نیما نادری که این روزها در اولین تجربه کارگردانی‌اش نمایش «یوبیتسومه» را به صحنه برده است، گفت: پرداختن به دغدغه‌های دوران جنگ برایم یک ارث و وظیفه بود، درست است که آن دوران را به یاد نمی‌آورم ولی این باعث نمی‌شود که به آن فکر نکنم.
شاید نام این اثر نمایشی در برخورد و نگاه اول بیش از هر چیز ذهن مخاطب را به خود درگیر کند؛«یوبیتسومه» اصطلاحی مربوط به دوران سامورایی‌ها در ژاپن است، زمانی که یک سامورایی در گروهش مرتکب گناه و اشتباهی می‌شده است یک بند از انگشت او را قطع می‌کردند تا دیگر نتواند درست شمشیر را در دست بگیرد و از خود دفاع کند. اتفاقی که به نوعی در رفتار‌ها، کنش‌ها و روابط شخصیت‌های این نمایش متبلور شده است.
نیما نادری نویسنده و کارگردانی «یوبیتسومه»؛ مریم بوبانی،مهدی صباغی و معصومه رحمانی بازیگران این اثر نمایشی در گفت‌وگوی با خبرنگار بخش تئاتر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، درباره تجربه این نمایش، دغدغه‌های دوران جنگ و پرداختن به مقوله توسعه و توسعه نیافتگی با مقایسه ایران و ژاپن و... پرداختند.
نیما نادری فرزند علیرضا نادری که نمایش «یوبیتسومه» اولین تجربه او در عرصه کارگردانی است درباره روند شکل گیری این اثر توضیح داد: نمایشنامه «یوبیتسومه» حدود دو سال پیش نوشته شد و برای اولین‌بار در جشنواره تئاتر دانشگاهی در بخش مسابقه نمایشنامه نویسی استاد اکبر رادی شرکت کرد و موفق شد که جزو سه متن برگزیده قرار بگیرد.
وی افزود: سپس شروع به بازنویسی نمایشنامه کردم، بخش‌هایی را به آن اضافه و بخش‌هایی را از آن کم کردم تا اینکه در نهایت بعد از گذشته دو سال چند روز پیش تصمیم گرفتم فعلا آن را تثبیت کنم بنابراین اگر روزی بخواهم بازتولیدی از این نمایش انجام بدهم، مطمئنا بازهم به بازنویسی نیاز دارد چون اساسا نگاهم به متن این است که مثل یک آدم به دنیا می‌آید و تا زمانی که نیما نادری زنده است این نمایشنامه هم باید درست‌تر و بالغ‌تر شود.
در جشنواره فجر دیده نشدیم
این کارگردان درباره اجرای این کار در جشنواره فجر گفت: خوشبختانه توانستیم چند اجرا در جشنواره فجر داشته باشیم. اما حس کردم در جشنواره دیده نشدیم، البته این به معنای غُر زدن نیست، بلکه فقط به معنی دفاع من از کارم است همان گونه‌ای که همه نویسنده‌ها و کارگردان‌ها از کارشان دفاع می‌کنند، من هم چنین دفاعی می‌کنم و نه بیشتر از آن.
نادری اضافه کرد: با این حال به هیچ وجه ناامید نشدم و خرده‌ای نگرفتم چون یقین قلبی دارم که بهترین داورها خود تماشاگران هستند که می‌آیند کار را می‌بینند.
او درباره مریم بوبانی،مهدی صباغی ومعصومه رحمانی که بازیگران «یوبیستومه» هستند، ادامه داد: سه بازیگر نمایش روزبه روز خودشان را پخته‌تر و بالغ‌تر می‌کنند و من هم تلاش‌ام را انجام می‌دهم که هم در کارگردانی و هم در متن خودم را پخته‌تر کنم و به پای این سه عزیز برسم.
نادری که خود نویسندگی این نمایشنامه را برعهده دارد، درباره دلایل انتخاب این سوژه و پرداخت به دغدغه‌های جنگ و دهه60 عنوان کرد: اتفاقی که در این نمایشنامه افتاد یک ارث و وظیفه برای من بود، چون علیرضا نادری، محمد یعقوبی، بهرام بیضایی، محمد رحمانیان و دیگر اساتید راجع به دغدغه‌های نسل و دوران خودشان صحبت کردند اما من فکر می‌کردم نباید آن مسائل و دغدغه‌ها را فراموش کنم، درست است که ما از دوران رد شد ولی بیایم ببینیم که واقعا چه اتفاقی در آن دوران افتاده است و با آن به شکل تحلیلی برخورد کنیم.
او که خود متولد سال 66 است درباره دوره زمانی که اتفاقات نمایش در آن می‌گذرد گفت: اتفاقات نمایش مربوط به سال 66 است و مطمئنا خود من به هیچ وجه آن دوران را به یاد ندارم اما این باعث نمی‌شود که اصلا به این موضوع فکر نکنم، این مهمترین مساله‌ای بود که فکر می‌کردم وظیفه دارم درباره‌اش صحبت کنم. درباره جنگ بیکاری و بردگی ایرانی‌ها در آن دوران چه درخاک خودمان و چه در بیرون خاک مان مثل ژاپن که در این نمایشنامه به آن پرداخته شده است.
خواستیم مرز میان واقعیت و حقیقت را باز کنیم
این نمایشنامه‌نویس تم اصلی این نمایش را دروغ و خیانت دانست و در ادامه با اشاره تکنیک مورد استفاده‌اش برای اجرای این موضوع توضیح داد: سعی کردم در این کار برای خودم پلی بسازم و آن هم مرز میان حقیقت و واقعیت بود. علیرضا نادری‌ها و یعقوبی‌ها یک رئالیسمی را آغاز کردند اما من فکر کردم چه‌کاری می‌توانم انجام دهم که یک پله از آن‌ها بالاتر بروم، برای همین تصمیم گرفتم کارم نه آن رئالیسم نادری‌ها باشد و نه این سوررئالیستی که این روزها با آن مواجهیم، باشد.
وی اضافه کرد: به هر حال همه «ایسم‌ها» از یک رئالیسمی ریشه می‌گیرد. مرحله بعد از رئالیسم هم حقیقت است چون ما دو چیز در دنیا داریم یکی روایت واقعیت است و دیگری روایت حقیقی است. من احساس می‌کنم چیزی تحت عنوان رئالیسم و سوررئالیسم نیست و بهتر است دیگر به آن پرداخته نشود چون تا الان خیلی پرداخته شده است. ما در اینجا خواستیم مرز میان واقعیت و حقیقت را باز کنیم ما تا الان واقعیت را می‌دیدیم، اما پس حقیقت چیست؟ ما این دیوار چهارم را در نمایش برداشتیم البته نه اینکه بخواهیم یک اثر ناتورالیستی ببینیم بلکه خواستیم یک حقیقت را ببینیم.
از اکبر رادی و بهرام بیضایی انرژی گرفتم
این کارگردان درباره بهره گیری‌اش از آثار نویسندگان شاخص گفت:از آثار بهرام بیضایی، علیرضا نادری،محمد یعقوبی و اکبر رادی کمک گرفتم. البته این کمک تا یک جایی می‌تواند اتفاق بیافتد و آن هم صرفا مکتوباتشان است. ولی از انرژی زنده‌یاد اکبر رادی و همچنین بهرام بیضایی که آن طرف دنیا است کمک گرفتم تا بتوانم به ایده‌های جدیدی برسم.
آدم‌های این خانواده یوبیتسومه شده‌اند
این کارگردان همچنین درباره دلیل انتخاب نام «یوبیتسومه» برای نمایش‌اش توضیح داد: از ابتدای نوشتن مثل همه نویسنده‌ها اسم‌های زیادی در ذهنم بود،اما خیلی اتفاقی یک روز وقتی داشتم در اینترنت می‌گشتم به اسم «یوبیتسومه» برخوردم، یک رسمی که بین یاکوزاها و سامورایی‌های ژاپن وجود داشته است وقتی یک سامورایی در گروهش مرتکب اشتباه و خلافی می‌شده است یک بند انگشت‌اش را قطع می‌کردند واین باعث می‌شده که نتوانند درست شمشیر را در دست بگیرند و درست حمله کنند، فکر می‌کنم چنین اتفاقی برای تمام اعضا این خانواده افتاده است.
اوبا بیان اینکه در نمایش صرفا به دنبال طرح مسئله بوده و نه یک پاسخ قطعی گفت : اینکه مساله دقیقا کجاست خود من هم نمی‌دانم بلکه فقط پیشنهادهایی به مخاطب دادم. این خانواده فقط در هال خانه‌شان نشسته‌اند، حالا اگر هال را با «ح» بنویسیم می‌بینیم که این‌ها در زمان حال زندگی می‌کنند.
نادری در بخش دیگری از گفت‌وگو با اشاره به پیشرفت ژاپن و مقایسه آن با ایران در نمایش ادامه داد: ژاپن بعد از بمباران هیروشیما و ناکازاکی به سرعت کارخانه‌هایش را راه‌اندازی کرد آن‌ها اول انسان بودند بعد آدم شدند و بعد خودشان را به بشر تبدیل کردند و توانستند سریع پیشرفت کنند. اما ما چرا گه گاه یا آدمیم یا انسان، به نظرم چون در حال نشسته‌ایم و این می‌تواند نقطه ضعف ما باشد.
وی افزود: در یک جایی از نمایشنامه مهدی می‌گوید؛ سه نکته در پیشرفت ژاپنی‌ها نقش داشته است، اول نسل جوان دوم هدف اما دلیل سوم را نمی‌داند، در حالی که ما این دو رکن را داریم. واقعا سومین دلیل را من هم نمی‌دانم، من خواستم این مساله را مطرح کنم تا با مخاطبان فکر کنیم که این سومین رکن پیشرفت که آن‌ها دارند و ما نداریم چیست؟
نادری در بخش پایانی صحبت‌هایش درباره تعداد اجرای محدود نمایش‌اش در کارگاه نمایش گفت: به نظرم این اجراهای 5 یا 10 شبی از خیلی وقت پیش کلیدش زده شده است که اتفاق خوبی است اما دیگر رشد نمی‌کند چون به آن آب داده نشده است و زمین مناسبی نداشته است.
وی تصریح کرد: نیمه خالی این اتفاق این است که ما تعداد ورودی‌های زیادی به تئاتر داریم جوان‌هایی که عاشق تئاتر هستند، حالا ما چطور باید همه این ها را جا دهیم، آیا باید تایم و مدت این اجراها را کوتاه و فشرده کنیم. من فکر می‌کنم نباید اینگونه باشد، ما باید سالن هایمان را پربار کنیم و سالن‌ها و فرهنگسراهایی که فعال نیستند را راه اندازی کنیم.
به نیما گفتم «یوبیتسومه» یک اتفاق می‌شود
مهدی صباغی که نقش (مهدی) پسری که بعد از چندسال کار در ژاپن به خانواده‌اش برگشته است را ایفا می‌کند درباره چگونگی حضورش در نمایش «یوبیتسومه» عنوان کرد: با نیما نادری از قبل آشنایی داشتم و در جریان بودم که در حال نوشتن نمایشنامه‌ای با این حال و هوا است، اولین بار وقتی 10 15 صفحه اول متن را خواندم به نظرم خیلی فوق العاده آمد و به نیما گفتم اگر همین روند را ادامه بدهی یک اتفاقی در 10 سال اخیر نمایشنامه نویسی این مملکت خواهد افتاد.
وی ادامه داد: از همان اول می‌دانستم که قرار است چه نقشی را بازی کنم، وقتی هم که متن کامل شد همچنین متن با کیفیت و قدمی بود که حرف برای گفتن داشت. این متن مثل بقیه متن‌هایی که تا الان به من پیشنهاد شده بود، نبود. به نظرم رسید به لحاظ نقش بهترین نقشی بود که در دوران بازیگریم تا حالا به من پیشنهاد شده بود این بود که با علاقه و جدیت شروع به تمرین کردیم.
صباغی تصریح کرد: همه چیز دست به دست هم داد که متن برایم هم از نظر مضمون و محتوا و هم از نظر نقشی که می‌خواستم بازی کنم یک کار ایده‌ال باشد، همه چیز در این متن برایم در حد عالی بود. انگار که سفارش ایده‌ال‌های من بود.
تماشاگر با یک سیر تاریخی آشنا می‌شود
این بازیگر درباره نحوه برخورد و ارتباط مخاطب با این نمایش معتقد است: تماشاگر در این کار می‌تواند یک سیر تاریخی را ببینند. اینکه یک عده جوان در دهه 60 برای دستیابی به شغل بهتر و پس انداز بیشتر به کشور غریب رفتند، بعضی از این جوان‌ها در کارشان موفق می‌شدند،بعضی‌هایشان موفق نمی‌شدند و بعضی‌شان به کارهای خلاف کشیده می‌شدند. ضمن اینکه تماشاگر امروز با این اتفاقات آشنا می‌شود، به لحاظ حقیقتی که در متن وجود دارد به نوعی امروز ما را هم در بر می‌گیرد.
صباغی تصریح کرد: اینکه تفاوت ما با یک کشور پیشرفته برای چیست؟ ما تمام فاکتورهای ظاهری مثل هو‌ش،استعداد، نیروی کار، نسل جوانی که آماده کار باشد را مثل ژاپن داریم اما چرا ما هنوز نتوانستیم مثل ژاپن توسعه پیدا کنیم این بخشی از محتوای متن است که به آن پرداخته است.
بازیگر نمایش «مرده ریگ» با اشاره به پرداختن نمایشنامه به موضوع جنگ گفت: در کنار این‌ها، مساله جنگ است اینکه ژاپن بعد از جنگ چگونه با اثرات مخرب جنگ مواجه شد و چگونه به سمت آبادانی پیش رفت؟ً اما ما چه مشکلی داریم که هنوز نتوانستیم خرابی‌های ناشی از جنگ را ترمیم کنیم و پیشرفت کنیم، تمام این‌ها مسائل امروز ما هم است.
هنوز به تمام زوایای نقش‌ام دست نیافتم
وی درباره نقش‌اش در این نمایش توضیح داد: سعی‌ام این است نقش‌هایی را که بازی می‌کنم با توجه به توانایی و استعدادهایی که آن نقش دارد با تمام ظرفیت‌اش آن را بازی کنم، ویژگی که نقش مهدی در این کار دارد این است که ظرفیت گسترده‌ای دارد و جزئیات بسیاری هم در فیزیکش و در هم حال و هوا و لحن‌اش دارد.
صباغی ادامه داد: این نقشی است که همه بازیگران را وسوسه می‌کند. کاراکتر مهدی زوایایی دارد که من هنوز بهش دست پیدا نکردم و هنوز آن را با تمام ظرفیت‌اش بازی نکردم و این برایم خیلی هیجان انگیز است. چون هر روزی که می‌آیم انتظار دارم یک نکته وظرفیت جدیدی را کشف کنم و نقش را کامل‌تر کنم.
قصه «یوبیتسومه» صداقت دارد
اما مریم بوبانی بازیگر باسابقه که در اولین کار نیما نادری نقش مادر را بازی می‌کند درباره دلایلش برای حضور در «یوبیتسومه» گفت: یادم می‌آید وقتی اولین بار می‌خواستم نمایشنامه را بخوانم حدود 12 شب بود که فقط خواستم نگاهی بیاندازم نگاه کردن همانا و تا صبح بیدارماندن و خواندن تمام نمایشنامه هم همانا.
وی افزود: وقتی نمایشنامه را خواندم خیلی زود گفتم در کار حضور پیدا می‌کنم. چون به نظرم آمد که نمایشنامه خوبی است و قابلیت اجرایی خوبی هم دارد و این امکان را به بازیگر می‌دهد که توانایی‌هایش را آزمایش کند.
این بازیگر درباره دلیل اصلی جذابیت این نمایش معتقد است: کشش خود قصه است که باعث جذابیت شده است. من سال‌های جنگ را در جنوب بودم و خیلی چیز‌هایی که در نمایشنامه وجود داشت برایم آشنا بود، به اعتقاد من چارچوب نمایشنامه بسیار قدرتمند است و شخصیت‌ها شخصیت‌های خوبی هستند که این امکان را به بازیگر می‌دهند که از تمام توانایی‌هایش استفاده کنند.
بوبانی صداقت را یکی از ویژگی‌های اصلی قصه «یوبیتسومه» عنوان کرد و گفت: نمایش بدون اینکه بخواهد به حواشی بپردازد به خود متن و قصه و جریانات آن زمان می‌پردازد، رنجی که در قصه وجود دارد، رنج واقعی است من حتی معتقدم که از حالت نمایش خارج می‌شود و به خود زندگی تبدیل می‌شود.
بازیگر نمایش «طعم آلوی جنگلی» در ادامه درباره بازی‌اش برای یک کارگردان کاراولی گفت: من سال‌های زیادی کار کردم و تقریبا کار کردن با بچه‌هایی که کار اولشان است یک جور ریسک به حساب می‌آید ولی من با کمال میل پذیرفتم چون وقتی یک نفر قصه‌ای به این قدرت می‌نویسد حتما قدرت کارگردانی قصه خودش را هم دارد.
نقش مادر نمونه‌ای از مادرهای ایرانی است
او درباره ویژگی‌های نقش مادر که ایفاگر آن است توضیح داد: ما شکلی از زندگی مادر را در این قصه می‌بینیم که به نوعی قاعده زندگی تمام مادرها است، مادرهایی که همیشه دلشان می‌خواهد چارچوب زندگی را گرم نگه دارند، مادرهایی که همیشه دلشان می‌خواهد حوادث و اتفاقات بد را پنهان کنند، مادرهایی که با بچه‌هایشان رنج می‌کشند زندگی می‌کنند گریه می‌کنند. مادر این قصه نمونه کاملی از مادرهای ایرانی هست، او تلاش این است که این خانه را گرم نگه دارد و همه این‌ها باعث می‌شود که مادر شخصیت بارزی در قصه دارد.
می‌گویند نمایش‌تان تلخ است
بوبانی با اشاره به اینکه این نمایش با بی‌مهری مواجه شده است عنوان کرد: نمایش ما به دلیل اینکه معتقدند تلخ است با بی‌مهری مواجه شده است، من می‌خواهم بگویم کجای زندگی ما شیرین است اگر ما تلخی‌ها را نگویم کجا می‌خواهیم به شیرینی‌ها برسیم؟ این نمایش آنقدر با بی‌مهری مواجه شده که ساعت بدی را در اختیارش گذاشتند و تعداد اجرای آن هم به شدت کم است، هیچ تبلیغی برای نمایش ما نمی‌شود.
او درباره نتایج ناخوشایند این اتفاق گفت:این مساله از دو جهت بسیار بد است، یکی اینکه این‌ها یک عده بچه دانشجو هستند و اول کارشان است. ما چرا فکر کنیم تا آخر اینجا هستیم و صاحب اینجا هستیم این اتفاق غلطی است. ما باید به این بچه‌ها کمک کنیم و آن‌ها را تقویت کنیم چون آینده برای این‌ها است.
این بازیگر افزود: مگر من تا کی زنده هستم و آن آدم‌هایی که آن بالا نشسته‌اند و تصمیم گیری غلط می‌کنند فکر می‌کنند تا کی هستند این بچه‌ها آینده تئاتر ما هستند، اگر بهشان بها داده نشود تئاتر ما می‌میرد و واقعا مملکتی که تئاترش مرده باشد، مرده است من معترض ام و کاملا هم این را می‌گویم.
بوبانی با بیان اینکه تئاتر شهر باید در تبلیغات نمایش‌ها مشارکت کند گفت: ما خودمان با چنگ و دندان برای کارمان تبلیغ می‌کنیم، این بچه‌ها 6 ماه تمرین کردند چهار اجرا در جشنواره رفتند در جشنواره نادیده گرفته شدیم البته هیچ اشکالی ندارد چون من معتقدم که واقعا کار با جایزه سنجیده نمی‌شود. این کار حرف خودش را دارد و درباره مقطعی از زندگی این کشور است هر نوع بی‌مهری درباره این ماجراها به نظرم به آگاهی نسل جوان صدمه می‌زند.
وی افزود: این غلط ترین کار ممکن است ما تا ندانیم که چه راهی را آمدیم هرگز نمی‌توانیم راهی را که در پیش داریم برویم شناخت نسبت به گذشته به نوعی به ما برای عبور از آینده علامت می‌دهد هیچ چیز این نوع برخورد را توجیه نمی‌کند.من به شدت آزرده خاطر هستم اگر این نمایش، کارنیما نادری نبود و کار یک کارگردانی بود که قبلا هم کار کرده بود قطعا من اجرا نمی‌رفتم اما به خاطر این بچه‌ها و به خاطر اینکه نمایش را دوست دارم حتی اگر یک تماشاگر هم داشته باشد اجرا می روم.
یوبیتسومه از کلیشه‌ها دور است
معصومه رحمانی که نقش دختر خانواده را بازی می‌کند درباره حضورش در این نمایش گفت:با نیما نادری از مدتی پیش آشنایی داشتم و تقریبا از زمان شروع نگارش متن من را در جریان گذاشته بود و می‌دانستم که قرار است در این کار بازی کنم.
این بازیگر درباره فضای نمایشنامه افزود: این نمایشنامه حال و هوا و فضایی دارد که با خیلی نمایشنامه‌هایی که هنرمندان نسل جدید کار می‌کنند متفاوت است این نمایشنامه از یکسری کلیشه‌ها دور است چون ایده بکری دارد.
رحمانی درباره نوع نگاه نیما نادری به دوران جنگ عنوان کرد: با اینکه درباره آن دوران هنرمندان زیادی کار کرده‌اند اما نگاه این کار بسیار متفاوت است و به نوعی به یک ذهنیت خاصی می‌پردازد، منظورم از این تفاوت، نگاهی است که کاملا رئالیستی نیست وایده بکری است که در این بستر روایت می‌شود.
او درباره کارکترش در این اثر توضیح داد: من کاراکتر سمیه دختر خانواده را بازی می‌کنم، این کاراکتر چند گانه و چند وجهی است، او کارغیر انسانی را انجام داده است که البته این کار تعمدا نبوده است و تصورش چیز دیگری بوده و در یک جریان اشتباهی افتاده است اما از طرفی این آدم به دلیل دغدغه‌مند بودنش نسبت به اطراف و اجتماع‌اش درد می‌کشد.
این بازیگر افزود: از طرفی این برهه زمانی فشارهایی را روی او آورده که باعث یک جور اختلالات روحی برایش شده است یعنی هم این آدم معلم است و جزو قشر روشنفکر به حساب می‌آید و هم از طرفی کاری کرده که منجر به فاجعه شده است و همین چند گانگی برایم جذاب بود.
به گزارش ایسنا نمایش «یوبیتسومه» تا 24 تیرماه ساعت 21 در کارگاه نمایش مجموعه تئاتر شهر به اجرایش ادامه می‌دهد.
انتهای پیام