به گزارش ایسنا، کمیسیون بین المللی آبیاری و زهکشی (ICID)، مدرن سازی آبیاری را فرآیند بهبود طرح موجود برای برآوردن معیارهای جدید تعریف می‌کند. این تعریف شامل تغییرات در امکانات موجود، روش‌های عملیاتی، مدیریت و جنبه های نهادی است. در واقع مدرن سازی آبیاری، فرآیند به روز رسانی و بهبود پروژه های موجود، به منظور دستیابی به هدف‌های فنی، اجتماعی یا اقتصادی پیشرفته است. این مسئله شامل تغییرات در زیرساخت‌های فیزیکی، سامانه‌های تولید در مزرعه و تمامی جنبه‌های عملیاتی، مدیریتی، نهادی و سیاستی مؤثر بر پروژه است. این تعریف نشان می‌دهد که در فرآیند مدرن سازی آبیاری باید توجه زیادی به مدیریت و اقدامات سازمانی، نهادی و سیاستی داشت تا شرایط کافی برای بهره برداری، مدیریت و نگهداری سامانه تضمین شود.

بنا بر گفته های متخصصان، واژه «مدرن سازی» نه تنها بازسازی، ارتقا یا تغییر زیرساخت‌های فیزیکی در سامانه‌های آبیاری را شامل می‌شود، بلکه به نوآوری یا تحول در نحوه بهره برداری و مدیریت سامانه‌های آبیاری نیز می‌پردازد. فعالیت‌ها در پروژه‌های مدرن سازی در سال های اخیر در کشورهای مختلف، به طور عمده شامل تغییر در سامانه‌های توزیع آب مبتنی بر کانال‌های روباز ثقلی به شبکه‌های لوله ای تحت فشار برای تأمین آب سامانه‌های آبیاری و اجرای روش‌های آبیاری تحت فشار در مزارع و به طور عمده روش‌های آبیاری قطره ای یا بارانی در کنار هوشمندسازی و خودکارسازی در آبیاری بوده است. روش هایی که توجه به آن ها و اجرای دقیق شان در مزارع و باغ ها می تواند مدیریت فعلی آب، این منبع ارزشمند حیات را به شیوه ای موثر و پایدار تبدیل کند.

در تحقیقی که توسط یکی از پژوهشگران کشور از موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی انجام شده است، یک نقشه راه پایه برای مدرن سازی شبکه‌های آبیاری در کشور ما ایران بررسی و ارائه شده است.

در این پژوهش که در سه گام انجام شده است، محقق با تلفیق نتایج مؤلفه‌های اصلی و کلیدی اثرگذار، نقشه‌راه پایه مدرن سازی شبکه‌های آبیاری مرتبط با اهداف مورد انتظار و چگونگی ورود بحث مدرن‌سازی به قوانین، اسناد بالادستی، و برنامه‌های توسعه را شناسائی و تدوین نموده است.

بر اساس نتایج این تحقیق، گروه مسائل و مشکلات اقتصادی-اجتماعی و نهادی-سیاستی-حقوقی از اهمیت زیادی نسبت به مسائل سایر گروه‌ها یعنی فنی و زیست محیطی برخوردار هستند.

در این باره، نادر حیدری، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی می گوید: «از موارد شاخص این گروه می‌توان به مسائل توانمندسازی بهره برداران، نظام بهره برداری، میزان پذیرش و مشارکت بهره‌برداران، و ضعف‌ها در هماهنگی‌ها و ارتباط مناسب و سیستمی بین دستگاه‌های متولّی موضوع نام برد».

این محقق می افزاید: «نکات چالشی مهم دیگر از جنبه‌های اجرای نقشه راه و اتخاذ سیاست‌ها و راهکارهای مدرن‌سازی شبکه‌های آبیاری در کشور عبارت‌اند از: نگرش جامع به مدرن‌سازی و اجرای توامان آن از منبع تأمین آب، شبکه انتقال آب، مزرعه و سیستم آبیاری (عملاً مدرن سازی آبیاری) و چالش تحویل حجمی و دقیق آب کاربردی به جای تحویل آن صرفاً بر اساس حقابه‌ها؛ مسائل و چالش‌های مرتبط با تربیت نیروی انسانی متخصص (کارشناس و مروّج)؛ و ظرفیت‌سازی در بهره‌برداران برای ایجاد بهره برداران مدرن».

در این پژوهش که نتایج آن در فصل نامه «تحقیقات مهندسی سازه‌های آبیاری و زهکشی» وابسته به موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی منتشر شده اند، اشاره شده است که برای ادامه و تکمیل کار و تهیه نقشه راه نهایی حاوی برنامه عمل و اقدام‌های لازم، باید در آینده کار بیشتر و تکمیلی با همکاری دستگاه‌های اجرایی متولی موضوع درنظر گرفته شود و در اولین قدم عوامل دارای اثرگذاری زیاد، بایستی شناسایی و برای اقدام لازم انتخاب شوند.

به بیان حیدری، «این موضوع را نیز باید گفت که تدوین نقشه راه دارای روش شناسی خیلی مشخص و با استاندارد معینی نیست و بسته به ماهیّت موضوع و هدف کار دارای تغییراتی است. ولی در تهیه آن باید سه اصل زیر که در واقع از اصول اولیه برنامه ریزی راهبردی در علم مدیریت هستند، در نظر گرفته و رعایت شوند: 1) کجا هستیم؛ 2) کجا می خواهیم برویم و 3) چگونه می توانیم به مقصد برسیم».

او در انتها اضافه می کند: «با توجه به مباحث و نتایج ارائه شده در این پژوهش، می‌توان ادعا کرد که این سه اصل در تدوین نقشه راه مقدماتی مدرن سازی آبیاری در کشور، کم و بیش رعایت شده‌اند و پاسخ آن‌ها به صورت خلاصه و به ترتیب، این گونه است: 1) وضعیت نامطلوب مدیریت آب و سطح پایین مدرن سازی به خصوص در شبکه‌های آبیاری در سطح مزرعه؛ 2) به سوی مدرن سازی آبیاری و 3) با نوجه به مسائل، چالش‌ها، راهکارها، الزامات و فرآیندهای ارائه شده در نتایج این تحقیق».

انتهای پیام