به گزارش ایسنا به نقل از خبرگزاری رویترز، کاخ سفید در واکنش به ادعاهای جدید موسسه علوم و امنیت بین‌الملل مبنی بر این‌که قدرت‌های جهانی پس از اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) درباره رویه دست کم دو تا از آیتم‌های برجام با ایران توافقاتی محرمانه انجام داده‌اند، بیانیه‌ای منتشر و در آن اعلام کرد: هیچ معافیتی درخصوص اجرای مفاد برجام به ایران داده نشده و این توافق به همان شکل تعیین شده‌اش در حال اجرا است.

دیوید آلبرایت، رییس موسسه علوم و امنیت بین‌الملل در گزارش خود مدعی شده است که کمیسیون مشترک که وظیفه رسیدگی به روند اجرای برجام را دارد و متشکل از تمام اعضای مذاکره کننده است، به‌ طور رسمی به ایران اجازه داده است تا فراتر از 300 کیلوگرم تعیین شده در برجام، اورانیوم با غنای پایین، یعنی تا غنای 3.5 درصد ذخیره کند. هرچند آلبرایت مشخص نکرده است که ایران طبق این معافیت جدید چه اندازه اورانیوم با غنای پایین را می‌تواند بیش از سقف تعیین شده در برجام نگهداری کند.

کاخ سفید در بیانیه خود ضمن محکوم کردن نویسندگان این گزارش آورده است:‌ این ادعاها کاملا غلط است، از جمله این ادعا که ما روز اجرا را پیش از آن‌که ایران به تعهدات خود در ارتباط با برنامه هسته‌ای‌اش عمل کند جلو انداختیم. به خصوص آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید کرده است که ایران، مواد هسته‌ای حساس که بر اساس برجام مجاز نیست را در اختیار ندارد. در نتیجه اجرای تعهدات برجام از سوی ایران، این کشور حداقل یک سال از کسب مواد شکافت پذیر برای ساختن یک بمب فاصله دارد درحالی که تا پیش از اجرای برجام فقط چند ماه از آن فاصله داشت.

کاخ سفید هم‌چنین آورده است که پیش از این هم شاهد تلاش منتقدان برای تضعیف این توافق با اطلاعات نادرست و تحریف آن بوده است، اما برجام توافقی موثر بوده است.

یک مقام دولت آمریکا که خواست نامش فاش نشود در واکنش به این گزارش گفت: آمریکا و هم‌پیمانان آن به ایران اجازه نداده‌اند و نخواهند داد تا از تعهداتش بر اساس برجام طفره رود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز تایید کرده است که ایران تمام تعداتش را همان‌گونه که باید تا روز اجرای برجام انجام می‌داد، اجرایی کرده است. هر اعلام نظر دیگری غیر از این کاملا غلط است.

به گزارش ایسنا، موسسه علوم و امنیت بین‌الملل که یک اندیشکده غیردولتی و غیرحزبی مستقر در آمریکاست، در گزارش خود آورده است: در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) محدودیت‌هایی بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال شده است که این محدودیت‌ها باید تا روز اجرای برجام یعنی 16 ژانویه 2016 اجرایی می‌شد. آن‌گونه که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد تایید قرارداد ایران به تعهدات خود عمل کرده است اما به تازگی فاش شده است که برخی ذخایر و تاسیسات هسته‌ای ایران مطابق با محدودیت‌های مشخص شده تا روز اجرای برجام نیستند، بلکه در مطابقت با معافیت‌هایی قرار دارد که به طور محرمانه از سوی کمیسیون مشترک اعطا شده است. کمیسیون مشترک نیز اخیراً یک کارگروه فنی را برای بررسی معافیت‌های داده شده به ایران درخصوص ذخیره اورانیوم با غنای پایین 3.5 درصد ایجاد کرده است. این ذخیره در برجام 300 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم با غنای پایین تا سطح 3.5 درصد تعیین شده اما ظاهراً ایران می‌تواند از این مقدار فراتر رود.

دیوید آلبرایت هم‌چنین در گزارش خود آورده است: این تصمیم کمیسیون مشترک علنی نشده است اما دولت اوباما به شکل کاملا محرمانه کنگره را از این تصمیمات کمیسیون مشترک در روز اجرای برجام مطلع کرده است. این تصمیمات که مکتوب هستند، شامل اسناد محرمانه افزوده شده مرتبط با برجام هستند. این اقدام محرمانه کمیسیون مشترک این احتمال را افزایش می‌دهد که ایران اجازه یابد به صورت نظام‌مند برجام را تضعیف کند، چیزی که به نظر می‌آید در برخی زمینه‌ها در حال وقوع است.

به گزارش موسسه علوم و امنیت بین‌الملل این معافیت‌ها عبارتند از:

1- در زمینه تولید هگزافلوراید اورانیوم با غنای پایین 3.5 درصد، اگر اورانیوم با غنای پایین در قالب پسماند جامد با غنای کم، پسماند مایع با غنای کم و پسماند لجن باشد، ایران می‌تواند از سقف 300 کیلوگرم یا مقدار برابر آن فراتر رود.

2- نزدیک به 20 درصد اورانیوم با غنای پایین در قالب آلاینده‌های آزمایشگاهی به عنوان غیرقابل بازیافتی دسته‌بندی شده است. ایران در برجام پذیرفته بود که تمام این حدود 20 درصد اورانیوم با غنای پایین به صورت عناصر سوختی هستند اما سپس این مواد به عنوان عناصر سوختی قرار گرفته و در معرض تشعشعات هسته‌ای طبقه‌بندی شد، ولو این که در بسیاری مواد به طور سطحی در معرض اشعه قرار گرفته باشند. این مقادیر اورانیوم با غنای پایین به شکل آلاینده‌های آزمایشگاهی نامشخص هستند و مبنای قضاوت درباره قابل بازیافت بودن حدود 20 درصد اورانیوم با غنای پایین نیز مشخص نیست.

3- درخصوص سلول‌های داغ؛ براساس برجام، ایران اجازه داشت تا 15 سال تنها سلول‌های داغ با ابعاد کم‌تر از شش مترمکعب را طراحی کند، بخرد، بسازد یا عملیاتی کند. دلیل این محدودیت این است که سلول‌های داغ با چنین ابعادی در عمل نمی‌تواند برای جداسازی پلوتونیوم شامل سوخت‌های در معرض تشعشعات هسته‌ای قرار گرفته، استفاده شود.

در برجام هم‌چنین آمده است که ایران با موافقت کمیسیون مشترک می‌تواند سلول‌های داغ بزرگ‌تر از شش مترمکعب را به کار گیرد. هرچند کمیسیون مشترک پیش از روز اجرا به ایران اجازه داد تا 19 سلول داغ بزرگ را در سه مکان در تهران و یک نقطه در کرج به کار گیرد که ابعاد آن‌ها از شش مترمکعب بزرگ‌تر است. اگرچه این سلول‌های داغ برای تولید رادیودارو مورد استفاده هستند، می‌توان از آن برای جداسازی پلوتونیوم در مقیاس‌های کوچک نیز بهره برد. اکنون سوال این است که آیا آژانس از این چهار مکان معاف شده به طور مرتب بازدید می‌کند یا نه؟ علاوه بر این، انتظار ما بر این است که ایران بخواهد از این معافیت به عنوان رویه‌ای برای افزایش تعداد سلول‌های داع بزرگ‌تر از شش مترمکعب استفاده کند.

نقطه ضعف آب سنگین

کمیسیون مشترک پیش از روز اجرای برجام به ایران اجازه داد که بیش از سقف تعیین شد 130 تنی آب سنگین صادر کند، هرچند ایران در آن زمان خریداری نداشت. کمیسیون مشترک به ایران اجازه داد تا مقادیر زیادی از آب سنگین در عمان و تحت کنترل خود نگهداری کند که در واقع به ایران اجازه می‌داد با ادامه تولید آب سنگین در تاسیسات اراک، از محدوده 130 تن فراتر رود. این اندیشکده هشدار داد که این نقطه ضعف خطر مشروعیت دادن به ایران به عنوان یک تامین‌کننده هسته‌ای را افزایش می‌دهد، پیش از آن که ثابت شود این کشور از استانداردهای بین‌المللی مرتبط با تجارت هسته‌ای برخوردار است. به‌علاوه این که، وزارت انرژی آمریکا با خرید 32 تن آب سنگین از ایران زنجیره تامین کنونی در آمریکای شمالی را مختل کرد. حقیقت شگفت‌آور دیگر این است که تاسیسات آب سنگین اراک در ماه‌های پس از اجرای برجام با سرعت بیش‌تری آب سنگین تولید کرد و با گذشت از سقف 16 تن در سال، پیش از روز اجرا به مرز تولید 25 تن آب سنگین در سال رسید.

تشکیل کارگروه جدید معافیت اورانیوم با غنای پایین

کمیسیون مشترک در ژوییه 2016 یک کارگروه فنی را برای ارزیابی سرنوشت نزدیک به 100 تا 200 کیلوگرم اورانیوم با غنای کم‌تر از 3.67 درصد در کارخانه تولید پودر دی‌اکسید اورانیوم غنی شماره تشکیل داد. این کارخانه هگزافلوراید اورانیوم با غنای پایین را به اکسید اورانیوم تبدیل کرد که اکنون تحت برجام در انبار نگهداری می‌شود. اگرچه تقریبا تمام اکسید اورانیوم با غنای پایین تولید شده در این کارخانه به خارج از ایران منتقل شده، بخشی از آن در روز اجرای برجام در خطوط فرآوری و تانک‌های مخزن باقی‌مانده است. این اورانیوم با غنای پایین در روز اجرا جزو معافیت‌ها نبوده و به عنوان بخشی از سقف 300 کیلوگرم اورانیوم با غنای پایین به شمار می‌آید.

هنوز هم مشخص نیست که آیا کمیسیون مشترک به ایران اجازه داده تا هم‌زمان با بررسی‌های این کارگروه فنی درباره این مساله از سقف 300 کیلوگرم فراتر رود یا نه. مقامات آمریکایی به موسسه علوم و امنیت بین‌الملل گفته‌اند که انتظار می‌رفت ایران در تابستان سال 2015 کارخانه تولید پودر دی‌اکسید اورانیوم غنی‌شده را از اورانیوم با غنای کم تخلیه کند و آن را به کشوری دیگر برای تبدیل به اورانیوم طبیعی بفرستد.

براساس این گزارش، اگرچه برجام معافیت‌هایی را برای سقف 300 کیلوگرم اورانیوم با غنای پایین، شامل مجموعه‌های سوختی طراحی شده و دارای مجوز توسط روسیه برای استفاده در راکتورهای ساخت روسیه در ایران در نظر گرفته است، به نظر نمی‌آید هیچ یک از آن‌ها معافیت اورانیوم با غنای کم باقیمانده در کارخانه تولید پودر دی‌اکسید غنی شده را شامل شود. تمام هگزافلوراید اورانیوم غنی‌شده فراتر از 300 کیلوگرم تا سطح غنای 3.67 درصد UF6 به اورانیوم طبیعی تبدیل یا در بازار بین‌المللی فروخته خواهد شد و به کشور مقصد در ازای دریافت اورانیوم طبیعی در ایران انتقال داده خواهد شد.

در برجام آمده است که ایران احتمالا در آینده سوخت اورانیوم با غنای پایین را در داخل تولید خواهد کرد و شامل سازوکاری برای معاف کردن این اورانیوم غنی شده در سطح پایین‌تر از سقف تعیین شده تا زمانی است که ایران به شرایط سخت پایبند باشد. بنابراین کمیسیون مشترک یک کارگروه فنی را با هدف به‌کارگیری این سوخت در ایران تا زمانی که این کشور به پارامترهای ذخیره مورد توافق پایبند باشد، تشکیل خواهد داد. هدف برجام این است که این اورانیوم با غنای پایین موجود بومی تا سطح 3.67 درصد جزو سقف 300 کیلوگرم باشد و شامل معافیت نشود.

اما به ادعای موسسه علوم و امنیت بین‌الملل، کمیسیون مشترک رسیدگی به اجرای برجام رویکردی متفاوت پیش گرفته و این اورانیوم با غنای پایین مذکور را شامل معافیت‌ها دانسته تا ایران در روز اجرای برجام در همکاری با برجام بوده باشد و این کار را بدون توجه به کارگروهی انجام داده که برجام خواستار ارزیابی آن شده بود. اکنون این نگرانی وجود دارد که این کارگروه فنی زمینه را برای معافیت مقدار بیش‌تر از اورانیوم با غنای پایین از سقف تعیین‌شده فراهم کند. هم‌چنین احتمال می‌رود که تصمیم‌گیری‌ها درخصوص این مساله بدون اطلاع‌رسانی علنی صورت گیرد.

انتهای پیام