محمد آقاعلی، در گفتوگو با ایسنا به مناسبت هفته پژوهش در تشریح معیارهای اولویتبندی پژوهشها در این دانشگاه بیان کرد: سیاست کلان ما در حمایت از پژوهشها، مبتنی بر یک توازن آگاهانه و ضروری میان پژوهشهای بنیادی و پژوهشهای کاربردی و اثرگذار است؛ از یک سو، ما به عنوان یک نهاد علمی متعالی، توسعه مرزهای دانش و پیشرفت علم را از طریق حمایت جدی از تحقیقات بنیادی، یک رسالت و ضرورت انکارناپذیر میدانیم و به همین دلیل همواره سهم مشخص و تضمینشدهای از پروژههای پژوهشی دانشگاه به این حوزه تخصیص مییابد.
معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم ادامه داد: اما از سوی دیگر، در سالهای اخیر تأکید فزایندهای از جانب وزارت بهداشت، اسناد بالادستی و برنامههای کلانی مانند برنامه هفتم توسعه وجود دارد که مسیر پژوهشها را باید به سمت حل مسائل ملموس کشور سوق داد.
آقاعلی با بیان اینکه برای عملیاتی کردن این رویکرد، هر ساله اولویتهای پژوهشی دانشگاه را با محوریت نیازهای فوری استان و کشور تعریف و ابلاغ میکنیم، تصریح کرد: اعضای هیئت علمی و پژوهشگرانی که موضوعات تحقیقاتی خود را در چارچوب این اولویتها انتخاب کنند، نه تنها در صدر فهرست حمایتهای مالی دانشگاه قرار میگیرند، بلکه از گرنتها و مشوقهای جداگانهای نیز بهرهمند میشوند؛ هدف نهایی این است که جامعه پژوهشگران دانشگاه به سمت انجام تحقیقات نظاممند سلامت (اچ اس آر) و سایر مطالعات اثرگذار و مسئلهمحور هدایت شوند.
وی افزود: نمونه عینی این سیاست را میتوان در حمایت ترجیحی از طرحهای مرتبط با طب سنتی، جوانی جمعیت و پدافند غیرعامل در سال جاری مشاهده کرد که به دلیل همخوانی با اولویتهای ملی و استانی، از پشتیبانی بیشتری برخوردار شدهاند.
کاهش فاصله بین پژوهش و کاربرد آن
معاون تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی قم در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به اهمیت «ترجمان دانش» و کاهش فاصله بین پژوهش و کاربرد آن اظهار کرد: یکی از دغدغههای اصلی ما، تبدیل نتایج پژوهشی به دستاوردهای عملی و قابل استفاده برای ذینفعان مختلف است. در گذشته، خروجی بسیاری از پروژهها صرفاً به انتشار مقاله یا نگهداری گزارش در کتابخانهها محدود میشد، اما امروز، هم دانشگاه و هم وزارت بهداشت تأکید دارند که نتایج تحقیقاتی که گروه هدف مشخصی مانند سیاستگذاران، پزشکان، بیماران یا عامه مردم دارند، باید به زبان ساده و قابل فهم برای همان گروهها منتقل شود.
آقاعلی با بیان اینکه برای محقق ساختن این امر، ما از کانالهای متنوعی استفاده میکنیم، گفت: برای نمونه، یافتههای مطالعات مرتبط با سبک زندگی و سلامت عمومی را از طریق رسانهها، خبرگزاریها و صدا و سیما در اختیار مردم قرار میدهیم؛ همچنین، نتایج پژوهشهای مرتبط با سیاستگذاری، مانند مطالعات حوزه آب و فاضلاب، به صورت رسمی و مکتوب به مدیران ارشد دستگاههای ذیربط ارسال و بازخورد آنها اخذ میشود. البته این به معنای نادیده گرفتن ارزش انتشار مقالات علمی نیست، چرا که داوری هم توسط جامعه علمی، ضامن صحت و اعتبار نتایج است، بنابراین، ترجمان دانش باید به عنوان مکملی ضروری در کنار انتشار مقالات پیش رود.
وی در تشریح سازوکارهای کاربردیسازی پژوهشها افزود: یکی از روشهای مؤثر، احصاء مستقیم نیازها و چالشهای واحدهای مختلف، اعم از سایر معاونتهای داخلی دانشگاه یا دستگاههای اجرایی خارجی است. این نیازها در قالب اولویتهای پژوهشی یا طرحهای چالشمحور تعریف و با حمایت مالی دانشگاه به پژوهشگران واگذار میشوند؛ در نهایت، نتایج این تحقیقات مستقیماً به همان واحد درخواستدهنده ارائه میشود تا مبنای تصمیمگیری و بهبود عملکرد قرار گیرد. هدف این است که هیچ نتیجه ارزشمندی در کتابخانهها خاک نخورد.
آقاعلی در پاسخ به پرسشی درباره چالشهای مالی و تجهیزاتی بخش پژوهش عنوان کرد: واقعیت این است که دانشگاه ما نیز مانند بسیاری از مراکز علمی کشور، تحت تأثیر شرایط اقتصادی و افزایش قیمت تجهیزات و مواد آزمایشگاهی قرار دارد. با این حال، خوشبختانه بسیاری از تجهیزات گرانقیمت و زیرساختهای ضروری در سالهای گذشته فراهم شده است. ما این امکانات را نه تنها در اختیار پژوهشگران داخلی قرار میدهیم، بلکه با انعقاد تفاهمنامه، امکان استفاده پژوهشگران و دانشجویان سایر مؤسسات از آزمایشگاه جامع تحقیقاتی دانشگاه را نیز فراهم کردهایم.
وی با اشاره به وضعیت بودجه پژوهشی دانشگاه اعلام کرد: بودجه پژوهشی که از محل درآمدهای اختصاصی دانشگاه تخصیص مییابد، نسبتاً مناسب است و تاکنون توانستهایم تقریباً تمام طرحهای دارای موضوع مناسب، روش کار صحیح و منطبق با اولویتها را به طور کامل حمایت مالی کنیم؛ علاوه بر این، برای گروههای خاص مانند محققان جوان، اعضای هیئت علمی تازهجذبشده و نخبگان معرفیشده توسط بنیاد ملی نخبگان، حمایتهای ویژهای در نظر گرفتهایم که شامل تقدیر در هفته پژوهش و اعطای گرنتهای خاص است، همچنین برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی، هیچ محدودیت سقفی برای حمایت از هزینههای طرحهای تحقیقاتی قائل نیستیم.
توسعه همکاریهای بینرشتهای و بیندانشگاهی اولویت راهبردی ما است
آقاعلی به اولویتهای موضوعی و همکاریهای آینده اشاره کرد و افزود: یکی از اولویتهای راهبردی ما، توسعه همکاریهای بینرشتهای و بیندانشگاهی است؛ ما با دانشگاههایی مانند دانشگاه آزاد اسلامی، شهاب دانش، قم و جهاد دانشگاهی تفاهمنامه داریم و پروژههای مشترکی تعریف کردهایم. این همکاریها به ویژه در حوزههایی مانند مهندسی پزشکی، فناوری اطلاعات و علوم انسانیِ مرتبط با سلامت، بسیار حیاتی است.
معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم، ادامه داد: در حوزههای نوظهور و فناورانه نیز برنامههای مشخصی داریم. به عنوان مثال، حمایت ویژهای از پژوهشهای مرتبط با هوش مصنوعی در سلامت، به ویژه در حوزههایی مانند رادیولوژی برای تشخیص سریعتر بیماریها، خواهیم داشت و چندین پروژه مشترک در این زمینه در حال اجراست.
آقاعلی به برخی اولویتهای بهداشتی و درمانی ویژه استان و کشور اشاره کرد و گفت: مقابله با مصرف بیرویه آنتیبیوتیکها که ایران را در رتبههای نخست جهانی قرار داده و منجر به افزایش مقاومتهای میکروبی شده، یک اولویت فوری است. در حال حاضر دو سه پروژه برای تحلیل این وضعیت و ارائه پروتکلهای کاهش تجویز در دست اجرا داریم. همچنین، با توجه به بار سنگین بیماریهای روانی در کشور، پژوهش در حوزه سلامت روان و عوامل خطر مرتبط با آن، از اولویتهای حمایتی ماست.
وی در پایان یادآور شد: با درسآموزی از همهگیری کووید-۱۹، پژوهشهای مرتبط با اپیدمیشناسی بیماریهای نوظهور و توسعه زیرساختهای فناوری اطلاعات برای تشخیص و کنترل زودهنگام اپیدمیها نیز در صدر اولویتهای ما قرار دارد. در کنار آن، بررسی عوارض طولانیمدت کووید (لانگ کووید) که اکنون یک چالش جهانی است، در قالب پایاننامهها و طرحهای پژوهشی در حال پیگیری است. ما مصمم هستیم که پژوهشهای دانشگاه، خدمتگزار واقعی سلامت جامعه و پاسخگوی نیازهای روز کشور باشد.
انتهای پیام