* دردنيا به اهميت توليد پنبه پي برده و يارانه هاي بسياري نيز به اين محصول داده و حمايت‌هاي ويژه‌اي از توليد اين محصول دارند ولي متاسفانه در ايران چنين حمايت‌هايي از توليد پنبه صورت نمي‌گيرد به همين دليل توليد پنبه كشورمان نمي‌تواند با پنبه‌هاي خارج از كشور رقابت كند.

* مشكلات بازرگاني مهمترين دليل كاهش سطح زيركشت و رغبت نكردن كشاورزان براي فعاليت در اين صنعت است.

* گلستان روزي به دليل سطح زيركشت و توليد بالاي پنبه به سرزمين طلاي سفيد معروف بود و اكنون اين طلاي سفيد از عيار افتاده است.

اين مطالب و بسياري مطالب ديگر از جمله مباحثي است كه طي سال‌هاي اخير بارها از زبان كارشناسان، متخصصان و دست‌اندركاران محصول پنبه كشورمان شنيده شده‌اند و با وجود اينكه گفته مي‌شود امسال وضعيت توليد پنبه كشور از وضعيت مطلوبتري نسبت به سال‌هاي گذشته برخوردار است اما بازهم كم و بيش شاهد چنين مسائلي هستيم.

به گزارش خبرنگار كشاورزي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، هر چند كه قرار گرفتن عنوان طلا در كنار نام هر يك از محصولات كشاورزي بر ارزش و اهميت آن محصول در بين ساير محصولات تاكيد داشته و به نظر مي رسد كه آن محصول از توجه خاصي در كشور برخوردار باشد اما در مورد طلاي سفيد يا همان پنبه ايران شنيده ها و آمارها خلاف اين موضوع را نشان داده و گويي طلاي سفيد كشورمان در سال‌هاي گذشته رنگ خود را به برخي بي‌مهري‌ها باخته و اين در حالي است كه در روزگاري نه چندان دور اين محصول از جايگاه ويژه‌اي در كشورمان برخوردار بود.

* ماجراي ورود پنبه به ايران

كشت پنبه در ايران از سابقه نسبتا طولاني برخوردار است و در واقع كشت آن به دستور ميرزاتقي خان اميركبير و در سال 1230 شمسي در آذربايجان غربي (اطراف اروميه) شروع شد و بعد از آن كشت پنبه بدون هرگونه برنامه‌اي و به صورت پراكنده در مناطق غربي و مركزي كشور صورت مي‌گرفت تا اينكه در سال 1302 شمسي طبق يك برنامه مدون توسط يك شركت مشترك ايران- روس (پرسخلوپك) كشت پنبه در مناطق شمالي (غرب مازندران) آغاز و همزمان با انجام كشت نسبت به احداث كارخانه‌هاي پنبه پاك‌كني نيز اقدام شد.

با انحلال شركت مذكور در سال 1312 و انحصاري شدن كشت پنبه بدست دولت، آزمايشات زراعي و تحقيقاتي آن به اداره كل فلاحت و توليد و تجارت آن به شركت دولت پوست، پشم و پنبه واگذار شد.

براساس اين گزارش تا سال 1318 مرتبا به ميزان توليد پنبه افزوده شد و در همين سال به رقم 42 هزار تن رسيد و تعداد كارخانه‌هاي پنبه پاك‌كني احداث شده نيز به 23 واحد رسيد، با شروع جنگ جهاني دوم توليد پنبه رو به كاهش گذاشت بطوريكه ميزان توليد آن حتي تكافوي مصرف داخلي را هم نكرد و ناگزير پنبه يكي از كالاهاي وارداتي كشورشد ولي با پايان جنگ جهاني و لغو انحصار پنبه در سال 1324 كشت پنبه مجددا رونق گرفت و در سال 1334 به رقمي معادل 80 هزار تن رسيد.

با تاسيس سازمان پنبه ايران در سال 1335 و پيوستن آن به وزارت كشور در سال 1338 پنبه ايران مجددا جاي خود را در بازار جهاني پيدا كرد و توليد پنبه محلوج در سال 1344 به ركورد 152 هزار تن دست يافت.

با اجراي طرح افزايش توليد و بهبود كيفيت پنبه از سال 1347 ميزان توليد پنبه بازهم رو به افزايش گذاشت بطوريكه در سال 1353 به بالاترين ميزان توليد يعني 237 هزار تن پنبه محلوج رسيد و از اين پس كشت پنبه به عنوان يك زراعت مهم و اصلي در مناطق پنبه خيز بخصوص مناطق شمالي ادامه داشت تا اينكه درنتيجه شرايط خاص انقلاب از ميزان سطح زيركشت پنبه بخصوص در مناطق شمالي كاسته شد. البته در تدوين برنامه پنج ساله اول توسعه كشور كشت پنبه مورد توجه خاص قرار گرفت و طرح افزايش توليد پنبه، بعنوان يك طرح محوري از سال 68 با اجرا درآمد.

اجراي اين طرح تا سال 1371 با موفقيت همراه بود ولي از سال 1372 به علت افزايش حمايت‌ها از محصولات رقيب جايگزين پنبه بخصوص در مناطق شمالي كشت پنبه كاهش يافت بطوريكه در سال 1372 ميزان سطح كشت آن در طول 40 سال گذشته به پايين‌ترين ميزان خود يعني 147 هزار هكتار رسيد و براي اولين بار و بعد از اين مدت پنبه وارد كشور شد.

كاهش توليد از يك طرف و پايين بودن كيفيت پنبه‌هاي وارداتي از طرف ديگر باعث شد تا درسال 1373 بهاي پنبه داخلي افزايش يابد و نتيجتا باعث فزوني سطح كشت و توليد در سال 1374 شد و در سال بعد (1375) به بالاترين رقم پس از انقلاب اسلامي با سطح كشت 320 هزار هكتار و توليد 178 هزار تن پنبه محلوج رسيد.

از سال 1376 تا سال 1380 سطح زيركشت و توليد پنبه از نوسان كمتري برخوردار بود ولي از سال 1381 دوباره با كاهش شديد روبه‌رو شد.

از شهريورماه 1381 سالي 10 درصد به توليد پنبه و شش درصد به عملكرد نسبت به سال 1381 اضافه شد ولي با دولتي كردن دوباره كارها مجددا توليد روبه كاهش گذاشت به طوري كه در سال جاري نيز‌ پيش بيني شده سطح زير كشت پنبه به 90 هزار تن برسد كه با توجه به 106 هزار هكتار سطح زير كشت اين محصول در سال گذشته، امسال اين سطح 15 درصد كاهش را نشان مي‌دهد.

مرورتاريخچه توليد اين محصول در كشورمان نشاندهنده فرازو نشيب بسياردر توليد اين محصول است و در حال حاضر مي توان تنها اميد داشت كه با تلاش مضاعف مسئولان بخش خصوصي و دولتي توليد اين محصول را به روزهاي طلايي بازگرداند.

* خوش‌بيني‌هايي كه با كاهش توليد روبه‌رو شد

هرچند كه خوش‌بيني‌هايي درباره وضعيت امسال توليد پنبه وجود داشت اما كاهش سطح زير كشت پنبه در برخي استانهاي پنبه‌خيز تاسف را جاگزين خوش بيني كرد كه در اين زمينه بهرام نظري مديرعامل اتحاديه پنبه کاران کشوردر گفت‌وگو با خبرنگاركشاورزي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)با بيان اينکه محصولات وارداتي پنبه با هزينه مناسب تري نسبت به پنبه داخلي در کشور توزيع مي‌شوند، گفت: مهد طلاي سفيد ايران کاهش چشمگيري در سطح زمين‌هاي زير کشت داشته است.

وي تصريح کرد: سال‌هاي قبل در استان گلستان، بالغ بر 185 هزار هکتار زمين زير کشت پنبه مي رفت، اما با توجه به محصولات رقيب پنبه وارداتي کشور، اين مقدار به 13 هزار هکتار رسيده است.

مديرعامل اتحاديه پنبه کاران کشور با اشاره به اينکه توليد پنبه کشور در سالهاي اخير روند نزولي داشته است، افزود: در حالي که هر روز جايگاه پنبه در سراسر دنيا شناخته تر مي‌شود، در ايران اين روند متفاوت است.

نظري خاطر نشان کرد: امروزه در دنيا علاوه بر توجه به پنبه به عنوان الياف مصرفي، از آن به عنوان نوعي گياه خوراکي نيز استفاده مي‌شود، چرا که بر اساس آمار ارائه شده، پنبه مي‌تواند بيش از 7 درصد مواد پروتئيني دنيا را تامين كند.

وي از پرداخت يارانه کشورهاي غربي به پنبه کاران خود سخن گفت و افزود: کشورهاي غربي در سالهاي اخيرتمام پنبه خود را صادر مي‌کردند و به همين دليل در طول سال‌هاي اخير توانستند قيمت پنبه را در سطح دنيا حفظ کنند.

مديرعامل اتحاديه پنبه کاران با بيان اينکه در سال گذشته 70 هزارتن پنبه در داخل توليد شده است، تصريح کرد: بيش از120ميليارد تومان هزينه توليد پنبه بوده که در هر هکتار کمتر از 100 هزار تومان براي کشاورز سود آوري داشته است.

نظري يادآور شد: بيش از 40 درصد پنبه کشور در سه استان خراسان رضوي، خراسان شمالي و خراسان جنوبي توليد مي‌شود و کاشت و برداشت پنبه در16 استان کشور انجام مي‌شود وسهم خراسان رضوي در توليد پنبه کشوربيش از 30 درصد کل است.

* سهم پنبه از اقتصاد

در ادامه بايد گفت كه پنبه به عنوان يك نوع محصول كشاورزي، صنعتي و بازرگاني جهان، مهم‌ترين و با ارزش‌ترين ليف طبيعي است كه از الياف پوشاننده دانه گياه با نام علمي (Gossypium) به دست مي‌آيد و منبع الياف و منشأ غذايي با ارزش براي انسان و دام محسوب مي‌شود.

پنبه از محصولا‌تي است كه مي‌توان آن را طي چند سال مداوم در يك زمين كاشت بدون آنكه عملكرد آن نقصان يابد.

اين گياه مهم صنعتي بسيار گرما دوست بوده و به هواي گرم و يك فصل رشد بدون يخبندان حداقل 200 روزه محتاج است.

روغن تخم پنبه يكي ازمرغوب‌ترين انواع روغن گياهي و الياف آن، جزء مهم‌ترين مواد اوليه صنعت نساجي به شمار مي‌آيد.

قابليت شست‌وشو، ‌دوام، استحكام (‌هنگام خشك و‌تر بودن)، ‌قابليت هدايت بخار آب، دوام شيميايي، نرمي، قابليت انعطاف و ... از خصوصيات الياف پنبه است.

همچنين كنجاله پنبه دانه نيز 33 تا 43 درصد پروتيين دارد و به عنوان مكمل پروتيين در جيره دام مصرف مي‌شود.

اين محصول با توجه فرآيند توليد آن در مزارع و مراحل تبديل آن در صنايع وابسته و توزيع تجارت آن به دليل ارزش‌افزوده و اشتغال بالا‌يي كه ايجاد مي‌كند، نقش مهمي در توسعه اقتصادي كشورها دارد.

انتهاي پيام