی که اصلاً کار نهاد متولی نه مرمت است و نه کاوشگری.

وی خاطر نشان می‌کند: میراث فرهنگی باید مشخص کند افرادی که امروز در حال مرمت شاه دژ هستند مرمت گرهستند یا بنا؟ آیا شهرداری امکان باستان شناسی دارد؟ این اتفاقی که در شاه دژ در حال انجام است اصلاً مرمت نیست و آنچه رخ می‌دهد نوسازی است و اصالت بنا در حال از میان رفتن است.

این باستان شناس با تاکید بر اینکه این قلعه مربوط به دوران هخامنشی است و تا سده 5 و 6 هجری نیز مورد استفاده بوده، تصریح می‌کند: این دژ بخش امنیتی جنوبی شهر اصفهان را تأمین می‌کرده و آنچه امروز به مسئولان اعلام می‌کنم این است که  تا قبل از دست رفتن اصالت شاه دژ به خودشان بیایند.

درخواست پایانی جعفری زند یک هشدار بزرگ است به کسانی که فکر می‌کنند با سهولت بیشتر و رسانیدن مردم به یک چنین اثری به آن کمک کرده‌اند؛ اصالتی که این باستان شناس در طول گفت و گو از آن سخن می‌گوید و در پایان هم به شدت نگران از دست رفتن آن است و تاکید دارد که این قلعه نباید فدای درآمدزایی شود.

به گزارش ایسنا، ساخت تله کابین در کوه صفه خود حرف و حدیث بسیار دارد ولی اینکه آیا بنا نهادن پایه‌های آن در نزدیک‌ترین فاصله با این قلعه کار صحیحی است؟ باید پاسخ داد: بله، زمانی که میراث فرهنگی مرمت یک بنای تاریخی را به عهده سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری می‌گذارد حتی تبدیل شاه دژ به یک ساختمان نو که فقط بتوان در آن 10 ها واحد تجاری ایجاد کرد دور از ذهن نیست.

فریدون الهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان در پاسخ به این سوال می‌گوید: آنچه در شاه دژ رخ می‌دهد زیر نظر میراث فرهنگی است و در خصوص مرمت شاه دژ اخطارهای لازم داده شده و نظارت بر روی آن به طور مداوم در حال انجام است. البته مشکلاتی که در گذشته وجود داشته و ما هم از آن مطلع بودیم رفع شده است.

وی اعتقاد دارد که همه آنچه این روزها در اطراف شاه دژ می‌گذرد مطلوب نیست و در این مورد ادامه می‌دهد: در خصوص شاه دژ و فضایی که در اطراف آن در حال شکل گیری است دو نظر وجود دارد عده‌ای معتقدند این فضا امکان احیا شدن دارد ولی عده‌ای دیگر می‌گویند ازدحام جمعیت موجب آسیب به آن می‌شود پس وظیفه ما اینجا نظارت بر آن چیزی است که در اطراف این سایت می‌گذرد و نظارت‌های لازم را هم انجام داده‌ایم.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان می‌گوید: هنوز باستانشاسی در این منطقه تمام نشده و گروه باستان شناسی حاضر در محل به تازگی کار خود را پایان داده و در حال تهیه گزارش نهایی هستند. هنوز در خصوص سایت شاه دژ از باستان شناس گزارش نهایی را دریافت نکرده‌ایم.

الهیاری می افزاید: این اداره کل باید از این سایت مراقبت کند و به همین منظور مرحله به مرحله تکمیل آن، کنار سایت هستیم و هر مرحله با حفاظت و مراقبت از سوی میراث فرهنگی انجام می‌شود.

وی با اشاره به اینکه مرمت شاه دژ توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری انجام می‌شود، اظهار کرد: سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در این زمینه خوب عمل کرده و در بقیه مرمت‌ها هم زیر نظر میراث فرهنگی نیز خوب فعالیت کرده‌اند.

 اما موضع الهیاری در خصوص سیما و منظر شاه دژکمی متفاوت است. وی معتقد است که سیما و منظر شاه دژ که هیچ، سیمای کوه صفه نیز از میان رفته است اما در مورد این موضوع مجبور است کوتاه بیاید!

وی می‌گوید: نه تنها سیما و منظر شاه دژ بلکه سیما و منظر کوه نیز بسیار مهم است البته اتفاقاتی که تاکنون رخ داده متعلق به گذشته است و کاری که ما انجام داده‌ایم این بوده که بیش از این مداخله انجام نشود تا کوه به شکل کنونی باقی بماند و از آسیب بیشتری جلوگیری شود. متاسفانه طرح‌های اجرایی همگی انجام شده و دیگر کاری نمی‌تواند کرد.

اما مدیرکل میراث فرهنگی  بر خلاف نظر جعفری زند باستان شناس اعتقاد راسخ دارد که شاه دژ در حال مرمت است و آنچه در این منطقه رخ می‌دهد همگی زیر نظر اداره کل انجام می‌شود.

الهیاری به شدت از مرمت‌های سازمان نوسازی شهرداری اصفهان دفاع می‌کند و مدام تکرار می‌کند که این اولین مرمت این سازمان نیست و در مرمت‌های قبلی هم بسیار خوب عمل کرده است در حالی که چنین کاری عموماً وظیفه شهرداری نیست و شهرداری در حال کمک کردن است. 

اما آنچه در حال حاضر در مورد شاه دژ پیداست، مرمت های نیمه تمام و تاریخی است که زیر پایه های تله کابین شهرداری اصفهان، پاک می شود و قلعه، که سالیان درازی یکه و تنها همچون سرداری سرافراز از دشت اصفهان حفاظت می‌کرده حالا نه تنها یکه و سرافراز نیست بلکه  باید در کنار مدرنیته‌ای که به او تحمیل می‌شود روزگار بگذراند.

انتهای پیام