/ادبي ـ گفتوگو/ جواد مجابي: نخستين ملاك جهانيشدن، اعتبار و شناختگي شاعر در داخل مرزهاي جغرافيايي كشور خودش است
ما در داخل كشور شناخته شده نيستيم؛ تا چه رسد به فرهنگ جهاني كه نخستين ملاك تشخيص در آن، اعتبار و شناختگي شاعر در داخل مرزهاي جغرافيايي خود است.
جواد مجابي ـ شاعر، نويسنده و روزنامهنگار ـ با بيان مطلب بالا دربارهي علل جهاني نشدن شعر معاصر ايران، به خبرنگار گروه ادبي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) گفت: ضرورت دارد پيش از آن كه بپرسيم چرا شعر معاصر ايران جهاني نشده است، از خودمان بپرسيم: «شعر ايران كه اساسيترين هنر ملي ما است؛ چرا در داخل كشور از اعتبار واقعياش برخوردار نيست؟»
او با تاكيد بر اين مطلب كه نميخواهد به ارزيابي كيفي اين هنر بپردازد، اظهار داشت: در اين جا نميخواهم بگويم كه شعر در اين دههها بهتر شده يا بدتر كه آن، امر ديگري است؛ بلكه در اين جا تنها به جنبهي فراگير نبودن آن و مثله شدنش اشارهاي دارم. شگفتا كه در دولتهاي متفاوت، يك سياست فرهنگي مشابه در مورد اهل ادب و هنر اتخاذ شده است؛ يعني حذف فرهنگي و به حاشيه راندن آنان. درواقع، در دو دورهي زماني ظاهرا متضاد، اصلا و ابدا چشم نداشته است كه اهل فرهنگ، آزادانه و مستقل به خلق آثار بپردازند و بر آن بوده است كه اهل نظر، مجيزگوي اصحاب اقتدار باشند.
مجابي ادامه داد: از زمان مشروطيت تا حالا، حكومتها، شاعر، نويسنده و هنرمند را رعايايي در خدمت خويش تصور كرده، نقد وضعيت موجود توسط آنان را نوعي دشمني اهل قلم با دولتها و براندازي حكومت قلمداد ميكردهاند.
اين روزنامهنگار تصريح كرد: تلاش پنهاني و آشكار بر اين بوده است كه نوعي «كارمند فرهنگي وابسته» نه «هنرمند فرهنگي مستقل» مجال ظهور يابد. حاصل اين شده است كه در اين صد ساله و حالا بيشتر، خالقان آثار در حالتي از خوف و رجا زندگي كنند كه گويي ساختهي هنريشان، كالاي قاچاق است و بايد دزدكي و دور از چشم نظارتگران و مميزان، به دست علاقهمندان برسد. صادق هدايت و چاپ قاچاقي بوف كور در هند و قضاياي بعدياش، نمونهي خوبي از اين وضع رقتبار است و كمابيش، در به همان پاشنه ميچرخد.
وي در ادامه افزود: شاعر در اين شرايط، در وضعيت بيمهري و بياعتنايي مرسوم خلايق و سركوب آفرينندگان توسط سياستگزاران فرهنگ قرار دارد. البته چنين وضعي شاعر و نويسندهي واقعي همچون صادق هدايت و مهدي اخوان ثالث را از خلق آزادانه و كامل هنر بازنميدارد؛ اما اولا چرا بايد شاعر مملكت در چنين شرايطي دچار آيد كه تنها به گناه درستانديشي، عدالتجويي و آزاديخواهياش از زندگي طبيعي و حقوق انسانياش محروم بماند؟ ثانيا بين خلق آزادانه و كامل اثر كه شرايط معيوب در آفرينش آن تاثير سو بهجا ميگذارد و اين كه بتواني همين شكل عيني آسيب يافته را عرضه كني، ورطهاي سهمگين قرار دارد.
مجابي اظهار داشت: حتا اگر اثري كامل و آرماني زاده شود، براي چاپ و نشرش گاه تا 10 سال وقفه ميافتد؛ از وقتيكه شعرت را نوشتهاي تا آن موقع كه شعرت ابتر و مثله شده بهدست خواننده ميرسد. خود من 25 سال است كه شعر نوشتهام و در كشوي ميزم گذاشتهام. چون ديگر حوصلهي درگيري با ناشر بياعتنا به شعر و مميزي مخالف شعر را نداشتهام.
اين منتقد با تاكيد بر اينكه بازار شعر در ايران راكد است، گفت: هنگامي كه در صورت عرضهي شعر به هر صورت، تقاضايي جدي براي خواندن و درك آن نيست، تنها هياهو دربارهي ادبيات ميماند كه چرا شعر خوب نداريم و چرا شاعران نسل پيش، خموشند؟ چرا شعر جوانان اين طور است و بالاخره اين پرسش كه چرا اين موجود از ريختافتاده مورد استقبال جهانيان قرار نگرفته است؟
نويسندهي «قصهي روشن» تصريح كرد: تا موقعي كه كارگزاران سياست فرهنگي كشور به آفرينندگان هنر و ادبيات، بهصورت ابزار تبليغي يا بهعنوان دشمني كه چون منتقد و خودسر است، بايد مكافات ببيند نگاه ميكنند؛ همچنين تا موقعي كه نپذيرند اينان برغم تمامي مصائب ميخواهند و ميتوانند آزادانه به فرهنگ موجود، غنا و تنوع ببخشند و به اشاعهي معنويتي بي سوداي سود و زيان ميكوشند، هنر و ادب ما در جهان كه هيچ، درون كشور هم جا و اعتباري نخواهد داشت؛ آن هم در كشوري كه بخش خصوصي در آن، كارهاي نيست و همه چيز در اختيار دولت است.
وي افزود: تا موقعي كه آزادي انديشه و قلم؛ نه روي كاغذ؛ بلكه در عمل مورد احترام و عمل قرار نگيرد و بازار و اقتصاد كتاب تقاضاي فرهنگ عرضه را تصحيح نكند و عرضهي فرهنگ تقاضاي عمومي را تا سطح برتر ارتقا ندهد، همين آش است و همين كاسه.
مجابي اظهار داشت: اگر اين فرض مورد قبول قرار گرفت كه نويسنده، دشمن مردم و حكومت نيست؛ بلكه يكي از هزاران صداي انساني داخل يك كشور است كه به فرهنگ ملي خود و به فرهنگ جهان تعلق دارد، آن وقت يا در داخل كشور، كارشناسان فن با ترجمهاي درست و دقيق، آثار شاعران را به زبانهاي بيگانه برميگردانند و توسط بنگاههاي ادبي جهان كه خواستار اينگونه آثارند به چاپ ميرسانند؛ يا خود آن بنگاهها و ناشران به قصد شناسايي فرهنگي يا به سوداي تجارت كتاب و امثال آن، خود به ترجمه آن آثار آزادانه خلق شده و آزادانه منتشر شدهي داخلي رغبت ميكنند.
اين نويسنده در پايان با بيان اينكه امروزه بازار شعر در همه جاي جهان كساد است، گفت: اين موضوع را هم شاعر بزرگ آلمان «انتسزبرگر» به من گفت و هم «آلن لانس» ـ رييس انجمن نويسندگان فرانسه ـ كه در اين دو كشور، كار خود اين شاعران تيراژهاي دو هزار تايي دارد و چندساله بهفروش ميرود.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بیاحترامی به اشخاص، قومیتها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزههای دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر میشود.
نظرات