همه دست‌هایشان یا روی میز مشغول پوست کندن میوه است، یا زیر کرسی به گرمای منقل چسبیده و یا دست بر گردن بغل دستی انداخته اند و به حرف های بزرگ خانواده گوش می دهند. صدای قل قل سماور از گوشه اتاق می‌آید. از سمت دیگر صدای شکستن تخمه و سمت دیگر صدای گرم شاهنامه‌خوانی پدربزرگ. روی میز ظرف نخودگل و کشمش، تخمه کدو، گندم و شاهدانه و سیب سرخ چیده شده و همه به هم تعارف می‌زنند.

کرسی گرد است و همه حسابی فرصت دارند یکدیگر را نگاه کنند و گرمای نگاهشان را آنچنان به هم هدیه بدهند که تا آخر زمستان کافی باشد.از اتاق بغل دستی صدای جیغ و هیاهوی بچه‌ها شنیده می‌شود که "گرگم به هوا" بازی می‌کنند و چند دقیقه بعد مادربزرگ با ظرف انار وارد می‌شود و بوی گلپر و گلاب همه جا را برمی‌دارد. دیگ بزرگ پلو و فسنجان روی اجاق بخار افتاده و سفره‌ای بلند از بالا تا پایین اتاق پهن می‌شود.

"یلدا" هم پشت پنجره نگاه می‌کند و حظ می‌برد از این شب‌زنده‌داری اصیل ایرانی که در تمام دنیا نظیر ندارد.

..... یک میز مدرن تزئین شده با شمع قرمز گوشه خانه است. میوه ها تکه تکه شده و در سبدی به شکل گل قرار گرفته‌اند و یک ظرف پاستیل، یک ظرف شکلات سنگی و یک ظرف هم آجیل چهار مغز اعلا روی میز است. دخترها کنار میز ایستاده‌اند و برای عکس "سلفی" ژست می‌گیرند و چند دقیقه بعد هم عکس یهویی آنها با میز شب یلدا در شبکه‌های مجازی به اشتراک گذاشته شده است.

بعد هم هرکدام از آنها به یکی از مبل‌ها پناه می‌برند و تا آخر شب چک می‌کنند که چند لایک و کامنت داشته‌اند. پسر بچه‌ها مشغول آپدیت بازی در تبلت‌هایشان هستند و برخی هم در حال پست گذاشتن در گروه تلگرام دوستانه‌ای که دارند و نوجوان‌ها نیز از کورس گذاشتن با ماشین آخرین مدل دوستانشان به هم پز می‌دهند.

پدرها از قسط بانک، تاخیر در تحویل خودرو از نمایندگی، مالیات سنگین، عدم پرداخت اضافه کار و مادرها از آدرس آرایشگاه، قیمت لباس در فلان مزون و ... حرف می‌زنند و گاهی از شبکه‌های اجتماعی مطالبی برای هم "فوروارد" می‌کنند و پدربزرگ و مادربزرگ بدون آنکه بدانند تلگرام، اینستاگرام، حجم اینترنت، سرعت آپلود و گوشی اندروید چیست، حتما به فلسفه ناخوشایند گوشی‌های تلفن همراه فکر می‌کنند و البته چون با این اصول آشنایی ندارند کمتر در بحث‌های جمعی مشارکت داده می‌شوند.

در این خانه شاهنامه، غزلیات حافظ و ... هست، اما سال‌هاست در کتابخانه خاک می‌خورد و فقط قشنگی دارد. بعد میز غذا چیده می‌شود و هر کس به صورت سلف سرویس بشقابش را پر می‌کند و به یک گوشه می‌رود و با هر قاشق غذا یکبار پروفایل شبکه اجتماعی‌اش را چک می‌کند.

میوه روی میز چیده شده و هرکس بخواهد می‌تواند بردارد که البته آنقدر ژله و دسر همراه غذا سرو شده که کسی تمایل به میوه ندارد. تلویزیون روشن است و تعدادی از جمع حاضر نیز در اخبار اقتصادی و سیاسی جهان غرق شده‌اند و یک کلمه با کسی حرف نمی‌زنند. مهمان‌ها می‌روند و پدربزرگ و مادربزرگ که انگار تمام شب را تنها بوده‌اند، مشغول تمیز کردن بساط مهمانی می‌شوند و بعد باز به ادامه تنهایی خود می‌پردازند.

"یلدا" این بار هم پشت پنجره خانه‌های آپارتمانی ایستاده و به آنهایی که از هم رمز "وای فای" می‌پرسند پوزخند می‌زند و او هم مثل پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها آنطرف دیوار گوشی‌های موبایل و شبکه‌های اجتماعی تنها مانده است. این تفاوت یلداهای دیروز و امروز است، یلداهایی که در گذشته در دورهمی و گفت و گو خلاصه می‌شد و این روز فقط به عکس در شبکه‌های مجازی محدود شده است.

یک کارشناس ارشد روانشناسی با ییان اینکه فلسفه شب یلدا دور هم جمع شدن و گفت و گو است، اظهار کرد: آنچه که باعث شده شب یلدا که یک آیین بسیار قدیمی است در این سال‌ها نسل به نسل به ما منتقل شود، همین فرهنگ گفت و گو صحبت کردن بوده است.

خدیجه باقرآبادی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، ادامه داد: در شب یلداهای گذشته مردم گرد هم جمع می‌شدند، صبحت می‌کردند، اشعار حافظ می‌خواندند و داستان‌هایی که از گذشته راجع به شب یلدا مطرح بوده را نقل می‌کردند.

وی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر فرهنگ شب یلدای ایرانی دستخوش تغییراتی شده است، افزود: یکی از مهمترین این تغییرات تجمل‌گرایانه شدن شب یلدا است، به این معنا که بیشترین مانوری که مردم روی شب یلدا می‌دهند توجه به میوه‌ها و خوراکی‌های خوش آب و رنگ و تزئینات آن است و فراموش می‌کنند که هدف دور هم جمع شدن است.

به گفته این روانشناس، تغییر دیگری که در شب یلدا ایجاد شده آن است که مردم اگرچه دور هم جمع می‌شوند، اما هرکدام مشغول فضای خارج از فضای دورهمی هستند که عمدتا هم شبکه‌های مجازی و اجتماعی است.

باقرآبادی خاطرنشان کرد: به این شیوه ارتباط که همه دور هم هستند اما با هم تعامل ندارند، ارتباط موزاییکی گفته می‌شود که متاسفانه رایج شده است.

وی در خصوص دلیل گرایش افراد به شبکه‌های اجتماعی و دوری آنها از جمع نیز گفت: افراد می‌توانند در این شبکه‌ها ماسک بزنند و چهره حقیقی خود را نشان ندهند و چون واقعیت هم را نمی‌بینند گرایش بیشتری به یکدیگر دارند.

این کارشناس ارشد روانشناسی انزوا و افسردگی را مهمترین پیامد حضور بیش از حد در شبکه‌های اجتماعی دانست و تاکید کرد: به علاوه اگر فردی در حوزه برقراری رابطه با دیگران نقص داشته باشد، دیگر برای رفع این نقص تلاش نمی‌کند و نیاز خود به برقراری ارتباط را در شبکه‌های اجتماعی برطرف می‌کند.

باقرآبادی با اشاره به اینکه ادامه این روند باعث می‌شود در آینده نه چندان دور دیگر ارتباط واقعی با هم نداشته باشیم، عنوان کرد: ما نمی‌گوییم که در شب یلدا هیچکس گوشی تلفن همراه نداشته باشد، زیرا برخی از خانواده‌ها عضوی دارند که دور است و از این طریق می‌توانند با او برای شب یلدا در ارتباط باشند و یا اینکه انتشار تصاویر از شب یلدا که هیچ مرزی هم ندارد و در تمام دنیا دیده می‌شود نوعی انتقال فرهنگ است.

وی گفت: توصیه ما استفاده صحیح از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی است، نه آنکه همه گوشی موبایل دست بگیرند و به شیوه بیمارگونه و افراطی مشغول تلفن همراه و دنیای مجازی باشند.

به گفته این روانشناس، نکته جالب آن است که افرادی که در شبکه‌های مجازی فعالیت دارند بیشتر از همه سنگ شب یلدا را به سینه می‌زنند، غافل از آنکه با حضور بیش از حد در شبکه‌های اجتماعی، فلسفه واقعی شب یلدا که دور هم بودن است را از دست می‌دهند و چیزی از آن نمی‌فهمند.

باقرآبادی در پایان از مردم خواست قدر این دور همی را بدانند و افزود: در شرایطی که به دلیل مسائل اقتصادی مردم کمتر فرصت دور هم بودن دارند، نباید از بهانه دورهمی مانند شب یلدا بی تفاوت گذشت.

--- شب یلدا فقط یک شب در سال است، شاید شب یلدای سال دیگر خیلی از ما دیگر کنار هم نباشیم.

برای گوشی موبایل، تلگرام، اینستاگرام و دنیای مجازی 364 روز دیگر سال را هم فرصت داریم. امشب یلدا را پشت دیوار شبکه‌های مجازی تنها نگذاریم.

گزارش از فاطمه کمانی، خبرنگار ایسنا

انتهای پیام