به گزارش ایسنا، سخنرانی علمی «مطالعه پیشران‌ها و بازدارنده‌های نگارش خلاصه همگان‌فهم برای انتشارات علمی» با سخنرانی دکتر پرویز شهریاری، استادیار بازنشسته پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و دکتر بهروز رسولی، استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک به صورت مجازی برگزار شد.
در این جلسه، دکتر شهریاری در تعریف خلاصه همگان‌فهم، گفت: خلاصه همگان‌فهم، خلاصه‌ای کوتاه از طرح، گزارش پژوهش و ... است که به جای آن‌که مخاطب آن متخصصان یک زمینه علمی باشد، برای همگان نوشته می‌شود.
وی با اشاره به تفاوت‌های خلاصه همگان‌فهم با خلاصه‌های معمول یک مقاله علمی، توضیح داد: این نوع خلاصه در محتوا با خلاصه‌های فنی و علمی، تفاوت‌هایی دارد. این خلاصه باید به زبانی ساده و خالی از اصطلاحات و واژگان فنی و تخصصی باشد و اگر یک واژه تخصصی در آن باشد، باید به شکل کامل شرح داده شود تا همگان برداشت درستی از آن داشته باشند.
استاد علوم ارتباطات اجتماعی در خصوص چرایی اهمیت خلاصه همگان‌فهم، توضیح داد: نگارش خلاصه همگان‌فهم این امکان را فراهم می‌کند که یافته‌های پژوهشی به طیف وسیعی از مردم ارائه شود و همین موضوع ممکن است، تاثیر پژوهش بر جامعه را بیشتر کند.
وی با بیان این‌که نگارش این نوع خلاصه پژوهش، نشان‌دهنده مسئولیت‌پذیری پژوهشگر و مؤسسه‌های تحقیقاتی است، ادامه داد: تهیه این نوع خلاصه‌ها حتی می‌تواند همکاری‌های علمی را نیز بیشتر کند.
شهریاری به اهمیت اخلاقی تهیه خلاصه‌های همگان فهم پرداخت و گفت: در ایران، بودجه جامعه علمی، از منابع عمومی تامین می‌شود و یا در کشورهای دیگر مؤسسات خیریه خصوصی تامین‌کننده منابع مالی هستند. بنابر این پژوهشگران از نظر اخلاقی وظیفه دارند که نتایج حاصل از پژوهش‌های خود را به عموم مردم ارائه کنند. این کار می‌تواند شکاف دانشی را در جامعه کاهش دهد و مشارکت مردم را در پژوهش‌ها افزایش دهد.
استادیار بازنشسته ایرانداک درباره مطالعاتی که در این زمینه انجام داده‌اند و به تهیه راهنمای نگارش خلاصه همگان‌فهم، منتج شده است، توضیح داد: در این بخش ویژگی‌های راهنمای نگارش خلاصه همگان‌فهم از ابعاد «شکلی و صوری»، «محتوایی» و «سنجش و ارزیابی» مورد بررسی قرار گرفتند.
وی اظهار کرد: مفهموم خلاصه همگان‌فهم، خارج از ایران شکل گرفته است و هنوز ادبیات کاملی ندارد. به همین دلیل این تهیه راهنما، با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای تهیه شد و این الگو در مطالعه دیگری با استفاده از نظر متخصصین ترویج علمی، اعتباریابی شد. همچنین یک مطالعه موردی (case study) نیز با استفاده از نظر متخصصان حوزه آب؛ به عنوان یک نمونه، برای اعتباریابی این راهنما انجام گرفت. چرا که در حوزه‌های مختلف علمی، مباحثی وجود دارد که ممکن است منحصر به فرد باشد.
شهریاری با بیان این‌که با وجود شروع تلاش‌ها در زمینه تهیه خلاصه همگان‌فهم، هنوز هم در ایران و هم در جهان، خلاصه‌های همگان‌فهم اندکی تولید می‌شوند، توضیح داد: معمولاً این نوع خلاصه‌ها بیشتر در رشته‌هایی مانند کشاورزی و پزشکی ارائه می‌شوند. چرا که برای مثال در کشاورزی معمولاً مخاطب باغبان‌ها و کشاورزها هستند و به همین دلیل باید موضوعات به زبان ساده مطرح شوند.
وی ادامه داد: به همین دلیل در کل، شمار خلاصه‌های همگان‌فهم اندک است و پژوهشگران کم‌تر تمایل دارند که این نوع خلاصه‌ها را نگارش کنند. همین موضوع بهانه‌ای برای پژوهشی در خصوص پیشران‌ها و بازدارنده‌های موجود برای نگارش خلاصه همگان‌فهم شد.
در ادامه این جلسه، دکتر بهروز رسولی، استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک، فرآیند انجام این مطالعه را توضیح داد و گفت: در این مطالعه ابتدا با بررسی پایگاه‌های جهانی و داخلی، مقالات موجود پیشینه پیشران‌ها (مشوق‌ها) و بازدارنده‌های (موانع) نگارش خلاصه همگان‌فهم، استخراج شد. در ادامه با انجام مصاحبه با متخصصان حوزه ترویج علم و همچنین متخصصان حوزه‌های مختلف علمی، این پیشران‌ها و بازدارنده‌ها بررسی شدند.
رسولی در خصوص پیشران‌های استخراج شده از مرور مقالات موجود، اظهار کرد: برخی پژوهشگران برای جذب دانشجو، خلاصه همگان‌فهم تهیه می‌کنند تا دانشجو بتواند یافته‌های آن‌ها را بفهمد. همچنین برخی به خاطر وظیفه اخلاقی خود، شهرت و رسانه‌ای شدن، درخواست کارفرما و ایجاد تغییرات کوچک و بزرگ، افزایش آگاهی همگان و ... خلاصه همگان‌فهم تهیه می‌کنند.
وی خاطر نشان کرد: نگارش خلاصه همگان‌فهم، باعث افزایش دسترسی افراد بیشتری به موضوعات علمی می‌شود و همین باعث می‌شود که پژوهشگر هر چیزی را منتشر نکند و باعث افزایش کیفیت می‌شود.
رسولی به بازدارنده‌های نگارش خلاصه همگان‌فهم اشاره کرد و گفت: پژوهشگران معمولاً در جهان خودشان سیر می‌کنند و در فضای خصوصی خودشان کار می‌کنند، به همین دلیل تمایلی به ارائه نتایج پژوهش خود ندارند. همچنین برخی می‌ترسند از این‌که در ارائه یافته‌ها به زبان ساده و همگان، به جزئیات توجه نشود و باعث فهم و بهره‌برداری نادرست شود.
وی ادامه داد: همچنین برخی پژوهشگران تصور می‌کنند که ساده شدن زبان علم، باعث تنزل جایگاه علم می‌شود. همچنین از نظر برخی، ارائه خلاصه همگان‌فهم، ابزار کارآمدی برای ترویج نیست و شاید برای مثال برنامه تلویریونی بهتر باشد. برخی با این مفاهیم آشنا نبودند و نمی‌دانستند چطور بنویسند و این موضوع را نشنیده بودند.
این پژوهشگر ایرانداک، خاطر نشان کرد: برخی پژوهشگران به دلیل این‌که ارائه خلاصه همگان‌فهم، امتیازی ندارد، این کار را انجام نمی‌دهند و ترجیح می‌دهند زمانشان را صرف نگارش مقاله کنند که می‌توانند برای ارتقا و .. استفاده کنند.
وی ادامه داد: برخی فکر می‌کنند که موضوع پژوهشی خودشان، خیلی برای عامه مردم جذاب نیست و برخی به دلیل این‌که ساختار خاصی برای انتشار این خلاصه مقالات وجود ندارد، خلاصه‌های همگان‌فهم را تهیه نمی‌کنند. همچنین برخی پژوهشگران نگران هستند که با این کار در بین همکارانشان به عوام‌گرایی متهم شوند.
وی در خصوص یافته‌های حاصل از مصاحبه با متخصصان، با بیان این‌که ۱۸ پیشران و ۳۱ بازدارنده کلیدی در نگارش خلاصه‌های همگان‌فهم نقش دارد، توضیح داد: موضوعات استخراج‌شده از مصاحبه با متخصصان در پیشران‌های این موضوع به سه دسته «توسعه جامعه»، «توسعه پژوهشگران» و «توسعه پژوهش‌ها» تقسیم شد و بازدارنده‌ها نیز در چهار دسته «چالش‌های ابزار ترویج»، «مردد بودن پژوهشگران»، «فضای ناکارآمد پژوهشی» و «تردید درباره اثرگذاری پژوهش» تقسیم شدند.
رسولی در جمع‌بندی این موضوع، با بیان این‌که خلاصه همگان‌فهم از ابزارهای نسبتاً تازه‌ای در وادی ترویج علم است، گفت: پارادایم تازه‌ای با عنوان تاثیر پژوهش، ایجاد شده که نیازمند ترویج علم است.
وی خاطر نشان کرد: برخی از بازدارنده‌ها و پیشران‌هایی که برای خلاصه‌های همگان‌فهم مطرح شده، همان‌هایی هستند که در ترویج علم هم نقش دارند.
پژوهشگر ایرانداک به محدودیت‌های این مطالعه اشاره کرد و گفت: بسیاری از مشارکت‌کنندگان در این مطالعه نمی‌دانستندکه خلاصه همگان‌فهم چیست. همچنین تعداد نمونه پژوهش کم بود و با توجه به این‌که هر رشته‌ای ملاحظات خاصی دارد، در این مطالعه نماینده‌ای از همه رشته‌ها وجود نداشت.
وی تاکید کرد: باید توجه داشت این خلاصه هرگز جایگزین خلاصه رسمی مقاله نیست؛ چرا که مخاطب این دو متفاوت هستند.
انتهای پیام
نظرات