به گزارش ایسنا به نقل از آرمان تجارت، صنایع حساس مانند داروسازی، تجهیزات پزشکی و تولید قطعات الکترونیک بدون وجود چنین محیطی قادر به فعالیت نیستند. هدف اصلی در این محیطها، حذف ریسک آلودگی و تضمین کیفیت محصول نهایی است. در ادامه، جزئیات فنی، استانداردها و هزینههای اجرایی این محیطها بررسی میشود.
اهمیت و ضرورت استفاده از اتاق تمیز
درک اینکه اتاق تمیز چیست، نیازمند شناخت حساسیتهای تولید صنعتی است. در فرآیندهای تولید دارو یا مونتاژ میکروچیپها، حتی وجود یک ذره گرد و غبار میکروسکوپی میتواند کل محصول را نابود کند. طبق گزارشهای جدید سال ۲۰۲۵، بازار فناوری اتاق تمیز به دلیل تقاضای بالا در صنایع نیمهرسانا و دارویی، رشدی سالانه ۶ تا ۷ درصدی را تجربه میکند. این آمار نشاندهنده جایگاه استراتژیک این فضاها در اقتصاد جهانی است.
استفاده از اتاق پاک تنها برای رعایت الزامات قانونی نیست. این محیطها ایمنی پرسنل و مصرفکننده نهایی را تضمین میکنند. برای مثال در صنعت تجهیزات پزشکی، کوچکترین آلودگی میتواند جان بیمار را به خطر بیندازد. بنابراین طراحی دقیق و اجرای صحیح این اتاقها یک ضرورت مهندسی محسوب میشود.
جدول کلاسبندی اتاق تمیز (استاندارد ISO 14644)
شناخت کلاسهای مختلف برای درک دقیقتر اینکه اتاق تمیز چیست، الزامی است. جدول زیر راهنمای سریعی برای انتخاب کلاس مناسب است:
| کلاس ISO | معادل استاندارد فدرال (FS 209E) | حداکثر ذرات (≥0.5 میکرون در متر مکعب) | کاربرد نمونه |
| ISO 5 | کلاس 100 | ۳,۵۲۰ | تولید چیپهای نیمهرسانا، پرکنی ویالهای دارویی |
| ISO 6 | کلاس 1,000 | ۳۵,۲۰۰ | مونتاژ اپتیک دقیق، بیوتکنولوژی |
| ISO 7 | کلاس 10,000 | ۳۵۲,۰۰۰ | اتاق عمل، تولید تجهیزات پزشکی |
| ISO 8 | کلاس 100,000 | ۳,۵۲۰,۰۰۰ | بستهبندی دارویی، صنایع غذایی |
انتخاب کلاس صحیح بر اساس حساسیت محصول انجام میشود. مشاوره با متخصصین این حوزه از هزینههای اضافی جلوگیری میکند.
کاربردهای کلیدی اتاق تمیز در صنایع
وقتی پرسیده میشود کاربرد اتاق تمیز چیست، ذهنها اغلب به سمت داروسازی میرود. اما دامنه استفاده از آن بسیار وسیعتر است.
صنایع دارویی و بیوتکنولوژی
در این صنعت، کنترل آلودگی میکروبی اولویت اول است. تولید واکسنها، آنتیبیوتیکها و داروهای تزریقی باید در محیطی کاملا استریل (معمولا کلاسهای A و B در استاندارد GMP) انجام شود. گزارشها نشان میدهند که تمرکز بر پایداری و کاهش مصرف انرژی در طراحی این اتاقها افزایش یافته است.
صنایع الکترونیک و نیمهرسانا
تولید قطعات نانو و میکروالکترونیک به محیطی عاری از هرگونه ذره نیاز دارد. استفاده از رباتیک و هوش مصنوعی برای کاهش دخالت انسانی در این بخشها رو به افزایش است. این فناوریها به حفظ ثبات شرایط محیطی کمک شایانی میکنند.
صنایع غذایی و بستهبندی
افزایش ماندگاری محصولات و جلوگیری از رشد قارچ و باکتری، دلیل اصلی استفاده از اتاق پاک در صنایع غذایی است. خطوط بستهبندی گوشت، لبنیات و نوشیدنیها برای حفظ سلامت عمومی به این فناوری وابسته هستند.
تجهیزات حیاتی در ساختار اتاق تمیز
کیفیت هوای اتاق تمیز به تجهیزات آن بستگی دارد. مهمترین اجزا عبارتند از:
۱. سیستم هواساز (AHU): وظیفه تامین هوای تازه، تنظیم دما و رطوبت را بر عهده دارد.
۲. فیلترها: استفاده از فیلترهای HEPA (با راندمان ۹۹.۹۷٪) و ULPA (با راندمان ۹۹.۹۹۹٪) برای به دام انداختن ذرات ضروری است.
۳. دوش هوا (Air Shower): محفظهای که پرسنل قبل از ورود برای زدودن ذرات از لباسشان از آن عبور میکنند.
۴. پس باکس (Pass Box): برای انتقال ایمن کالا بین محیط تمیز و غیر تمیز استفاده میشود.
روندهای سال ۲۰۲۵ نشان میدهند که ادغام اینترنت اشیاء (IoT) با این تجهیزات، امکان نظارت لحظهای را فراهم کرده است. این امر خطاهای انسانی را کاهش میدهد.
فرآیند معتبرسازی و ولیدیشن (Validation)
صرفا ساخت فضا کافی نیست؛ باید اثبات شود که آیا اتاق تمیز طبق استاندارد عمل میکند. فرآیند ولیدیشن شامل تستهای دقیق شمارش ذرات، بررسی الگوی جریان هوا، تست نشتی فیلتر و ریکاوری دما است. بدون گواهی معتبرسازی، فعالیت اتاق تمیز از نظر قانونی و فنی فاقد اعتبار است. این فرآیند باید به صورت دورهای (معمولا هر ۶ یا ۱۲ ماه) تکرار شود تا از تداوم کیفیت اطمینان حاصل گردد.
هزینههای ساخت و تجهیز اتاق تمیز
برآورد هزینه دقیق بدون داشتن نقشه و نیازسنجی ممکن نیست. با این حال، عوامل موثر بر قیمت شامل کلاس اتاق، متراژ، نوع تجهیزات (هواساز، چیلر) و برند قطعات است.
بازه قیمتی حدودی (تخمینی ۱۴۰۳-۱۴۰۴):
- اتاق تمیز کلاس ISO 7-8: برای هر متر مربع بین ۳۵ تا ۵۵ میلیون تومان (شامل معماری و تاسیسات)
- اتاق تمیز کلاس ISO 5-6: برای هر متر مربع بین ۶۰ تا ۹۰ میلیون تومان و بالاتر
نکته مهم: این قیمتها شامل تجهیزات خاص مانند دستگاههای تولیدی نیست و صرفا مربوط به ساختار اتاق و سیستم تهویه است. همواره باید بودجهای برای نگهداری سالانه در نظر گرفته شود.
نقش شرکت آرمان تجارت در صنعت اتاق تمیز
در میان فعالان این حوزه، شرکت آرمان تجارت پیشرو خاورمیانه با بیش از دو دهه تجربه تخصصی، به عنوان مرجعی معتبر شناخته میشود. این مجموعه با درک عمیق از اینکه ماهیت فنی اتاق تمیز چیست، خدمات جامعی از مشاوره و طراحی تا اجرا و معتبرسازی را ارائه میدهد. تمرکز اصلی این شرکت بر تأمین تجهیزات وابسته مانند هواسازهای هایژنیک، چیلرها، کندانسینگ یونیتها و برجهای خنککننده با بالاترین کیفیت است.
آرمان تجارت با بهرهگیری از دانش فنی روز و تیمی مجرب، پروژههای متعددی را در صنایع دارویی، پزشکی و غذایی به سرانجام رسانده است. چشمانداز این شرکت توسعه صادرات خدمات مهندسی به کشورهای منطقه از جمله عمان است. رعایت دقیق استانداردهای GMP و ISO در تمامی مراحل اجرا، وجه تمایز خدمات این مجموعه محسوب میشود. کارفرمایان میتوانند برای طراحی سیستمهای تهویه مطبوع دقیق و ساخت تجهیزات سفارشی مانند دستگاه اواپراتور و کوئلهای تخصصی به دانش مهندسی این شرکت تکیه کنند.
ریسکها و اشتباهات رایج در طراحی
نادیده گرفتن جزئیات در مرحله طراحی، هزینههای گزافی به بار میآورد.
- طراحی نامناسب جریان هوا: ایجاد نقاط مرده (Dead Zones) که هوا در آن ساکن میماند و آلودگی تجمع مییابد.
- عدم توجه به رختکن (Gowning Room): طراحی غیراصولی فضای تعویض لباس، عامل اصلی ورود آلودگی به اتاق پاک است.
- انتخاب مصالح نامناسب: استفاده از متریالی که ذرات تولید میکنند یا در برابر مواد ضدعفونیکننده مقاوم نیستند.
استفاده از خدمات مشاوره تخصصی در مراحل اولیه، از بروز این مشکلات جلوگیری میکند.
آینده فناوری اتاق تمیز
گزارشهای جهانی حاکی از آن است که تا سال ۲۰۳۴، ارزش بازار اتاقهای تمیز به بیش از ۱۷ میلیارد دلار خواهد رسید. در کشورهایی مانند ایران، توسعه این زیرساختها در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی، مسیر دستیابی به فناوریهای نوین مانند نانو و بیوتکنولوژی را هموار میسازد. ادغام هوش مصنوعی برای کنترل پارامترها و استفاده از رباتها برای فرآیندهای حساس، آینده این صنعت را شکل میدهند. همگامی با این تغییرات برای بقا در بازار رقابتی ضروری است.
انتهای رپرتاژ آگهی